آرام راه حرم تا حرم!

اظهارات مشاور پروژه درباره مطالعات جدید  و نزدیک شدن آزاد راه به 2 شهرستان
 
حمیدی- شجاعی مهر/ بر اساس آخرین گزارش دفتر نظارت بر طرح‌های عمرانی استان، هرچند عملیات اجرایی پروژه حرم تا حرم (قطعه 33 کیلومتری مشهد تا سه‌راه تربت حیدریه) سرعت بیشتری گرفته اما کل پیشرفت فیزیکی این قطعه بعد از هفت سال از شروع کلنگ زنی رسمی آن تنها 11 درصد است، هر چند معاون عمرانی استانداری از وعده‌های مساعد دولت و قرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) برای سرعت بخشیدن به عملیات اجرایی این پروژه خبر می‌دهد. استان خراسان رضوی به رغم این که یکی از مقاصد اصلی ترددهای جاده‌ای در کشور است اما از نظر توسعه زیرساخت‌های جاده‌ای به خصوص آزادراه‌ها در جایگاه پایین بین استان‌های کشور قرار گرفته است. سالیانه بیش از 35 میلیون زائر برای تشرف به بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) عازم استان می‌شوند و علاوه بر این، جایگاه استان به‌ عنوان دروازه ارتباطی کشور به کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان باعث شده است تردد کامیون‌های ترانزیتی فشار مضاعفی بر جاده‌های استان بیاورد که کمبود آزادراه در استان باعث افزایش تصادفات جاده‌ای به خصوص توسط تریلی‌ها و کامیون‌ها شده و از سویی جاده‌های ورودی شهر مشهد به دلیل خیل عظیم زائران هر سال با ترافیک سنگینی روبه روست. یکی از اقدامات و برنامه‌های دولت‌های گذشته برای توسعه  زیرساخت‌های جاده‌ای استان ساخت بزرگراه‌ها و آزادراه‌های متعدد است که آزادراه حرم تا حرم یکی از این پروژه‌هاست. آزادراه حرم تا حرم که از سال 1389 کلید خورد به چند قطعه تقسیم شد. قطعه اول این مسیر یعنی حدفاصل قم تا گرمسار به بهره‌برداری رسید و قطعه گرمسار تا سمنان نیز با پیشرفت فیزیکی خوبی روبه روست و بنا بود در پایان دولت دوازدهم به بهره‌برداری برسد اما قطعه سوم این پروژه به مسافت 223 کیلومتر که در استان خراسان رضوی قرار گرفته است به ‌هیچ‌ عنوان وضعیت مطلوبی ندارد. بر اســاس مصوبــه هیئت دولت در دی‌ سال 95 گذشــته و به استناد الحاقیه قرارداد مشارکت این پروژه در 13 تیر 96 مقرر شد احداث قطعه مشهد – نیشابور به طــول 33 کیلومتر در یک قرارداد 36 ماهه به پیمانکاری قــرارگاه خاتم‌الانبیا (ص) انجام شــود. پس از کش‌وقوس‌های فراوان مهر 97 قرارداد این پروژه به مبلغ 600 میلیارد تومان به قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) ابلاغ و بنا شد طی 42 ماه قطعه 33 کیلومتری مشهد تا سه‌راه تربت حیدریه به بهره‌برداری برسد. به دلیل تأمین مالی نشدن از سوی دولت، پیمانکار( قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص)) پروژه را به حالت نیمه تعطیل درآورده و در قطعه حدفاصل نیشابور تا سبزوار نیز هیچ عملیات اجرایی برای این پروژه در طول 11 سال گذشته انجام‌ نشده است. اکنون‌که دولت سیزدهم روی کار آمده باید دید آخرین وضعیت این پروژه به کجا رسیده است و آیا اتمام این پروژه و رفع بخشی از نیاز استان به آزادراه در دستور کار دولت هست یا خیر؟ 45 درصد پیشرفت عملیات خاک‌برداری بر اساس اظهارات کارشناس کارگروه نظارت و ارزیابی طرح‌های عمرانی استان، در آخرین بازدید هفته گذشته این پروژه، قطعه اول در حدفاصل مشهد تا سه‌راهی تربت‌حیدریه پیمانکار در حال انجام عملیات اجرایی خاک‌برداری است که تاکنون 45 درصد در این بخش پیشرفت فیزیکی داشته است. گزارش کارشناسی ارزیابی پروژه حاکی از آن است که کل پروژه در قطعه اول 11 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. مجموع مسیر قطعه اول حدفاصل مشهد تا نیشابور است که عملیات اجرایی و خاک‌برداری در 25 کیلومتر آن در حال اجراست. تغییر مسیر در حال مطالعه است و تایید نشده شریفی می‌گوید: در ادامه مسیر 8 کیلومتری بر اساس درخواست‌ها و پیگیری‌های نماینده مردم نیشابور در مجلس شورای اسلامی، مطالعات مجدد برای تغییر مسیر در حال انجام است. هدف از این مطالعات منتفع کردن «شهر جدید بینالود» و «زبرخان» و روستاهای اطراف از این آزادراه است. البته این مطالعات توسط مشاور در حال انجام است و هنوز «تایید» نشده ‌است و وزارت راه و شهرسازی باید این مطالعات و تغییر مسیر را در پروژه تایید و مشاور باید تمام جوانب تغییر مسیر را ارزیابی کند. 1600 میلیارد تومان برای تکمیل پروژه نیاز است  بر اساس گفته های کارشناس دفتر فنی استانداری، طبق قرارداد بنا بود قطعه اول پروژه یعنی حدفاصل مشهد تا نیشابور در سال 1401 به بهره برداری برسد اما با توجه به کمبود اعتبارات و وضعیت پیشرفت فیزیکی پروژه این بهره برداری به تعویق خواهد افتاد. آن چنان که کارشناس ارزیاب پروژه  مطرح می‌کند مبلغ کل قرار داد این قطعه 33 کیلومتری معادل 600 میلیارد تومان در نظر گرفته شده که تاکنون حدود 150 میلیارد تومان برای اجرای این مسیر هزینه شده است. شریفی معتقد است با توجه به افزایش هزینه‌ها و تغییر قیمت ها طی دو سه سال گذشته اعتبار مورد نیاز تکمیل این پروژه بر اساس قیمت های امسال بیش از 1600 میلیارد تومان است. البته پیمانکار هیچ مطالبه ای از دولت برای اجرای پروژه ندارد و عملیات اجرایی آن در حال انجام است اما با توجه به کوهستانی بودن مسیر بزرگراه  عملیات خاک‌برداری آن زمان‌بر شده است. از موارد مهم این طرح محل عبور این آزادراه از نیشابور بوده که همواره یکی از اصلی‌ترین مطالبات مردم و مسئولان این شهرستان بوده است. نیشابور که از دیرباز یکی از مهم‌ترین شهرهای مسیر جاده ابریشم بوده در طرح قبلی  با فاصله گرفتن زیاد از این آزادراه از مسیر شرق به مرکز‌ دور  شده بود اما مطالعات قطعه نیشابور دوباره مورد بازبینی قرار گرفته و فاصله عبوری این آزادراه از دومین شهرستان پرجمعیت خراسان رضوی کاهش‌ یافته است. بزرگراه در کمترین فاصله ممکن از نیشابور عبور خواهد کرد در همین باره  نماینده مردم نیشابور، فیروزه و زبرخان در مجلس شورای اسلامی با بیان این که در طرح جدید فاصله این بزرگراه از نیشابور که یکی ‌از دغدغه های اصلی مردم این شهرستان بوده اصلاح شده است،اظهار می کند: این بزرگراه در کمترین فاصله ممکن از نیشابور عبور خواهد کرد و با اقداماتی که صورت گرفته مردم نیشابور، میان جلگه و زبرخان از آن‌ منتفع خواهند شد. هاجر چنارانی در گفت وگو با خراسان رضوی درخصوص زمان آغاز عملیات اجرایی قطعه نیشابور تا مشهد بزرگراه حرم تا حرم که مدت هاست رها شده است،تصریح می کند: این‌ پروژه بودجه ای می خواهد که نیازمند جلسه با وزیر جدید است که آن را در دستور کار داریم و به زودی انجام خواهد شد. عضو مجمع نمایندگان خراسان رضوی می‌گوید: احداث این بزرگراه از مشهد تا سبزوار مشکلی ندارد و تا آن جا ادامه خواهد داشت اما بیشترین مشکل این پروژه مربوط به اتصال این محور از سبزوار به بعد است که برای تکمیل آن باید موانع برداشته شود. مشاور پروژه آزادراه حرم تا حرم نیز درباره آخرین وضعیت عملیات اجرایی این پروژه  در گفت‌وگو با خراسان رضوی خاطر نشان می کند:کل آزادراه از مشهد تا قم با عنوان حرم تا حرم تعریف ‌شده که طول آن حدود ۹۰۸ کیلومتر برآورد شده است. جواد سوداگری با بیان این که در فاز اول قطعه قم به گرمسار به طول ۱۵۰ کیلومتر ظرف مدت دو سال انجام شد، می‌افزاید: آن قطعه ویژگی‌های خاصی داشت و به دلیل این که در دشت قرار داشت و جاده دسترسی برای حمل مصالح موجود و منابع مالی مهیا بود باعث شد در اتفاقی کم‌سابقه در کشور آزادراه ظرف دو سال تکمیل شود. وی ادامه می‌دهد: این آزادراه در محور گرمسار تا سمنان هم در حال ساخت است ولی محور سمنان تا سبزوار آن هنوز سرمایه‌گذار ندارد و وزارتخانه دنبال آن است. سوداگری با اشاره به شرایط این آزادراه در استان خراسان رضوی می‌گوید: در خراسان رضوی در فاز اجرایی هم‌اکنون محور مشهد تا سه‌راهی تربت به‌ دلیل بار ترافیکی بیشتر ناشی از اتصال استان‌های جنوبی به آن در اولویت قرار دارد و در حال ساخت است و پس از آن ادامه آزاد راه از سه راه تربت تا نیشابور و پس از آن نیشابور تا سبزوار انجام خواهد شد. مشاور پروژه آزادراه حرم تا حرم درخصوص آخرین شرایط عمرانی این محور می افزاید: این پروژه حجم عملیاتی بسیار سنگینی از نظر عملیات خاکی و مهندسی دارد و مسیر آن از ناحیه کوه های بینالود عبور و حداقل ۲۰ کیلومتر مسیر را در آن محدوده کوتاه می کند و زمان سفر را کاهش و ایمنی را افزایش می دهد. سوداگری خاطرنشان می کند: ۱۰‌میلیون مترمکعب خاک برداری داریم که بخش بیشتر آن در مناطق سنگی است و ۵ میلیون متر مکعب نیز خاکریزی و هفت  پل بزرگ دره ای داریم. وی ادامه می دهد: عملیات سنگین است و طبیعی است پروژه ای با این عظمت طول بکشد البته اگر منابع مالی بیشتری در اختیار باشد با سرعت بیشتری می توان کار را انجام داد. منابع محدود است ولی در عین حال کار در حال انجام است و پیمانکار و کارفرما و مشاور دنبال کار هستند و تاکنون کارهای خوبی صورت  گرفته است. مشاور پروژه آزادراه حرم تا حرم با اشاره به مراحل آماده سازی در قطعه مشهد سه راه تربت حیدریه می گوید: بعضی قسمت ها برای روسازی آماده است ولی بعضی قسمت ها هنوز کار دارد، در حال آماده سازی مصالح روسازی هستیم و مقداری را که تولید شده است دپو کرده ایم و در آینده ای نزدیک قسمتی از این آزاد راه  ظرفیت آسفالت شدن را دارد اما در قسمت هایی نیز کار وجود دارد. سوداگری با بیان این که مشکلات مختلفی در مسیر اجرای پروژه وجود داشت می افزاید: در تابستان با کمبود سیمان مواجه شدیم و هنوز هم کار به روال عادی برنگشته است اما وضعیت تهیه سیمان بهتر شده ‌و عملیات بتن‌ریزی مجدد از سر گرفته شده است. اتفاقاتی از این دست در کنار کمبود منابع، کار را با کندی مواجه می کند اما به طور کلی با توجه به شرایط و مشکلات پیش آمده و کمبود بعضی مصالح مانند سیمان و میلگرد و همچنین شرایط اقلیمی آن جا و هوای سرد که انجام برخی عملیات ها مانند بتن ریزی را متوقف می کند از وضعیت پیشرفت فنی اجرا راضی هستیم. وی ادامه می دهد: حتی در این طرح مشکلات فنی نیز داریم، از جایی که زمین ناشناخته است در یکی از پل ها به رغم مطالعات انجام شده که نشان می داد خاک آن ریز دانه است اما به سنگ خوردیم و دستگاه حفاری دیگر نتوانست کار کند و طرح تغییر کرد. مشاور پروژه آزادراه حرم تا حرم خاطرنشان می کند: کل قرارداد برای اجرای 33 تا 36 کیلومتر در فاز نخست این آزاد راه در خراسان رضوی و محور مشهد به سه راه تربت حیدریه ۶۰۱ میلیارد تومان است که البته به آن تعدیل زیادی هم خواهد خورد‌ و با توجه به هزینه حدود ۱۲۰ میلیارد تومانی که در حوزه اجرا شده است می توان گفت تاکنون حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد پیشرفت داشته ایم. سوداگری با بیان این که البته انتظار داشتیم سرعت پیشرفت بالاتر باشد اما به دلایلی که ذکر شد به آن هدف گذاری نرسیدیم می افزاید: هم اکنون شرایط بهتر است و امیدواریم با تامین منابع مالی کار سرعت بیشتری بگیرد. مطالعات آزاد راه در ناحیه نیشابور دوباره در حال انجام است وی در خصوص شرایط فاز بعدی این بزرگراه در عبور از نیشابور با بیان این که کارهای مطالعاتی این ‌محور یک بار انجام شد، می افزاید: آن زمان وقتی استعلام گرفته شد شهر جدید بینالود طی نامه ای اعلام کرد این آزادراه از محدوده ما عبور نکند. به همین دلیل اگر می خواستیم از شمال این شهر عبور کنیم باید به سمت کوه های بینالود می رفتیم که هزینه های ساخت و نگهداری را به شدت افزایش می داد و به همین دلیل مجبور شدیم طرح ‌را از جنوب شهر بینالود امتداد دهیم. سوداگری می گوید: دو سال بعد از آن نامه ای از مدیر عامل شهرهای جدید دریافت کردیم مبنی بر این که می‌توانید از این شهر عبور ‌کنید و‌ مجوز آن را دادند به همین دلیل هم اکنون طرح در حال بازبینی و مطالعه قرار گرفته است. به این ترتیب آزادراه از فاصله کمتری از شمال شهر بینالود بدون این که به مناطق کوهستانی نزدیک شود عبور می کند. زمانی که مطالعات آن تکمیل شود عملیات اجرایی می تواند آغاز شود و پس از تکمیل آن می توانیم فاز سوم این آزادراه در خراسان رضوی که نیشابور را به سبزوار اتصال می دهد عملیاتی کنیم. این اولویت های پروژه به لحاظ ترافیکی در استان است که ابتدا محور مشهد تا سه راه تربت حیدریه ساخته خواهد شد، پس از آن سه راه تربت حیدریه تا نیشابور و سپس محور نیشابور به سبزوار تکمیل می شود مگر این که بودجه بسیار زیادی در اختیار قرار بگیرد که عملیات عمرانی به طور همزمان  در چند نقطه آغاز و اجرا شود. فاصله آزاد راه از نیشابور در مطالعات جدید کاهش یافته است مشاور پروژه آزادراه حرم تا حرم درخصوص فاصله این آزادراه از نیشابور می گوید: در مطالعات قبلی مجبور بودیم از قدمگاه دور شویم‌ هم اکنون به شهرستان زبرخان و شهر قدمگاه نزدیک‌ تر خواهیم شد. آزادراه حرم تا حرم در نزدیکی قدمگاه بزرگراه مشهد نیشابور را قطع می کند و نیشابوری ها برای رسیدن به مشهد می توانند از این نقطه وارد آزادراه شوند. این آزادراه همچنین جاده نیشابور به کاشمر را در ۸‌ کیلومتری حریم شهر نیشابور نیز قطع می‌کند و از آن جا نیز دسترسی به داخل شهر نیشابور تعبیه شده است. این اتفاق در حالی رخ می دهد که در طرح قبلی نیشابور باید از طریق جاده کاشمر یا در نزدیکی نیروگاه بادی و دیزباد به آزادراه متصل می شد‌. می توان گفت به طور کلی در طرح جدید فاصله شهرستان های زبرخان و نیشابور از آزادراه کمتر شده است. سوداگری درخصوص علت فاصله این آزادراه از شهر نیشابور می گوید: آزادراه باید از کنار زمین های بایر یا مناطق توسعه نیافته عبور کند در غیر این‌ صورت تبعات اجتماعی و هزینه های اقتصادی زیادی خواهد داشت و از لحاظ فنی نیز قابلیت اجرایی نخواهد داشت. شما آزادراه قزوین کرج را نگاه کنید که به دلیل توسعه شهر هم اکنون به بزرگراه شهری تغییر  یافته است. در آزادراه تهران‌ کاشان در محدوده قم نیز آزادراه تبدیل به گذرگاه شهری شده که مشکلاتی را ایجاد کرده است و به همین  دلیل از نظر اصولی و فنی‌ اشکال دارد. وی ادامه می دهد: هم اکنون از سه راه تربت حیدریه تا مشهد در ضلع شمال آزاد راه شهید شوشتری در حال فعالیت هستیم که در آن فاصله ۲۰ کیلومتر کاهش می یابد، همچنین طول آزادراه پس از تکمیل فاز دوم در استان و اجرای قطعه نیشابور به ۱۲۳ کیلومتر خواهد رسید و به طور کلی در صورت تکمیل این آزادراه فاصله مشهد تا قم را ۱۲۰‌ کیلومتر کاهش می دهد. مشاور پروژه آزادراه حرم تا حرم با بیان این که در صورت تامین منابع مالی سرعت اجرای  پروژه افزایش خواهد یافت، می افزاید: از مسئولان و نمایندگان منطقه درخواست داریم به این پروژه کمک کنند و منابع مالی طرح را افزایش دهند و برخی مشکلات معارضان را حل کنند. برخی از زمین ها متعلق به اوقاف یا آستان قدس یا بخش خصوصی است که نیاز است با پیگیری هایی که انجام می شود و تزریق منابع‌مالی، روند تملک تسریع شود. سوداگری خاطر شان می کند: این طرح یک پروژه بزرگ ملی است که چهار استان را پوشش می دهد و باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. اگر ‌منابع مالی تامین شود فاز اول که مسیر مشهد به سه راه تربت حیدریه است تا دو سال آینده تکمیل خواهد شد و به بهره برداری خواهد رسید و در صورت تامین منابع برای ساخت قطعه نیشابور نیز دو سال زمان نیاز است‌. قول‌های مساعد وزارت راه و شهرسازی  تا تأمین مالی از ماده 56 میرجعفریان ،معاون عمرانی استانداری در گفت وگو با خراسان رضوی درباره آخرین پیگیری‌ها برای به بهره‌برداری رسیدن آزادراه حرم تا حرم در استان اظهار می کند: دو پروژه آزادراه حرم تا حرم در استان و آزادراه مشهد چناران به ‌عنوان پروژه‌های پیشران استان هستند و باید به‌صورت ویژه پیگیری شوند تا در سال 1401 هم تأمین مالی آن‌ها تقویت شود و هم عملیات اجرای آن‌ها با سرعت بیشتری انجام شود که در قانون بودجه 1401 مدنظر قرار بگیرند. هرچند تأمین اعتبار 1600 میلیارد تومانی برای این پروژه طی یک سال سخت است اما هم وزارت راه و شهرسازی و هم سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان و سازمان برنامه‌وبودجه کشور قول مساعدت لازم در این باره داده‌اند. علاوه بر این، از ظرفیت قانونی ماده 56 نیز قرار است برای تأمین مالی این پروژه استفاده شود. میرجعفریان می‌افزاید: پیمانکار پروژه یعنی قرارگاه خاتم‌الانبیا(ص) نیز قول‌های مساعدی برای اولویت دادن به این پروژه داده است و طبق توافق انجام ‌شده بین شرکت زیرساخت و قرارگاه خاتم الانبیا(ص) قرار است ماشین‌آلات برای سرعت بخشیدن به عملیات اجرایی پروژه افزوده شود. علاوه بر این، در مسیر 200 کیلومتری حدفاصل نیشابور تا سبزوار  نیز عملیات دکوپاژ آغاز شده و با توجه به قول‌های مساعدی که در تأمین مالی و همکاری پیمانکار داده ‌شده است در سال 1401 پیشرفت اجرایی این مسیر عملیاتی‌تر خواهد شد. وی همچنین می‌گوید: متأسفانه بحران کرونا فشار مضاعفی را به حوزه‌های اقتصادی کشور وارد کرده است. یکی از راه‌های بازگشت سرمایه، سرمایه گذاری در پروژه‌های جاده‌ای تردد خودرویی است اما بحران کرونا تردد خودرویی را به شدت کاهش داده و این موضوع رغبت سرمایه‌گذاران را کم کرده است. درباره آزادراه حرم تا حرم نیز چنین وضعیتی حاکم است و امیدواریم با ریشه‌کن شدن کرونا ترددهای جاده‌ای افزایش یابد و بازگشت سرمایه  سرمایه‌گذار هم بهبود پیدا کند. شایان ذکر است که گزارش های پیگیرانه روزنامه خراسان رضوی درباره آزادراه حرم تا حرم حاکی از آن است که دولت قبل وعده های متفاوتی  برای اتمام این پروژه داده است که تقریبا هیچ کدام از این وعده ها محقق نشده بود. سال گذشته با ورود پروژه قطعه  قم- گرمسار به فرابورس با عنوان «حرم03» بخشی از منابع مالی این پروژه نیز تامین شد اما برای قطعات بعدی این آزادراه که در جغرافیای استان خراسان رضوی واقع شده است به واقع دولت هیچ گونه اقدام مثبتی انجام نداده بود و در اواخر دولت گذشته پروژه های با پیشرفت فیزیکی زیر 10 درصد از دستور کار دولت خارج شد. با روی کار آمدن دولت سیزدهم وزارت راه و شهرسازی در اواسط مهر ماه پیشنهادی برای اصلاح مصوبه احداث آزادراه حرم تا حرم در هیئت دولت ارائه کرد بر اساس متن پیشنهادی وزارت راه و شهرسازی،۵۰ درصد هزینه های احداث آزادراه یا تبدیل بزرگراه به آزادراه (بدون احتساب بخش احداث شده حدفاصل قم تا گرمسار) به عهده طرف مشارکت و تأمین ۵۰ درصد از هزینه های احداث نیز در تعهد وزارت راه و شهرسازی بوده که از محل ردیف اعتبار مندرج در قوانین بودجه سنواتی با عنوان مشارکت در احداث آزادراه حرم تا حرم و دیگر منابع مصوب تأمین و پرداخت خواهد شد. همچنین به موجب اصلاح مصوبه یاد شده، طول پروژه و مدت بهره برداری بر مبنای نقشه های اجرایی و گزارش هزینه – درآمد مربوط اصلاح می شود. پیشنهاد فوق هم اکنون سیر مراحل بررسی و تصمیم گیری را در کمیسیون اقتصاد دولت سپری می کند. البته برخی کارشناسان معتقد هستند بعید است دولت با این پیشنهاد اصلاحی وزارت راه و شهرسازی موافقت کند. بر اساس مصوبه دولت، سهم دولت در تامین مالی این پروژه 30 درصد و 70 درصد دیگر تامین مالی از سوی بخش خصوصی طرف قرارداد یعنی قرارگاه خاتم الانبیا(ص) است.