روزنامه ابتکار
1400/08/11
۱۸ استان از جمله کلانشهرهای تهران، اصفهان و مشهد در معرض فرونشست قرار دارند زمین‌لرزه خاموش پشت دروازه کلان‌شهرها
فرونشست پدیده‌ای است که چند سالی میشود نامش به گوش‌مان آشناست. اگر تا چند دهه قبل درباره فرونشست صحبت می‌شد کمتر کسی درباره چیستی آن اطلاعی داشت، اما حالا، با حساس شدن شرایطی که فرونشست زمین در کشور ایجاد کرده، کمتر کسی پیدا میشود که با این زمین‌لرزه خاموش آشنا نباشد. زمین‌لرزه‌ای خاموش که گفته میشود حالا به دروازه کلانشهرهای کشور نزدیک شده و در کمین آن‌هاست.به گزارش ایسنا، استاندارد جهانی فرونشست زمین تنها حدود چهار میلیمتر در سال است. این در حالی است که به گفته کارشناسان سالانه بین ۱۸ تا ۲۵ سانتی‌متر فرونشست را در سطح کشور مشاهده می‌کنیم و این عددی بسیار بالاتر از استاندارد جهانی است. عدد بالای فرونشست در کشور هشداری است درباره این مخاطره که از زمان توجه به آن گذشته و حالا زنگ خطر مخاطرات ناشی از آن به صدا درآمده است. زنگ خطری که صدای آن در ۱۸ استان کشور شنیده میشود.
بر اساس داده‌های جدید کارشناسان حدود ۱۸ استان از جمله کلانشهرهای تهران، اصفهان، مشهد و... در معرض جدی فرونشست قرار دارند و در این بین نیز استان تهران پیشگام در آمار فرونشست زمین است.
موضوعی که موجب اهمیت هر چه بیشتر آمار بالای فرونشست زمین در کشور میشود این است که جمعیتی ۲۰ میلیونی ساکن زون‌های خطر فرونشست زمین هستند؛ به طوری‌که علی بیت الهی -دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی- در این خصوص اظهار کرده: در استان‌های مختلفی فرونشست را که پیگیری کردیم، نشان داده شد که چندین استان با مشکل فرونشست زمین و آثار آن مواجه شدند. استان‌های مختلفی درگیر هستند که استان هایی مثل خراسان رضوی، اصفهان، تهران و کرمان بسیار در معرض خطر قرار دارند. همچنین چندین شهر از این استان‌ها در زون خطر فرونشست قرار دارند. به نظر می‌آید با توجه به نوع گسترش فرونشست نزدیک به حدود ۲۰ میلیون نفر از جمعیت شهری در زون‌های فرونشستی با نرخ‌های متفاوت واقع شدند. این مسئله مهمی است که باید به آن توجه کرد. ۲۰ میلیون نفر عدد زیادی است و می‌توان گفت که حدود یک چهارم کشور در این زون‌ها قرار دارد.
به گفته وی، بررسی‌هایی که به صورت کشوری انجام شده نشان داده میشود که از ۳۱ استان در ۱۸ استان شاهد رخداد فرونشست هستیم. همچنین زمین‌های ۳۱ شهر از استان اصفهان، ۳۰شهر از تهران، ۲۵ شهر از استان کرمان و ۲۴ شهر از استان خراسان رضوی دچار فرونشست شدند. در استان‌های البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی و... این فرونشست‌ها مشاهده میشود. همچنین بر اساس دیگر آماری که این کارشناس پیش تر به ایسنا اعلام کرده بود فرونشست در بیش از ۶۰۰ دشت در گسترده ای در حال رخ دادن است و وضعیت برخی از این دشت‌ها در شرایط اضطراری و بحرانی قرار دارد.
او همچنین درباره اینکه سیاست درستی در زمینه مقابله با فرونشست در پیش گرفته نشده است معتقد است: متاسفانه اتخاذ سیاست‌هایی برای مقابله با فرونشست در کشور ما آغاز نشده و اقدام خاص و قابل لمسی صورت نگرفته است. بر همین اساس با ادامه روند خشکسالی، کمبود نزولات جوی، نیاز آبی اراضی کشاورزی و سیستم های غلط آبیاری که موجب هدر رفت زیاد آب میشود، فشار روی سفره های آب زیرزمینی بیشتر شده است. این فشار به این معنی است که آب زیادی از آب های زیرزمینی که محدود هم هستند برداشته می شود و سطح آب زیرزمینی بیشتر از پیش پایین می آید. اینگونه فرونشست زمین توسعه بیشتری پیدا کرده و این پدیده اخیرا به بروز و ظهور عوارض خطرناک خود نیز نزدیک شده است.
فرونشست زمین عمدتا در مناطقی اتفاق می‌افتد که سفره‌های آب زیرزمینی گسترده‌ای دارند و بیشترین برداشت‌ها در آن انجام شده است. کارشناسان بر این تاکید دارند که با توجه به پیش‌بینی‌ها در خصوص سال خشکی که در پیش رو داریم ممکن است با برداشت مجدد آب از منابع زیرزمینی و افزایش مصرف آب رو‌به‌رو شویم.
دکتر علی مریدی -عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی- نیز در این‌باره معتقد است که متاسفانه برخی مصرف‌کنندگان و حتی مسئولان فکر می‌کنند که آب زیرزمینی یک منبع لایزال است و می‌توانند به صورت نامحدود از آن استفاده کنند درصورتی‌که هر یک از آبخوان‌ها یک ظرفیتی دارند و اگر ظرفیت‌شان تمام شود نه تنها منجر به فرونشست میشود حتی خودشان هم از بین می‌روند. او جا‌به‌جایی صنایع آب بر از مناطق خشک را ضروری می‌داند و در این باره اظهار کرده بود که متاسفانه عطش توسعه در فلات مرکزی تمامی ندارد و این درحالی است که سواحل مکران منطقه بسیار خوبی برای استقرار همین صنایع است.
اما خطر فرونشست زمین، از چند سو در حال تهدید کشور و زیرساخت‌های آن است. از یک سو برخی کارشناسان این مخاطره را به زمین‌لرزه‌ای خاموش تعبیر می‌کنند، چرا که آرام، آرام ساختمان‌ها و مراکز را دچار ترک‌های ریز می‌کند و در صورت وقوع زمین‌لرزه آسیب ناشی از آن را چندین برابر کند. ساختمان‌هایی با بنای خشت و گل در محیط‌های روستایی و اماکن باستانی و فرهنگی قرار دارد که در اثر فرونشست زمین دچار شکاف و ترک می‌شوند و ترک خوردگی موجب نامقاوم شدن ساختمان‌ها شده و زلزله هایی با قدرت متوسط نیز ممکن است موجب تخریب این ساختمان‌ها شود.
اما برخی دیگر از کارشناسان اثر و ضرر اقتصادی این مخاطره را بیشتر از یک زمین لرزه می‌دانند، به طوری که علی بیت‌الهی- دبیر کارگروه ملی مخاطرات طبیعی- در این‌باره گفته بود، فرونشست وسعت زیادی را دارد و کل کشور را در بر گرفته است و در مقایسه این پدیده با زلزله که فقط حالت مخربی را در یک نقطه ایجاد می‌کند، متوجه گسترده بودن این پدیده می‌شویم. همچنین فرونشست هر روز و به طور تدریجی و مستمر ادامه پیدا می‌کند. بنابراین این اثرات به ویژه از نظر اقتصادی حتی عمیق‌تر از زمین‌لرزه خواهد بود.
از عوارض خطرناک فرونشست زمین، به وجود آمدن چاله‌ها و شکاف‌هایی است که به صورت ناگهانی در امتداد جاده‌ها، محدوده شهرها، در مراکز زیرساختی و مهم ایجاد میشود که نمونه‌های بارز آن در شهرهای مختلف دیده شده است و به تازگی نیز در رسانه‌ها درباره ترک خوردگی متعدد ساختمان‌ها در شهر اصفهان و شهرک‌های اطراف آن و زیرساخت‌های مهم آن صحبت‌های بسیاری شده است.
با نگاهی کلان‌تر به فرونشست و عوارض آن در می‌یابیم که این مخاطره بیش از آنچه فکر می‌کنیم نزدیک شده و هر چه سریع‌تر باید گام‌های بلندی در جهت جلوگیری از آن برداریم. زمین‌لرزه خاموش، حوادث ناشی از ایجاد چاله‌ها در زمین، آسیب به مراکز زیرساختی و مهم، از بین رفتن دشت‌ها و... اهمیت موضوع را بیش از پیش به ما یادآوری می‌کند که اگر به صورت ریشه‌ای و پیوسته به این موضوع نگاه نشود با چالش‌های آن رو‌به‌رو می شویم که بر زندگی اجتماعی و اقتصادی و حتی امنیت غذایی کشور تاثیر دارد و حالا زنگ خطر آن به صدا درآمده است.
سایر اخبار این روزنامه
آیت الله جوادی آملی:
حریم مراجع و بزرگان باید محفوظ و صیانت شده باشد
جلال خوش‌چهره
تهران در برابر یک‌صدایی خواست بازگشت به وین
ایران به مذاکرات احیای برجام بازمی‌گردد؟
حلقه تنگ محاصره علیه تهران
۱۸ استان از جمله کلانشهرهای تهران، اصفهان و مشهد در معرض فرونشست قرار دارند
زمین‌لرزه خاموش پشت دروازه کلان‌شهرها
15 فیلم در پاییز در سینماها اکران می‌شوند
فروغ دوباره پرده نقره‌ای
«ابتکار» تاثیر سیاست‌های حمایتی بر معیشت خانوارها را بررسی کرد
آذر، ماهِ خبر خوب یا بد؟
حق مشاوره ۳۲ میلیون تومانی در وزارت نفت
حقوق‌های نجومی و سکوت معنادار منتقدان
سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری
تا مطمئن نشویم تحریم‌ها برداشته میشود، اقدامی نخواهیم کرد
جو بایدن:
هنوز گرفتار قضاوت‌های بد ترامپ درباره خروج از برجام هستیم
اولیانوف:
قرار بود تاریخ دقیق از سرگیری مذاکرات وین ظرف یک هفته اعلام شود
آصفری با درخواست از رئیس جمهوری و وزیر اقتصاد:
کِی می‌خواهید مشکل بورس را حل کنید؟
رئیس کمیسیون صنایع مجلس مطرح کرد
قول وزیر صمت برای سامان‌دهی بازار خودروی داخلی
گردهمایی رهبران جهان از چه شکاف‌های جدیدی پرده برداشت؟
نشست کم فروغ قدرت‌های جهانی در رم در سایه تنش‌های جدید
سردار جلالی:
به دنبال ساخت پلتفرم‌های بومی سایبری شهری هستیم
