روزنامه ابتکار
1400/08/13
علیرضا صدقی نشانه‌های احتضار اجتماعی
آنچه در میان همه داشته‌ها به عنوان آخرین دارایی و تمکن از میان می‌رود «امید» است. حال این امید فردی باشد یا اجتماعی تفاوت نمی‌کند. به دیگر بیان، چه در جامعه و چه در یک فرد به تنهایی، آخرین دارایی و داشته «امید» است. ممکن است یک جامعه یا فرد هر آنچه را که دارد از دست بدهد و هیچ چیز در انبان نداشته باشد، اما با وجود امید می‌تواند ادامه حیات داده و زمینه و زمانه را برای بهبود امور و تغییر وضعیت مهیا و فراهم سازد. لیکن به محض این‌که امید از میان رفت دیگر نمی‌توان به آن فرد یا جامعه امیدوار و خوشبین بود.از میان رفتن امید هم نشانه‌های بارز و آشکاری دارد که می‌توان از لابلای کنش فردی یا جمعی، آن‌ها را بازشناسی کرده و به تبیینی دقیق از چیستی و چگونگی آن‌ها دست یافت. از جمله اساسی‌ترین مولفه‌های نشان‌دهنده از میان رفتن امید «بی‌تفاوتی» است. اگر فرد یا جامعه‌ای نسبت به پیرامون و رخدادهای جاری در جامعه واکنشی درخور و متوازن با آن نشان ندهد، یعنی به ورطه «بی‌تفاوتی» افتاده و به طریق اولی این بی‌تفاوتی حکایت‌گر از میان رفتن امید است.
با این وصف، به نظر می‌رسد دستِکم بخش بزرگی از جامعه ایران به ویژه پس از وقایع سال‌های اخیر و رویکرد و مواجهه اصحاب قدرت و سیاست و نزدیکان به نهاد قدرت با این رخدادها، اسیر «بی‌تفاوتی» و «ناامیدی» شده‌اند. گرچه جریان اقتدارگرا و تندرو که پیروز دو انتخابات 1398 و 1400 بوده، سعی دارد تا نشان دهد مجلس و دولت برآمده از این دو انتخابات، برآیندی از خواست قاطبه جامعه ایران است، لیکن هر ناظر منصفی گواهی می‌دهد که این طور نیست و امروز مجلس و دولتی بر سر کار است که حداقل نیمی از جامعه ایران را نمایندگی نمی‌کند.
موضوع اما بر سر مشروعیت مردمی این دولت یا مجلس نیست. مسئله بر سر نشانه‌ها و نمادهای نشان‌دهنده همان وضعیت نخست است. اگر تحلیل پیش‌گفته در میان هیاهوهای جناحی و سیاسی گم و ناپیدا میشود، اما مواجهه عموم جامعه در سه ماه گذشته با دولت و دو سال گذشته با مجلس، تصویری دقیق از همان «بی‌تفاوتی» و «ناامیدی» را بازتاب می‌دهد.
نمونه‌های بی‌شماری می‌توان بر این مدعا اقامه کرد. از جمله آن‌ها این‌که هیچ تصمیم و کنش موثری در دولت و مجلس صورت نمی‌گیرد که آحاد جامعه نسبت به آن واکنشی درخور نشان دهند. در حقیقت موضوعات و مسائل تنها و تنها در میان گروهی از نخبگان سیاسی یا روزنامه‌نگاران یا معدود کنش‌گران اجتماعی باقیمانده، دست به دست میشود و گویی مخاطبی فراتر از همین گروه‌ها پیدا نمی‌کند.
از ماجرا هک شدن دوربین‌های سازمان زندان‌ها تا قصه حمله سایبری! به سامانه سهمیه‌بندی بنزین و از طرح صیانت فضای مجازی تا اظهارنظرهای عجیبی که رئیس جمهوری را تالی تلو امامان معصوم می‌خوانند و بلافاصله منسوبین‌شان پست و سمت می‌گیرند. این‌ها، همه‌وهمه می‌تواند و باید واکنش‌هایی جدی در جامعه و میان آحاد مردم در پی داشته باشد. اما مدت‌ها است که دیگر چنین واکنش‌هایی در بدنه جامعه ایران مشاهده نمی‌شود.
ممکن است ـ و احیانا یقینا ـ اصحاب انحصار و اقتدار از بروز این وضعیت خوشنود و خرسندند. اما این گروه توجه ندارند که «بی‌تفاوتی» و «ناامیدی» دو ویژگی دیگر نیز دارد. آن دو را باید تحت عناوین «ناپایداری» و «گسستگی» تعریف کرد. به واقع جامعه ناامید و بی‌تفاوت با فاصله‌ای بسیار اندک به وضعیت «ناپایداری» و «گسستگی» می‌غلطد. این جامعه به دلیل عدم وابستگی به نهاد قدرت و ساختار سیاسی حاکم بر کشور، تمام رشته‌های اتصال با آن را به قدر مقدور قطع می‌کند. تعلقات نسبت به این ساختار را به حداقل می‌رساند و در نتیجه مرحله «گسستگی» با ساختار سیاسی را تجربه خواهد کرد. این گسستگی نیز لاجرم به نوعی ناپایداری عمومی ختم خواهد شد.
از این رو است که همه مسافران کشتی ایران باید نگران وضع موجود، بی‌تفاوتی، ناامیدی و فروغلطیدن جامعه در دامگه گسست و ناپایداری باشند که در غیر این صورت باید از «تاک» و «تاک‌نشان» قطع امید کرد.
سایر اخبار این روزنامه
برای حل ۴۰ درصد آلودگی هوا نیاز به ۳۳ هزار میلیارد تومان است
شرایط آخرالزمانی آلودگی هوا در انتظار تهران
علیرضا صدقی
نشانه‌های احتضار اجتماعی
آیا نظارت بر وی.او.دی‌ها به وزارت ارشاد بازمی‌گردد؟
داستان طولانی شبکه نمایش خانگی
تهران به جای برجام بر تقویت نفوذ خود در منطقه تمرکز می‌کند؟
ایران و عربستان در مسیر کاهش تنش
نمایندگان با «اصلاح قانون نظارت بر رفتار نمایندگان» مخالفت کردند
مخالفت مجلس با یک طرح جنجالی
«ابتکار» سناریوهای مختلف اقتصادی را در صورت به نتیجه نرسیدن برجام بررسی کرد
آینده اقتصاد ایران بدون توافق هسته‌ای
برخورد نیروی دریایی سپاه با ناوهای آمریکایی
شکست عملیات سرقت آمریکایی در دریای عمان
قالیباف بیان کرد
تذکر رهبر انقلاب به مجلس درباره رسانه‌ای شدن یک موضوع
رئیس جمهوری: هیچ خط قرمزی ندارم؛ نه دفترم، نه معاونینم و نه وزرا
هشدار درباره انتصابات فامیلی و واکنش رئیسی
دادستان کل کشور:
قوه قضائیه از سرمایه گذاران، صاحبان صنایع و تولید کنندگان حمایت می‌کند
واکنش نمایندگان به شکست آمریکا در دزدی دریایی نفت ایران
وزارت اطلاعات :
آمریکا منطقه را با خفت و خواری ترک می‌کند
سردار جلالی:
اکنون با جنگ هیبریدی روبه‌رو هستیم
