روزنامه آرمان ملی
1400/08/13
پشت پرده رویکرد سیاسی آژانس در قبال ایران
حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل هسته‌ای کار آژانس انرژی اتمی اولا نظارت بر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای است که این نظارت جنبه حقوقی و فنی دارد. ثانیا عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای است که ممانعت کنند از اینکه سایر کشورها که بمب هسته‌ای ندارند، بمب هسته‌ای نسازند. کار سوم آژانس کمک کردن به کشورهای عضو آژانس است که به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای دست پیدا کنند. درباره برجام، آژانس را به عنوان یک نهاد بین‌المللی موظف کرده‌اند که بر اجرای برجام در بخش حقوقی و فنی نظارت کند. یعنی مثلاً نظارت کند که فعالیت‌های ایران تا چه حد با پروتکل الحاقی و ان‌پی‌تی مطابق است که این جنبه حقوقی کار است؛ یا اقدامات، چقدر با مصوبه شورای امنیت و قطعنامه ۲۲۳۱ منطبق است. همچنین نظارت فنی هم داشته باشد. برای مثال بازرسان آژانس چک کنند که چند سانتریفیوژ کار می‌کند، چه مقدار غنی‌سازی انجام میشود، ذخایر غنی‌سازی ایران چگونه است. حیطه وظایف آژانس در این محدوده است. آژانس و عمل به وظایفش، تا زمانی‌که در این محدوده است با ایران هیچ مشکلی نداشته و نخواهد داشت. ولی زمان‌هایی پیش می‌آید که آژانس به مسائل سیاسی ورود می‌کند و از انجام وظایف ذاتی خود دور میشود. گاهی کشورهای عضو آژانس، گزارش‌هایی را علیه ایران به آژانس می‌دهند و مدعی می‌شوند که ایران مثلا خلاف فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای، کار انجام داده است. آژانس ایران را موظف می‌کند به این سوالات پاسخ دهد. این سوالات هم مکرر در مکرر از سال ۱۳۸۱ مطرح شده و ایران هم پاسخ داده است و آژانس هم قانع نشده است. این جنبه سیاسی کار است. چون دیگر سوالات در چارچوب مسائل فنی و حقوقی نیست. وقتی مسائل جنبه سیاسی پیدا می‌کند باید در حوزه‌های سیاسی هم حل و فصل شود. آژانس هم چون وظیفه ذاتی‌اش، مسائل سیاسی نیست، موضوع را وارد 1+4، 1+5 ، شورای حکام، شورای امنیت و وارد لابی‌هایی می‌کنند که غیر از وظایف ذاتی آژانس است. آقای رافائل گروسی، مدیرکل فعلی آژانس برخلاف آمانو و البرادعی که سعی می‌کرد خود را وارد مسائل سیاسی نکند، یا حداقل کمتر وارد بازی سیاسی می‌شد، گروسی متاسفانه مستعد وارد شدن در حوزه سیاسی است و موضع‌گیری‌هایی که می‌کند، به جای اینکه به حل مسأله کمک کند، به مشکلات سیاسی دامن می‌زند و این در تعارض با موضع بی‌طرفی آژانس است. کلیه فعالیت‌های هسته‌ای کشورها زیرنظر آژانس هست ولی باید محرمانه باشد، به دلیل منافعی که آن کشورها در محرمانه بودن فعالیت‌ها و اطلاعات مربوط به آنها دارند. محرمانه بودن به معنای خلافکاری نیست چون خود آژانس نظارت می‌کند. ولی دلیلی ندارد که این نظارتش را به همه عالم و آدم برساند، منتشر کند، بازگو کند. اگر کشوری خلافی انجام داد بله درست است که منتشر کند اما تا زمانی‌که در چارچوب فعالیت‌های صلح‌آمیز فعالیت می‌کند دیگر باید جنبه محرمانگی از سوی آژانس حفظ شود. متأسفانه آژانس مدعی است که ما این اطلاعات را در اختیار اعضای شورای حکام قرار می‌دهیم و این شورای حکام هستند که اخبار را در اختیار رسانه‌ها مثلا رویترز و فرانس پرس و آسوشیتد پرس و سایر مراکز خبری قرار می‌دهند. ملاقات رافائل گروسی با انریکه مورا یا هر فرد دیگری در چارچوب آن مسأله سیاسی ماجراست، یعنی به طریقی یک راه‌حل‌های سیاسی پیدا شود یا بحث‌های جدید سیاسی را مطرح کنند. من امیدوارم بحث به سمت راه‌حل‌های سیاسی پیش برود. گره مسائل سیاسی در مذاکرات ۱+۴ و شورای امنیت و شورای حکام باز میشود و آژانس به نظر من اصلا صلاحیت لازم را ندارد که وارد مسائل سیاسی شود چون در تعارض با وظایف ذاتی این نهاد است. آژانس نباید بی‌طرفی خود را از بین ببرد و نباید اعتبار خود را خدشه‌دار کند چه در باره ایران چه هر کشور دیگر عضو آژانس؛ هر توافقی که انجام شود نظارت بر آن در جنبه‌های حقوقی و فنی با این نهاد است و از این جهت است که آژانس وارد ماجرا میشود. آژانس باید داوری کند که آیا مثلا ایران این تعهدات را اجرا کرده یا نکرده است. آژانس هم همیشه به اعتراض ایران نسبت به اینکه باید اطلاعات محرمانه بماند پاسخ داده است ولی ما قبول نداریم چون یک بازی سیاسی است. پاسخ آژانس این است که می‌گویند ما اطلاعات را منتشر نمی‌کنیم ما این اطلاعات را در اختیار ۳۵ کشور عضو شورای حکام قرار می‌دهیم، آن کشورها هستند که اطلاعات را منتشر می‌کنند، حال شما چطور می‌توانید اثبات کنید که آژانس خود این اطلاعات را منتشر کرده است؟ دولت‌ها باید متعهد شوند که اطلاعات محرمانه را که آژانس در اختیار آنها قرار می‌دهد منتشر نکنند. این امکان برای آژانس وجود ندارد که جلوی انتشار اطلاعات توسط کشورها را بگیرد. آن کشور باید از سوی شورای حکام توبیخ شود اما چون محرمانه انجام میشود، کسی نمی‌تواند بفهمد که چه کسی این اطلاعات محرمانه را منتشر کرده است. این خلاف نص اساسنامه آژانس است ولی باز انجام میشود. بنابراین شورای حکام باید در این زمینه مصوبه‌ای داشته باشد یا کسانی را که این کار را انجام می‌دهند توبیخ کند. چرا این کار را انجام نمی‌دهند؟ چون خودشان عضو شورای حکام هستند. یعنی همان ۳۵ عضو شورای حکام خود این کار را انجام می‌دهند. جالب است که این مسائل فقط درباره ایران اتفاق می‌افتد، مثلا برای کره جنوبی که چند سال پیش اتفاق افتاد، اقدامی انجام ندادند. برای عربستان را منتشر نمی‌کنند. عربستان عضو آژانس است، پروتکل الحاقی را اجرا نمی‌کند و ان‌پی‌تی را اجرا می‌کند، ولی هنوز اجازه بازرسی از تاسیستات خودش را با آژانس نمی‌دهد. هیچ وقت هم این کشور را تحت فشار قرار نمی‌دهند. چون متحد خودشان است. اسرائیل هم عضو آژانس است ولی ان‌پی‌تی را امضا نکرده است، یعنی پیمان مادری که به آژانس امکان می‌دهد که براساس آن پیمان نظارت کند، اسرائیل آن را امضا نکرده و از ابتدا زیر بار نرفته است. مثل هند و پاکستان. این‌ها از مزایای عضویت در آژانس استفاده می‌کنند ولی مقررات آژانس که مهمترین پیمانش هم ان‌پی‌تی است را اجرا نمی‌کنند. چون اگر بپذیرند باید ترتیبات اجرائی آن پیمان را هم فراهم کنند. حدود ۱۸۰ کشور دنیا این پیمان را امضا کرده‌اند و با آژانس جداگانه، توافق کرده‌اند و ترتیبات اجرائی پیمان را مشخص کرده‌اند که آژانس چطور نظارت کند. اسرائیلی‌ها چنین کار نکرده‌اند، یعنی پیمان را امضا نکرده‌اند و حق نظارت را به آژانس نداده‌اند. در این صورت به ایران اعتراض می‌کنند که شما در حوزه هسته‌ای چرا این کار را انجام می‌دهید. ایرانی که همه فعالیت‌هایش زیر نظر آژانس است را متهم می‌کنند که ایران در حال ساخت بمب هسته‌ای است درحالی‌که خود اسرائیل ۲۰۰ کلاهک هسته‌ای دارد و ان‌پی‌تی را هم امضا نکرده است.
سایر اخبار این روزنامه
مذاكـرات را سرسري نگيـريـد
شكسـت آمریکـا در دزدی دریايی نفتی
آقايان! پرونده بورسيه‌ها به اندازه معيشت مردم مهم نيست؟
صادرات نخل‌ها به کشورهای عربی به‌دلیل خشکسالی
شایسته‌سالاری صرفاً یک شعار نیست؛ هیچ خط قرمزی هم ندارم
میانجیگری اروپا به تنهایی جواب نمی‌دهد
آقاي ضرغامي! با اين انتصابات به كجا مي‌رويد؟
اختلاف 1600 میلیارد تومانی بی پاسخ ماند
وعده افزايش صادرات نفتي در«بازارهاي از دست رفته!»
غربت مضاعف اهل تفکر در ایران امروز!
پاشنه آشیل ایجاد وزارتخانه اجتماعی؟
چند نکته درباره تنش دریایی
دیدگاه فعالان اقتصادی خارجی از کارآفرینان ایرانی
پشت پرده رویکرد سیاسی آژانس در قبال ایران
