«شروط نشدني» براي مذاكره عملی؟

یوسف مولایی استاد دانشگاه  

 
سخنگــوی وزارت خارجــه دیروز سه شرط ایران برای بازگشت آمریکا به برجــام را برشمرد. اینکه آمریکا باید مقصر بودن خود را بپذیرد، تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی یکجا به‌صورت موثر لغو شود و مهمتر اینکه تضمین دهد هیچ دولت دیگری اقدام ترامپ در خروج از برجام را تکرارنکند. درواقع ذهن‌خواهی مقامات سخت است از این جهت که بگوییم آیا شروط برای این است که بخواهند امتیازی بگیرند یا بگویند ایران از موضع ضعف وارد نمی‌شود و از موضع قدرت است یا اینکه واقعا این شروط برای این است که می‌دانند اینها کامل محقق نمی‌شود، بنابراین بگویند که آماده مذاکره بودیم ولی چون شرایط‌مان پذیرفتنی نبود، مذاکرات انجام نشد یا پیش نرفت. بنابرین چون تفسیرهای مختلف می‌توان از این گفته‌ها کرد، بلافاصله نمی‌توان اظهارنظر کرد و باید یک مقدار زمان بگذرد تا ببینیم اصلا به مذاکرات هشتم آذرماه می‌رویم یا شروط گذاشته شده، به منزله ایجاد سدّ است و با زبان دیپلماتیک می‌خواهند بگویند که ما رد نمی‌کنیم. ولی در مورد اینکه آمریکا تعهد دهد دولت‌های بعدی برجام را برهم نزنند یا اینکه بپذیرد، مقصر است، قبلا در بیانیه‌ای اعلام کردیم آمریکا اعلام کند در امور داخلی ایران دخالت نخواهد کرد و آمریکا هم به نحوی دیپلماتیک اعلام کرد همان‌طور که تابحال در امور داخلی ایران دخالت نکرده، نخواهد کرد و با یک زبان دیپلماتیک رفع و رجوع شد. شرط پذیرفتن تقصیر را هم آمریکایی‌ها می‌توانند با یک زبان دیپلماتیک بپذیرند کما اینکه وقتی دولت جدید آمریکا، سیاست‌های ترامپ را در خیلی از حوزه‌ها از جمله در مورد سیاست خارجی محکوم کرده یعنی به نوعی غیرمستقیم آن را پذیرفته. ولی اگر دنبال این هستیم که آمریکا با پذیرفتن تقصیر، مسئولیت بپذیرد و خسارت دهد، به نظر می‌رسد شرطی نباشد که آمریکایی‌ها به آن تن دهند. اینکه آمریکا تضمین دهد دولت‌های بعدی از برجام خارج نمی‌شوند، حتی اگر کنگره هم تصویب کند، باز هم اگر منافع آمریکا ایجاب کند، می‌توانند قانونی بگذرانند و قانون قبلی را لغو کنند. لذا سخت به نظر می‌رسد که بگوییم نتیجه عملی داشته باشد و اینکه آمریکا یکجا تحریم‌ها را لغو کند، موضوعی است که ایران خیلی وقت است که دارد  خواسته منطقی خودش را می‌گوید و حرفش هم درست است منتهی ممکن است حد وسطی پیدا شود و یک بخشی از تحریم‌ها قبل از شروع مذاکرات  یا همزمان با مذاکرات لغو شود برای اینکه قبلا هم وزیر امور خارجه گفته بود که آمریکا برای اثبات حسن نیتش 10 میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را آزاد کند یا گشایشی در فروش نفت ایجاد شود. درحقیقت برای تفسیرهای متفاوت، باید منتظر باشیم زمان نشان دهد، کدام یک از تفسیرها می‌تواند درست باشد و آیا گفته‌های وزارت خارجه گامی به جلوست تا در آستانه مذاکرات بگویند ما آماده‌ایم و شرایطمان همان است که اعلام شده و این را برای چانه‌زنی بیشتر و فشار به آمریکا برای گرفتن امتیازات اعلام کردند یا برای اینکه عدم شرکت در مذاکرات را توجیه کنند. درواقع باید با زمان جلو برویم ولی اگر ایران در مذاکرات هشتم آذرماه حاضر نشود، به ضرر ما تمام می‌شود چون هم 1+4 ایران را به این امر تشویق و ترغیب کرده پس شرایطی نیست که اگر در مذاکرات شرکت نکنیم، امتیازاتی در سطح جهانی به‌دست آوریم. برعکس فشار بیشتر می‌شود، اجماع جهانی شکل می‌گیرد و حتی دولت‌هایی مثل فدراسیون روسیه و چین که به نوعی از مواضع ایران حمایت می‌کنند در مورد بازگشت به مذاکرات مواضعشان تقریبا با اروپا و آمریکا به‌هم نزدیک است. بنابراین تمام دنیا به نوعی علاقه‌مند است که ایران برگردد و اگر برنگردد، آن‌وقت دنیا در اعمال فشار بیشتر یکدست‌تر می‌شوند.