روزنامه وطن امروز
1400/08/19
سوریه در مسیر ثبات
با فروکش کردن گرد و غبار اولیه آخرین نمایش اردوغانی در شمال سوریه، صحنه جدید شام عاری از اشغالگری بیگانگان رفته‌رفته شکل می‌گیرد. این هفته، طی تحولاتی شتابان نه‌تنها زمینه‌های دخالت بیش از پیش نیروهای نظامی ترکیه و آمریکا و مزدوران مسلح‌شان در شمال و شرق سوریه در حال برچیده شدن است، بلکه به طور موازی دولت سوریه همزمان با مذاکراتی مهم برای یکپارچه‌سازی مجدد تمامیت ارضی خود پس از حدود یک دهه، به سرعت در حال بازگشت به اتحادیه عرب و ائتلاف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. بازگشت سوریه به اتحادیه عرب، بازگشتی ظفرمندانه متعاقب پیروزی در جنگ یک دهه‌ای ارتش و مردم این کشور با حمایت محور مقاومت در مقابل ارتش‌های آمریکا و متحدان منطقه‌ای و جهانی‌اش از ترکیه و سعودی گرفته تا اعضای اروپایی ناتو و اسرائیل و تروریست‌های داعش و القاعده مورد حمایت همه آنها خواهد بود. در عین حال حتی چشم‌انداز چنین بازگشتی به منزله اجبار نظامیان اشغالگر آمریکا و ترکیه به خروج از شامات خواهد بود. مجموعه‌ای از روندهای همزمان، باعث رنگ باختن تهدیدات آنکارا برای حمله به شمال سوریه شده است. این در حالی است که رجب طیب اردوغان طی هفته‌های گذشته مرتب بر طبل آغاز مجدد جنگ در ادلب و مناطق کردنشین سوریه کوبیده و علاوه بر اعزام نیروها و تجهیزات سنگین به ادلب، مدعی شده بود در دیدار با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در نشست «جی 20» در رم، چراغ سبز لازم در این زمینه را از فرمانده اصلی ناتو گرفته است. با این حال درست زمانی که به نظر می‌رسید موعد چنین حمله‌ای فرا رسیده، از یک سو عملیات نیروهای ترکیه و تروریست‌های تحت حمایتش در شمال سوریه پشت سدی محکم متوقف شده و از سوی دیگر نمایندگان نیروهای کرد سوریه موسوم به «قسد» با ناامیدی از آمریکایی‌ها برای در امان ماندن از چماق اردوغان، هیاتی را به مسکو فرستاده‌اند؛ تحولی که به منزله آغاز مذاکرات کردهای روژاوا برای بازگشت به چارچوب حاکمیت سوریه است. به گزارش روزنامه الوطن سوریه، با تلاش‌های موازی دیپلماتیک و نظامی متحدان دمشق بویژه روس‌ها، زمینه ادامه دخالت‌های آمریکا و ترکیه در سوریه در حال کور شدن است. ۳ هفته پیش بود که روس‌ها با فعال کردن پایگاه هوایی خود در کوبانی، بر فرضیه منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه خط بطلان کشیده و به انحصار آمریکا و ترکیه در این مورد خاتمه دادند. همزمان آنها با فعال کردن پلیس نظامی خود در مناطق کردنشین شروع به میانجی‌گری میان آنان کردند. این طرح‌های روسیه به قانع کردن رهبران کرد سوری به منظور خارج کردن افراد خود از خطوط تماس مانند «تل تمر» در حومه شمالی حسکه و «عین عیسی» در حومه شمالی الرقه و احتمالا «منبج» و «عین‌العرب» در حومه حلب منجر میشود و پلیس نظامی روسیه برای تثبیت آتش‌بس تا زمان رسیدن به شرایط پایدار مستقر میشود. همزمان با تلاش‌های میانجی‌گرانه پلیس نظامی روسیه برای فعال کردن تماس مستقیم میان ارتش سوریه و نیروهای «قسد» مورد حمایت آمریکا و پس از اینکه مسکو میزبان هیات وابسته به «جبهه صلح و آزادی» به ریاست «احمد الجربا» بود، هیاتی از «مسد» شاخه سیاسی «قسد» به ریاست «الهام احمد» دیروز برای رایزنی به مسکو رسید. مواضع کردها 4 سال قبل بویژه قبل از شروع عملیات ترکیه به گونه‌ای بود که طی آن «عفرین» از کف آنها رفت، زیرا جدیت لازم را نداشتند و دچار دودستگی شدند و مذاکرات را به حال تعلیق درآوردند که نتیجه آن به زیان‌شان تمام شد. رویکرد جدید اما نشان می‌دهد فرماندهان نیروهای «قسد» و شاخه سیاسی آنها یعنی «مسد»، با وجود همه کارشکنی‌های آمریکایی‌ها تمایل به گفت‌وگوی مستقیم و فراگیر با دمشق از طریق مسکو برای رسیدن به توافقی برای حل و فصل مناقشه در مناطق شرق سوریه دارند. * اردوغان وحشت‌زده معتاد نمایش‌های خارجی روزنامه نیویورک‌تایمز در مقاله‌ای به قلم «کارلوتا گال» مدیرمسؤول این روزنامه در استانبول در گزارشی نوشت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به دلیل احساس ضعف شدید در بحران داخلی، دست به کارهای نمایشی در سطح جهانی می‌زند و به این مساله اعتیاد پیدا کرده است. این مقاله اشاره می‌کند که مقامات اسکاتلند در اجلاس آب‌وهوایی گلاسکو درخواست دولت ترکیه برای حضور یک کاروان امنیتی بزرگ در کنار اردوغان را رد کرده بودند و رئیس‌جمهور ترکیه که به دنبال نمایش قدرتی شبیه کاروان رئیس‌جمهور آمریکا بود دلسرد شده و از حضور در این اجلاس انصراف داد. کارلوتا گال این نمایش‌های خارجی را بخشی از نمایش اردوغان برای چهره‌سازی از خود در انتخابات ۲۰۲۳ دانسته است. به گفته سونور چاگابتای، مدیر میز ترکیه در اندیشکده واشنگتن، اردوغان نگران است قدرت را از دست بدهد. او می‌گوید: «اردوغان به مدت خیلی طولانی در قدرت است اما اکنون مشخص است که قدرتش را از دست داده و بسیار خسته است. او دیگر نمی‌تواند به رقابت ادامه دهد». نمود عینی نمایش‌های خارجی اردوغان، ادعاهای اخیر او مبنی بر حمله مجدد به سوریه بود. * مأموریت اماراتی‌ها در دمشق به دنبال ورود یک هیات عالی‌رتبه اماراتی به دمشق، برخی منابع عربی از احتمال حضور ولیعهد ابوظبی در این سفر علاوه بر وزیر خارجه این شیخ‌نشین خبر دادند. تارنمای لبنانی النشره، گزارش داد هیات اماراتی‌ای که دیروز وارد فرودگاه دمشق شد را احتمالا محمد بن‌زاید، ولیعهد ابوظبی و جانشین فرمانده کل نیروهای مسلح امارات ریاست می‌کند که چند سال است در غیاب برادرش در راس امور، عملا حاکم این شیخ‌نشین جنوب خلیج‌فارس است. پیش از این شبکه یونیوز اعلام کرده بود «عبدالله بن‌زاید» وزیر خارجه امارات عالی‌ترین مقام اماراتی است که از زمان آغاز جنگ نیابتی در شامات به سوریه سفر کرده است و روزنامه الوطن، چاپ دمشق نیز این خبر را تأیید کرد. شبکه‌های المنار لبنان، نزدیک به حزب‌الله و روسیا الیوم (بخش عربی آرتی) متعلق به روسیه، دیروز سفر ناگهانی وزیر خارجه امارات به سوریه از طریق قبرس در رأس هیاتی بزرگ را مخابره کردند اما اشاره‌ای به این موضوع نکردند که چه مقامی در هواپیمای ویژه دولت امارات حضور داشته است. خبرگزاری رسمی سوریه (سانا) و خبرگزاری رسمی امارات (وام) هنوز به این گزار‌ش‌ها واکنشی نشان نداده‌اند. پیش از آن، منابع نزدیک به امارات بدون اشاره به جزئیات این رویداد از یک خبر خوشحال‌کننده برای سوریه پرده برداشته بودند. امجد طه، رئیس منطقه مرکز تحقیقات خاورمیانه در انگلیس، توئیت زده بود که امارات رهبری دیپلماسی جدید عربی را بر عهده گرفته که به دنبال بازگرداندن عقلانیت به منطقه است و در همین رابطه شاهد سفرهای خوبی خواهیم بود. حال به نظر می‌رسد این حاکم فعلی امارات است که پس از نزدیک به یک دهه به دیدار بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه شتافته است. بر اساس این چشم‌انداز، مأموریت امارات بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب است. کشورهای اتحادیه عرب جز عراق، لبنان و الجزایر 10 سال پیش با آغاز جنگ تحمیلی علیه سوریه، عضویت دمشق را در اتحادیه عرب تعلیق و بعد از آن، لغو کردند. با این حال امارات جزو نخستین شیخ‌نشین‌ها و پادشاهی‌های عربی بود که در سال‌های گذشته تلاش کرد روابط خود با سوریه را با بازگشایی سفارتش در دمشق به حالت عادی برگرداند. حدود ۳ هفته پیش بود که محمد بن‌زاید، ولیعهد همه‌کاره امارات در دومین تماس تلفنی طی 6 ماه با بشار اسد، خواستار توسعه روابط بین ۲ کشور شد. عبدالله بن‌زاید، وزیر خارجه امارات نیز اخیرا در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با سرگئی لاوروف، همتای روس خود در ابوظبی، مشخصا از بازگشت سوریه به آغوش عرب‌ها استقبال کرده بود. * بازگشت سوریه به اتحادیه عرب از مسیر الجزیره همزمان با سفر هیات عالی‌رتبه اماراتی به دمشق، اعلام میزبانی الجزیره از نشست آتی سران اتحادیه عرب، موضوع مطرح شدن پرونده بازگشت سوریه به مهم‌ترین تشکیلات بین‌المللی جهان عرب در اجلاس پایتخت الجزایر را کاملا محتمل کرده است. تارنمای العین الاخباریه در گزارشی درباره این نشست نوشت: «اعلام میزبانی الجزایر از نشست آتی سران اتحادیه عرب از سوی عبدالمجید تبون، رئیس‌جمهوری این کشور که قرار است مارس ۲۰۲۲ برگزار شود، پرونده کرسی خالی سوریه در این اتحادیه را پس از ۱۰ سال باز می‌کند». بر اساس این گزارش، وضعیت سوریه از نوامبر ۲۰۱۱ که اتحادیه عرب تصمیم به اخراج این کشور به تحریک غرب به بهانه حمایت از آزادی‌خواهانی گرفت که بعدا مشخص شد تروریست‌های تکفیری هستند، کاملا تغییر کرده و نظام قانونی جمهوری عربی سوریه به رهبری رئیس‌جمهور منتخب بشار اسد، شاید امروز یکی از باثبات‌ترین نظام‌ها در جهان عرب است. تبون، رئیس‌جمهور الجزایر در یک مصاحبه تلویزیونی در زمستان 2020 خواستار بازگشت دمشق به اتحادیه عرب شده و گفته بود سوریه شایسته بازگشت به اتحادیه عرب است، چراکه به اصول این اتحادیه وفادار و یکی از قدیمی‌ترین کشورهای عربی است. به نظر می‌رسد تلاش‌های الجزایر با حمایت‌های روسیه، ایران، عراق، لبنان، اردن و اخیرا مصر، قطر و امارات برای بازگرداندن سوریه به اتحادیه عرب، در سی‌و‌پنجمین اجلاس سران کشورهای عربی در الجزیره نتیجه دهد. این در حالی است که حکومت الجزایر در اوج اقتدار خود قرار دارد تا جایی که دست به تحریم فرانسه، استعمارگر قدیمی زده است. احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب که دست‌نشانده سعودی‌هاست حال در ضعیف‌ترین موقعیت خود در سال‌های گذشته قرار دارد. او اواخر ماه گذشته در گفت‌وگو با شبکه مصری «صدی البلد» از بعضی کشورهای عربی که خواستار بهبود روابط با سوریه هستند نام برده اما اشاره کرده بود هیچ درخواست رسمی یا غیررسمی در این باره برای شروع مراحل بازگشت دمشق به اتحادیه دریافت نشده است. البته او تلویحا درباره سازوکار بازگشت سوریه شامل تصویب پیش‌نویس قطعنامه‌ای توسط شورای وزارتی اتحادیه عرب و مطرح شدن آن در اجلاس سران برای تصویب حمایت کرده بود. به گفته دبیرکل اتحادیه عرب، در صورت حضور نماینده دولت سوریه در نشست الجزیره امکان شکل‌گیری یک توافق عربی وجود خواهد داشت.
