ملیحه محمودخواه| غربالگری مادران باردار که از سال ۱۳۸۰ در ایران انجام می‌شود تا در سه ماه اول بارداری احتمال تولد نوزادان با سندرم داون، ترایزومی ۱۸ و ترایزومی ۱۳ کاهش یابد، حذف شد. طرح حذف غربالگری مادران باردار از مدت‌ها در مجلس شورای اسلامی مطرح شده بود  و با به‌تصویب رسیدن این طرح در روزهای اخیر و اجرایی شدن آن، موافقان و مخالفان زیادی را به‌دنبال داشته است.
 بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که مساله این است که در دوران بارداری افراد می‌توانستند با انجام غربالگری از سلامت جنین مطمئن شوند و اگر جنین دچار مشکل حادی بود امکان سقط‌جنین فراهم بود، اما حالا با تصویب این قانون، تصمیم‌گیری درباره سقط جنینی که مشکل داشته باشد، بر عهده خانواده نیست و یک کمیته باید درباره سقط یا نگهداری جنین تصمیم بگیرد.
برخی دیگر از کارشناسان مشکل دیگر این مصوبه را  هزینه‌های غربالگری می‌دانند که  از شمول بیمه تکمیلی هم خارج می‌شود و افراد مجبورند خودشان کل هزینه آن را بپردازند. هزینه سنگینی که می‌تواند برای بسیاری از خانواده‌ها کمرشکن باشد و از خیر آن بگذرند.
غربالگری ژنتیک دو مرحله دارد؛ یکی مشاوره پزشک و دیگری انجام آزمایشات ژنتیک که معمولا بسیار پرهزینه هستند. مثلا یکی از آزمایشاتی که بسیاری مواقع لازم است و باید انجام شود آزمایش هول‌اگزوم است. تعرفه این آزمایش را سال گذشته وزارت بهداشت حدود ۷ میلیون و ۵۰۰ تومان مشخص کرد.

نگرانی ها از جزئیات یک طرح

غربالگری حذف نشده، تغییر کرده
اما برخی دیگر از کارشناسان بر این باورند که تفسیرها از قانون منطقی نبوده و گرنه بحث حذف اجباری بودن غربالگری خللی در روند بارداری مادران ایجاد نمی‌کند.
اعظم‌السادات موسوی، رئیس انجمن زنان و نازایی ایران تاکید دارد که قانون می‌گوید غربالگری نباید به‌صورت اجباری باشد و در صورت درخواست پدر یا مادر و تشخیص پزشک متخصص، غربالگری باید انجام شود. در واقع بر اساس قانون، غربالگری حذف نشده اما تنها نحوه اجرای آن تغییر کرده است.
او توضیح می‌دهد که غربالگری در واقع شناخت ناهنجاری‌های جنینی بدون علامت در همه جنین‌هاست. پیش از این غربالگری به‌صورت اجباری بوده است به این معنا که وقتی زن باردار به بیمارستان یا خانه بهداشت و کلینیک مراجعه می‌کرد در هر صورتی برای غربالگری ارجاع داده می‌شد.
اما از سال 94  آزمایشات غربالگری توسط تمام پزشکان زنان و زایمان و خانه‌های بهداشت به زنان باردار پیشنهاد می‌شد و کاری به سن، بیماری‌های زمینه‌ای، مشکلات ژنتیکی و سایر موارد نداشت.
او می‌گوید: «طبق پروتکل‌های سازمان جهانی به همه خانم‌های باردار پیشنهاد غربالگری و آنومالی کردن جنین در هفته 11 تا 13 بارداری داده می‌شود. در واقع در غربالگری سونوگرافی انجام می‌شد و پس از24 ساعت آزمایش خون گرفته و برخی از ناهنجاری‌های جنینی که ظاهری نیست، مشخص می‌شود. در مرحله بعد اگر اعداد به‌دست آمده از حد نصابی که مجامع علمی مشخص کرده‌اند بیشتر یا کمتر بود، مادر باردار برای آزمایش‌های بیشتر و تکمیلی معرفی می‌شد و در غیر این‌صورت دوباره به مادر برای غربالگری دوم و پایش رشد جنین در هفته 20 بارداری پیشنهاد داده می‌شد.»
موسوی تاکید می‌کند که بر اساس قانون جدید این پیشنهاد برای غربالگری برای خانم‌ها برداشته شده است. در واقع در صورتی که پزشک تشخیص دهد که بیمار بر اساس سابقه یا علائم بالینی به این آزمایش‌ها نیاز دارد به او پیشنهاد غربالگری می‌دهد.

آزمایش ها تحت پوشش بیمه قرار گیرد
رئیس انجمن متخصصان زنان و زایمان ایران تاکید می‌کند که در حال حاضر هنوز قیمت‌های آزمایش غربالگری تغییری نکرده اما پیش از این نیز آزمایش‌های تشخیصی، قیمت بالایی داشته و از این مرحله به بعد، این وظیفه وزارت بهداشت است که با تعیین پروتکل‌هایی، مواردی را برای این بخش مشخص کند.
او به نکته دیگری نیز اشاره کرده و می‌گوید: «مورد دیگری  که قانون به آن اشاره کرده این است که وزارت بهداشت نظارت دقیق‌تری بر آزمایشات برای آنکه مثبت و منفی کاذب بودن آن مشخص شود، داده شده است و این درخواستی بوده که وزارت بهداشت هم داشته است. اگر وزارت بهداشت شیوه‌نامه‌ای را بنویسد که هم مردم ضرر نکنند و هم آزمایشگاه را مکلف کنند که آزمایش دقیق انجام دهند، بسیار به نفع مادران باردار است و از همه مهم‌تر اینکه این آزمایش‌ها تحت پوشش بیمه قرار بگیرند.