روزنامه آرمان ملی
1400/08/22
عواملِ تهديد كننده «مذاكرات٨ آذر» را از بين ببريم
عکس: امیر خلوصی آرمان ملی- مهدی فقیه: هفته گذشته شاهد بودیم که علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه، برای رایزنی پیش از آغاز مذاکرات ایران با 1+4 به اروپا سفر کرد، در جریان این سفر اعلام شد که ایران برای لغو تحریم‌ها مذاکره می‌کند نه ادامه مذاکرات از نقطه‌ای که در ماه‌های گذشته متوقف شده است. همچنین سخنگوی وزارت امور خارجه درخصوص مسیر بازگشت آمریکا به برجام گفت: آنها باید بپذیرند که به عنوان مقصر اصلی وضعیت فعلی از مسیری که رفته‌اند باید برگردند. باید تحریم‌های ظالمانه‌ای که بعد از خروج آمریکا از برجام اعمال شده یکجا و به صورت موثر برداشته شود و این تضمین را بدهند که هیچ دولتی در آمریکا مجددا دنیا و حقوق بین‌الملل را به سخره نخواهد گرفت و آنها قانون را زیر پا نمی‌گذارند و شرایط کنونی تکرار نخواهد شد، تحولات مربوط به برجام را با حشمت ا... فلاحت پیشه استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین‌المللی به گفت و گو پرداخته‌ایم.شروع مذاکرات از نقطه متوقف مانده یا مذاکره برای لغو تحریم‌ها دوگانه‌ای است که هنوز به یک پاسخ مشخص نرسیده است، نظر شما چیست؟
اعتقادم بر این است که موضوعی که موفقیت مذاکرات 8 آذر را تهدید می‌کند در واقع شکل گیری یکسری مواضع متصلب و غیرقابل تغییر در دو طرف است. یعنی اگر دو طرف به این موضع ورود پیدا بکنند که عملا به اصطلاح خواسته‌های صد در صدی خود را مطرح کنند آن وقت امکان توافق تضعیف میشود. چون فرضیه‌های زیادی مطرح شده مبنی بر غلبه مولفه‌های تقابلی بر مولفه‌های تعاملی در شرایط کنونی در آن وقت امکان شکست مذاکرات خیلی جدی‌تر هم میشود. طرفین بر اساس یکسری اصول قابل توافق با هم شروع کنند و مذاکرات را پیش ببرند. خواسته ایران یک خواسته معقولی است و مذاکرات احیای برجام در وین خود به خود یک بنیان استنادی و رسمی ندارد. این مذاکرات برای احیای برجام شکل گرفته است و برجام هم بعد از اینکه 915 تحریم از 1248 تحریم شکل گرفته بود یکباره با ورود ترامپ به کاخ سفید و خروج از برجام تعلیق تحریم‌ها به حالت توقف درآمد و تحریم‌های دیگری هم شکل گرفت و عملا برجام دچار ناکارآمدی شد. بنابراین طبیعی است که زمانی توافق شکل می‌گیرد که دو طرف اصلی مذاکره یعنی ایران و آمریکا به گونه‌ای در برنامه مذاکراتی خودشان شرایط ملموسی را ارائه کنند و طرفین بر روی این شرایط ملموس توافق کنند. آنچه طرف ایرانی می‌تواند ارائه کند این است که در گفت و گو با آژانس یک برنامه زمان بندی شده‌ای را برای همکاری و گفت وگو با آژانس ارائه بکند و در آن مشخص بشود که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند اعتماد سازی لازم را در قبال صنعت هسته‌ای خودش ارائه بدهد. این برنامه‌ای است که ایران و آژانس می توانند به صورت فنی بر بنیاد آن توافق کنند. در طرف دیگر آمریکایی‌ها باید به هر حال پیشنهادی را ارائه بدهند که نشان دهنده شکست جدی ساز و کار تحریم‌ها باشد و تحریم‌ها به‌گونه‌ای باید به حالت تعلیق دربیاید که آثار عملی آن در مناسبات اقتصادی و تجاری ایران مشخص بشود. به‌خصوص در طرف ایرانی کاملا خوشبینانه به توافق نگریسته می‌شد ولی بلافاصله توافق دچار چندین ضربه عملی شد، یکی اینکه تحریم‌ها به گونه‌های برداشته نشد که آثار عملی آن در اقتصاد خارجی ایران مشخص باشد. دومین مورد تضمین پایداری برجام بود و به راحتی برجام دچار شکست شد. تجربه بعدی هم نشان داد که به جز آمریکا دیگر بازیگران هیچ گونه نقشی در برجام نداشتند. لذا از این جا به این نکته می‌رسیم که بعد از اینکه یکسری راهکارهای عملی شکل گرفت آن زمان طرفین بتوانند توافقی را شکل بدهند که امکان پایداری آن طرف‌های مذاکره را قانع کند. چرا ایران بر روی این موضوع حساس است؟ ایرانی‌ها حق دارند حساس باشند؛ زمان اجرای برجام ایران بخش عمده‌ای از دستاوردهای صنعت هسته‌ای خودش را فدای توافق کرد، یعنی نیمی از میله‌های سوخت رآکتور آب سنگین را از قلب رآکتور بیرون آوردند و با سیمان پر کردند و بلا استفاده کردند، بسیاری از دستگاه‌های سانتریفیوژ را که در حال فعالیت بودند، متوقف کردند و همین توقف فعالیت دستگاه‌های سانتریفیوژ باعث آسیب وارد شدن به شماری از این دستگاه‌ها میشود (آسیب‌های به شدت زیان بار و هزینه ساز) و این دستگاه را به انبار منتقل کردند و از همه مهم تر بخشی از سوخت تولید شده ایران را به ویژه سوخت 20 درصد را که هزینه مادی و معنوی زیادی کرده بود با یک قیمت تجاری فروختند. الان هم ایران به‌طور طبیعی در زمینه فناوری هسته‌ای دستاوردهای دیگری هم در اوج تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی به این دستاوردها رسیده است. سوخت 60 درصد که ارقام آن هم مشخص شده است(25 کیلو) طبیعتا ایران سوخت و فناوری‌ها را حاضر نیست به راحتی کنار بگذارد و این کار را به ازای یک توافق ناپایدار صورت بدهد. به هرحال این حقانیت طرف ایرانی است که طرف آمریکایی باید به آن توجه کند به ویژه آقای بایدن، دولت بایدن و دموکرات‌ها که ترامپ را به شدت مورد انتقاد قرار دادند که یک دستاورد بزرگ در سازوکار منع اشاعه جهانی را از بین برده است باید خودشان یک توافقی را شکل بدهند که این توافق به راحتی بازیچه دست سیاستمداران نشود. همه چیز باید متقابل باشد و برخلاف دوره قبل که برجام به تصویب مجلس ایران رسید ولی در کنگره آمریکا نوعی عدم مخالفت شکل گرفت نه موافقت، یک اقدام تلویحی توام با با اکراهی شکل گرفت که هیچ گونه اثر قانونی نداشت. مذاکره کنندگان ایرانی در این رابطه حتما باید حساسیت لازم را داشته باشند. در کل این شرایط نشان می‌دهد که مذاکرات 8 آذر یک مقدار فشرده و با حوصله پیش برود. اما به عنوان یک زمینه حسن نیت دو کار را طرفین انجام بدهند: 1- همکاری بیشتر ایران با آژانس که حسن نیت طرف ایرانی را نشان بدهد. 2- توافق آمریکایی با کاهش ملموس تحریم‌های ایران، این کار اگر صورت بگیرد نقش عمده‌ای در اعتمادسازی غرب برای رسیدن به توافق جدید خواهد داشت.
سه شرط ایران برای بازگشت آمریکا به برجام آیا قابل حصول است؟
واقعیت قضیه این است که همان طور که برجام حد مقدور بود ولی حد مطلوبی نبود. احیای برجام هم حد مقدور خواهد بود و نه حد مطلوب، یعنی تصور اینکه طرفین به همه خواسته‌های خودشان می‌رسند این یک تصور شعاری است. واقعیت این است که دیدگاه‌ها در مذاکرات تقابل کاملا جدی با هم خواهند داشت و در مذاکرات من معتقد هستم بخشی از خواسته‌های طرفین تامین میشود تا طرفین به یک حد مقدور قانع بشوند. واقعیت این است که خواسته‌های ایران با تجربه گرفتن از پیشینه‌ای که آمریکایی‌ها ویران کردند، شکل گرفته است. در یک فضای مبتنی بر حسن نیت امکان اینکه ایران بتواند به حد مقدوری از خواسته‌ها و شروط خودش برسد فراهم میشود. این شرایط در گفت وگوهای 5 ماه پیش فراهم بود الان شرایط یک مقدار شرایط به خاطر ورود عوامل مختلف، دشوار شده است. دولت آمریکا در داخل دچار ضعف شده و مخالفان برجام تقویت شده‌اند. با این وجود طرفین نباید پیش از این زمان را بکشند. اگر یک توافق ملموسی شکل بگیرد این واقعیت در آنجا اثبات خواهد شد که ایرانیان همکاری جدی درباره ایجاد امنیت بین المللی خواهد داشت(به ویژه در امنیت ذهنی در دنیای امروز) و در طرف دیگر آمریکایی‌ها از سیاست فشار حداکثری ترامپ فاصله بگیرند همین امر باعث ایجاد یک ادبیات تقویت کننده‌ای شکل بگیرد.
سایر اخبار این روزنامه
ويـن؛ بدون مـذاكره با آمـريكا؟
عواملِ تهديد كننده «مذاكرات٨ آذر» را از بين ببريم
وعده‌هاي وزير صمت در تنگناي پاستور
پیروزی دراماتیک در دیداری پرحاشیه
پنجره فرصت ها را نبنديد؛ همين!
حل آسيب هاي اجتماعي، كم آبي؛ - برنامه عملي داريم
سايه روشن هاي «حذف ارز ترجيحي»
شفافیت برای همه جز خودمان!
اهواز در آماده باش براي «حمله نفس تنگي»
چشم‌انداز مذاکرات جدید برجام
قیامت قیمت‌ها!
پیامدهای اجتماعی افزایش قیمت ارز کالاهای اساسی
صدای مخالفان واکسیناسیون را بشنویم
امید را زنده نگه داریم
