روزنامه جوان
1400/08/29
چاره‌اندیشی تشنگی درحوضه آبریز زاینده‌رود
سرویس جامعه جوان آنلاین: بستر «زاینده رود» یا همان «زنده رود» قدیم که روزی آب جاری در آن اصفهان را به نصف جهان مشهور کرده‌بود، در روز‌های اخیر به جای آب محل تجمع کشاورزانی شده که به دنبال گرفتن حق آب کشاورزی‌شان دست به اعتراض زده‌اند. زاینده‌رود چند سالی میشود تنها نامش مانده و پل خواجویی که نشان می‌دهد روزگاری در این محل رودخانه‌ای جاری بوده‌است. «زنده رود «مرده‌است و حالا کشاورزان اصفهانی برای زنده کردن دوباره این رود و زنده کردن کسب و کاری که ادامه آن به جاری شدن دوباره آب در زاینده‌رود وابسته است، دست به مطالبه‌گری زده‌اند. محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور در واکنش به این مطالبه با تأکید بر اینکه از نزدیک وضعیت زاینده‌رود و مناطق کشاورزی استان را دیده و می‌داند که شرایط سختی برای مردم منطقه وجود دارد از پیگیری رئیس‌جمهور و دستور خودش به وزرای نیرو و جهاد کشاورزی برای حل این معضل خبر داد. وزیر نیرو هم با عذرخواهی از کشاورزان اصفهانی بابت تأمین نشدن آب لازم برای کشاورزی از تشکیل جلسه ستاد احیای زاینده رود و همراهی وزرای جهاد کشاورزی و صمت برای حل این بحران خبر داد. فرونشست زمین در این منطقه مرکزی ایران ۴۰ تا ۱۰۰ برابر میانگین جهانی است و برخی کارشناسان معتقدند با ادامه مشکلات زیست محیطی این منطقه تا پنج سال دیگر قابل سکونت نیست. اصفهان، چهار محال و بختیاری، خوزستان و یزد، این چهار استان تشنه زاینده‌رود چند سالی میشود که با تنش آبی روبه‌رو هستند. کم‌بارشی، مدیریت غلط بیش از چهار دهه‌ای و برنامه‌ریزی‌های محلی به جای نگاه‌های بلندمدت ملی، باعث شده‌است زاینده‌رود در اصفهان خشک شود و کار کشاورزان اصفهانی را از آن‌ها بستاند، صنعت یزد را به مخاطره افکند، چهارمحالی‌ها را شاکی کند و خوزستانی‌ها را هم نگران‌تر از همیشه نماید.اعتراض خوزستانی‌ها و چهارمحالی‌ها به مدیریت ناصحیح منابع آبی این استان‌ها هر از چندگاهی رسانه‌ای میشود. مدتی است کشاورزان شرق اصفهان که بیشترین قشر آسیب‌دیده از خشکی زاینده‌رود هستند، مطالبات آبی خود را رسانه‌ای کردند و از آن هم عقب‌نشینی نمی‌کنند. روز گذشته با تجمع چند هزار نفری اصفهانی‌ها در پل خواجوی خشکیده، مطالبه احیای زاینده‌رود واکنش‌های زیادی به دنبال داشت. برگزاری ۲ شورای عالی آب ظرف یک ماه
در پی تجمع مردم اصفهان برای احیای زاینده‌رود، محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور به وزرای نیرو و جهاد کشاورزی دستور داد در اسرع وقت برای حل مشکل حوضه آبریز زاینده‌رود در سه استان چهارمحال و بختیاری، اصفهان و یزد اقدام کنند.
معاون اول رئیس‌جمهور به دنبال مطالبه مردم اصفهان در بستر زاینده‌رود برای جاری شدن دائمی آب در زاینده‌رود در گفتگو با شبکه خبر اظهار داشت: تشکر می‌کنم از بصیرت و وفاداری مردم غیور اصفهان که البته همیشه اینگونه بوده‌است در جنگ و در همه مسائلی که در کشور بوده کاملاً وفادارانه در صحنه بودند.
وی با بیان اینکه معضل خشکسالی شرایطی را به وجود آورده که در بیشتر استان‌های کشور دچار مشکل هستیم، افزود: در یک ماه گذشته رئیس‌جمهور دو بار شورای عالی آب را برگزار کرده‌است.
معاون اول رئیس‌جمهور خاطر نشان کرد: به وزیر نیرو و جهاد کشاورزی دستور دادم به سرعت برای این موضوع تدبیر کنند و دولت به جد دنبال این است مسئله را به هر نحوی که وجود دارد، بتواند حل کند.
مخبر با بیان اینکه مشکل مردم را می‌فهمیم، افزود: من در شرق اصفهان حضور داشتم و وضعیت آنان را دیدم و واقعاً وضع سختی است. ما دنبال آن هستیم با هر وسیله و شکلی که وجود دارد این مشکل حل شود، زیرا این چهار استان اکنون دچار مشکل هستند و امید است به گونه‌ای که بتوان به ویژه مشکل اصفهان را حل کرد، این موضوع را دنبال می‌کنیم.
وی اضافه کرد: از امروز جلساتی برگزار میشود که نتایج را به اطلاع مردم خواهیم رساند، وزرا نیز در تلاش هستند، طرح‌های مختلفی را بررسی کنند و پیشنهاداتی دارند که ان‌شاءالله بررسی و اقدام خواهیم کرد.
علی‌اکبر محرابیان، وزیر نیرو هم به دنبال تجمع روز گذشته اصفهانی‌ها گفت: مقرر شد که وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و صنعت، معدن و تجارت در کنار وزارت نیرو به صورت فعال وارد شوند تا شرایط را مدیریت کنیم و آسیبی را که به برخی کشاورزان رسیده‌است، به حداقل برسانیم.
وزیر نیرو گفت: در پایان از همه کشاورزان اصفهان عذر خواهی می‌کنم و شرمنده آن‌ها هستیم که نمی‌توانیم آنچه لازم است برای کشت‌شان تأمین کنیم. امیدواریم با فضل و عنایت الهی در ماه‌های آینده این کمبود‌ها را جبران کنیم. روی خوش تجمع
تجمع روز گذشته اصفهانی‌ها یک روی خوش هم داشت؛ نحوه برگزاری تجمع و اعلام مطالبات مردمی. تفکیک بین اعتراض و اغتشاش در تجمع روز گذشته اصفهانی‌ها مشهود بود. این موضوع هم از پلاکارد‌های در دست گرفته شده مردم مشخص بود و هم طرح منطقی خواسته‌ها آن را تأیید می‌کرد.
علاوه بر این، پوشش رسانه‌ای این موضوع از سوی رسانه ملی هم متفاوت و درخور تحسین بود. صدا و سیما با پخش زنده از اعتراضات مردمی، معاون اول و وزیر نیرو، دو مسئولی که بیشترین ارتباط را با بحران آب زاینده‌رود داشتند، به روی خط آورد و مطالبات مردم را از آن‌ها پیگیری کرد. پیشتر چنین واکنش‌هایی نسبت به اعتراضات مردمی کمتر از سوی صدا و سیما رخ می‌داد. این تغییر رویه مشهود هم از دیگر نکات مثبت تجمع روز گذشته بود. فرونشست زمین در اصفهان ۴۰ تا ۱۰۰ برابر میانگین جهانی
ماجرای خشکی زاینده‌رود و مشکلات زیست‌محیطی اصفهان از سال‌ها پیش آغاز شده، اما با تداوم کم‌آبی‌ها و خشکسالی در کنار برخی سوء‌مدیریت‌ها، حالا این بحران تشدید شده و فرونشست زمین در این منطقه مرکزی ایران ۴۰ تا ۱۰۰ برابر میانگین جهانی است و از سوی دیگر خشکی در آن بیداد می‌کند.
سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور هم با تأکید بر اینکه کم آبی مشکل تمام کشور است، گفته‌است: «در جریان سفر‌های استانی، مهم‌ترین مشکلی که مردم آن را مطالبه می‌کنند، تأمین آب است و در این زمینه معتقدم باید به مدیریت آب در کشور توجه جدی شود و با استفاده بهینه و توجه به ظرفیت‌های اقلیمی می‌توان بخش زیادی از مشکلات موجود را کاهش داد.»
چرا اصفهانی که روزگاری سر‌سبزی و نغمه خوش زاینده رودش آن را به «نصف جهان» مشهور کرده‌بود، حالا به این وضع خشکی و فرو نشست دچار شده‌است؟ محمد رضا محبوب‌فر کارشناس و پژوهشگر حوزه بحران‌های محیطی و عضو انجمن مخاطرات محیطی و توسعه پایدار ایران در گفتگو با «جوان» درباره مشکلات زیست محیط اصفهان می‌گوید: «در حال حاضر آحاد مردم اصفهان از جمله کشاورزان و حتی برخی از مدیران صنایع به سوء‌مدیریت منابع آب و کمبود آب در دشت اصفهان معترض هستند. اصفهان قطب گردشگری جهان است، اما حالا این شهر به پایتخت بحران بی‌آبی و فرونشست جهان تبدیل شده و در حال حاضر فرونشست در دشت اصفهان ۴۵ تا ۱۰۰ برابر میانگین جهانی است و همین مسئله منجر به اعتراضات مردمی شده‌است.» خالی از سکنه شدن اصفهان تا ۵ سال آینده!
از نگاه این کارشناس و پژوهشگر محیط‌زیست زاینده‌رود قربانی تصمیمات نادرست برخی مدیران ناکارآمد در ۲۰ سال گذشته بوده‌است و در حالی که در این مدت از حق آب محیط‌زیست و طبیعت اصفهان برداشت می‌شد، متأسفانه هیچ جایگزینی برای آن پیش‌بینی نشده‌است. محبوب‌فر تأکید می‌کند: «بر همین اساس به نقل از نمایندگان این منطقه در مجلس شورای اسلامی اصفهان بین دو تا پنج سال آینده سکونت‌پذیر است و دیگر حیاتی در اصفهان وجود نخواهد داشت.»
محبوب‌فر در پاسخ به این سؤال که مسئولان دولتی و محلی در اصفهان و پایتخت بار‌ها اشاره داشته‌اند که دلیل مشکلات آبی در اصفهان و توقف طرح‌های آبی در این منطقه کاهش بارشها بوده و این مسئله به معضلی برای کشت محصولات کشاورزی و حتی نگرانی‌هایی برای تأمین آب شرب شده‌است، سهم کاهش بارشها را در بحران کنونی قابل‌توجه نمی‌داند و معتقد است: «زاینده‌رود قربانی تصمیمات مدیران ناکارمد و غیر مسئول بوده و کشاورزان بار‌ها حقآبه زاینده‌رود و حل مشکلاتشان را مطالبه کرده‌اند، اما تاکنون مطالباتشان به جایی نرسیده‌است.»
به گفته وی مردم این شهر معتقدند شورای عالی آب و شورای هماهنگی زاینده‌رود در الزامات قانونی خود تأکید دارد بیش از ۷۴ درصد آب رودخانه متعلق به کشاورزان است و کمتر از ۲۶ درصد متعلق به دولت و وزارت نیرو است. در سال گذشته در برابر اعتراض کشاورزان وزارت نیرو اعلام کرد ۱۹۰ میلیون متر مکعب حقآبه آنان پرداخت میشود، اما هیچگاه این حق آب پرداخت نشد. در حال حاضر وضعیت کشاورزی، محیط‌زیست و فرونشست در اصفهان به قدری نامطلوب است که در هفته گذشته ما شاهد سه فرونشست در دشت اصفهان و منطقه شهری بودیم. گاو خونی صد در صد خشک شده
محبوب‌فر با اشاره به صحبت‌های استاندار اصفهان در خصوص اختصاص ۳ هزارو ۸۰۰ میلیارد تومان برای کشاورزی و طرح‌های آبی اصفهان و بحث خریداری حق آب کشاورزان در پاسخ به این موضوع که به گفته استاندار اصفهان اگر آب در زاینده رود جاری شود، مردم بدون آب شرب می‌مانند پاسخ می‌دهد: «متأسفانه مضحک‌ترین سناریوی زیست‌محیطی در ایران و در اصفهان در حال رخ دادن است. در حال حاضر عنوان میشود از استان‌های خوزستان و چهارمحال به اسم اصفهان و زاینده‌رود آب به اصفهان منتقل میشود، اما اگر این اتفاق افتاده‌بود نه زاینده‌رود خشک می‌شد و نه دچار چالش فرونشست زمین می‌شدیم. علاوه بر این متأسفانه صد در صد تالاب گاو خونی خشک شده و این موجب شد تا در منطقه به مراتب بیماری‌های نوظهور رشد کند. مشکلات خشک شدن این تالاب مختص اصفهان نیست و دامنگیر مردم استان‌های اطراف همچون یزد، کرمان، سیستان و بلوچستان و حتی تهران، کاشان و قم هم خواهد شد.» میانگین کاهش بارشها تا ۲۵ درصد و خشکی کشور تا ۹۰ درصد است
محبوب‌فر در پاسخ به این سؤال که سرچشمه کوهرنگ هم در حال خشک شدن است، می‌گوید: «الان ما شاهد خشکی سرچشمه آب زاینده‌رود و کارون هستیم که هر دو از کوهرنگ هستند. وقتی چشمه کوهرنگ خشک شود، بسیار خطرناک است.» این کارشناس محیط‌زیست در پاسخ به این سؤال «جوان» که این خشکی‌ها از تغییرات اقلیمی است یا تصمیمات نادرست و غیر کارشناسی زیست‌محیطی پاسخ می‌دهد: «اگر شما میانگین سالانه بارشها در نقشه جغرافیایی ایران را مورد مطالعه قرار دهید میزان بارشها در کشور چیزی حدود ۱۵ تا ۲۵ درصد کاهش داشته است و کاهش ۱۵ تا ۲۰ درصدی بارشها هیچگاه نمی‌تواند موجب خشکی ۹۰ درصد کشور و مواجهه ۹۰ درصد کشور با فرونشست شود.»
وی با تأکید بر اینکه فرونشست مختص اصفهان نیست، می‌افزاید: «جنس خاک اصفهان از شن و رس است و این خاک جنس آب رفتی دارد و، چون در ساحل زاینده‌رود سکونتگاه بنا شده، این فرونشست خود را بیشتر نشان داده‌است. ما در تهران هم چنین پدیده‌ای را مشاهده می‌کنیم. میزان فرونشستی که در اصفهان وجود دارد در برخی از مناطق بین ۴۵ تا ۱۰۰ برابر میانگین جهانی است و این فرونشست در دشت اصفهان تا سه متر مشاهده شده و وضعیت خطرناکی است.» ۳۰ تا ۴۰ درصد آب شرب مصرفی پشت سد‌ها تبخیر میشود!
باید چه کرد؟ آیا می‌توان وضعیت آبی کشور را سر و سامان داد و از ادامه یا تعمیق بحران‌های زیست‌محیطی ناشی از خشکسالی همچون فرونشست زمین جلوگیری کرد؟
محبوب‌فر در پاسخ به این سؤال می‌گوید: «اگر منابع آب کشور از دست سازمان‌های اقتصادی و مافیای آب خارج شود و متخصصان، افراد با تجربه و کارشناسان متعهد محیط‌زیست و منابع آب و توسعه پایدار به این حوزه ورود یابند، مشکل قطعاً کم خواهد شد.»
از نگاه این کارشناس از یک طرف با صرفه‌جویی در مصارف و از سوی دیگر مدرن‌سازی سیستم آبرسانی در صنایع و کشاورزی همچنین باز کردن دریچه سد‌هایی که هیچ نتیجه‌ای جز تخریب طبیعت و محیط‌زیست و کاهش منابع آب سطحی کشور نداشته‌اند می‌توانیم این مشکل را برطرف کنیم. محبوب فر تأکید می‌کند: «الان بین ۳۰ تا ۴۰ درصد آب شرب مصرفی در کشور را در پشت سد‌های کشور فقط به دلیل تبخیر از دست می‌دهیم. همچنین ببینید انتقال آب چه بلا‌هایی را سر اصفهان، خوزستان و چهارمحال بختیاری آورده‌است. متأسفانه بالاتر از ۵۰ درصد منابع آب زیر زمینی در چهار محال و بختیاری خشک شده و کاهش پیدا کرده‌است. چشمه‌ها، قنات‌ها چا‌ه‌ها و چشمه کوهرنگ خشک شده‌است و ما شاهد از دست رفتن سرچشمه‌های استان‌های چهار محال و بختیاری، اصفهان، یزد، خوزستان و کرمان هستیم و این وضعیت بسیار نگران‌کننده است.»
زاینده‌رود تشنه آب است، مانند زمین‌های کشاورزی اطراف آن و بسیاری از مناطق دیگر کشور. آسمان کم می‌بارد، اما بی‌تردید می‌توان کاهش بارش را تدبیر کرد تا زاینده‌رود جانی دوباره بگیرد.
سایر اخبار این روزنامه
چاره‌اندیشی تشنگی درحوضه آبریز زاینده‌رود
بسیج مصداق خدمت بی مزد و منت به مردم است
تسلیت رهبر انقلاب به مناسبت درگذشت مجتهد شبستری
دولت سیزدهم و ارتقای سرمایه اجتماعی نظام
مردم را در تصمیمات سهیم می‌کنیم نه غافلگیر
ویرانه تحویل گرفتید، اما هیچ نگویید!
مشکلات به خاطر نداشتن تصمیمات آگاهانه و شجاعانه مسئولان است
فراکسیون ورزش مجلس حامی محرومان باشد نه تریبون متخلفان!
بازگشت تماشاگران نیز کمکی به حل «صفر-صفر»ها نکرد!
قوای اتمی امریکا به دست هریس افتاد
