روزنامه وطن امروز
1400/09/09
مشت پر ایران در مذاکرات
محمدصادق جوکار، سرپرست مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی - وابسته به وزارت نفت - در گفت‌وگو با «وطن‌امروز» در رابطه با قرارداد سوآپ گازی با اشاره به منظومه‌ای از اقدامات کشور پیش از آغاز مذاکرات گفت: من این قرارداد را در چارچوب منظومه‌ای از اقدامات وزارت نفت در راستای معکوس کردن توازن آسیب‌پذیری‌های کشور قبل از مذاکرات می‌دانم. در واقع این سیگنال به طرف‌های مذاکره‌کننده ارسال میشود که ایران در حال برطرف کردن مشکلاتی است که می‌‌توانست به بحرانی در کشور بدل شود و به همین خاطر دیگر ایران به دنبال یک حصول نتیجه سریع در مذاکرات نیست و در واقع وابستگی کشور به مذاکرات در حال کاهش است و همین باعث میشود ایران دست پر را در مذاکرات داشته باشد. وی با تشریح جزئیات اقدامات انجام شده ذیل این منظومه در ماه‌های اخیر گفت: یکی از محور‌های این منظومه افزایش فروش نفت از طریق روش‌های ابتکاری است. در ماه‌های اخیر بر خلاف تحریم‌ها و فشار حداکثری که دولت بایدن نیز آن را ادامه داده است، ما توانستیم فروش نفت خود را به سطح مطلوبی برسانیم. محور دوم شکل‌گیری یک انسجام رفتاری برای برطرف‌سازی مشکل سوخت زمستانی در کشور است. کشور با استفاده از جایگزین‌سازی‌ها و سایر اقدامات در حال برطرف کرد این مشکل است. محور سوم پایدار‌سازی شبکه داخلی و ایمن‌سازی آن نسبت به آسیب‌پذیری‌هاست. اگرچه دشمن در سیستم توزیع سوخت کشور ایجاد بحران کرد اما این اتفاق منجر به وقوع بحران در کشور نشد و با اقدامات بموقع این مشکل برطرف شد. محور دیگر این منظومه آزاد‌سازی برخی منابع ارزی کشور با اتخاذ روش‌های گوناگون است. محور دیگر این منظومه برگشت عواید حاصل از فروش نفت به کشور با استفاده از شیوه‌های مختلف تراکنش غیردلاری و سایر ابتکار‌ها جهت تامین نیازهای کشور است. یکی از آخرین اقدامات نیز اصلاح تعاملات با ترکمنستان در سطح کلان است که به واسطه اقدامات دولت قبل به یک معضل لاینحل تبدیل شده بود. همه اینها نشان از تمایل دولت در سطح کلان برای اصلاح مناسبات میان ایران و کشورهای منطقه پیش از شروع مذاکرات است. جوکار با اشاره به الگوی تعاملاتی ایران با ترکمنستان گفت: این قرارداد سوآپ گازی گام اول جهت احیای روابط گازی ما با ترکمنستان است. ما با ترکمنستان الگوی تعاملاتی داریم که سطح تعاملات را صرفا در سوآپ یا خرید و فروش گاز محدود نمی‌‌کند، بلکه تعاملات راهبردی گسترده‌تری نیز در این الگو جا دارد. سهم تجارت ما با ترکمنستان و دیگر همسایگان باید به سطح معقولی افزایش یابد. مثلا پاکستان 40 میلیارد یورو واردات و 60 میلیارد یورو صاردات دارد ولی چرا سهم تجارت ما با این کشور باید از کشور‌هایی مثل اندونزی یا ترکیه کمتر باشد؟ حتی در رابطه با ترکمنستان برنامه‌ای وجود دارد تا تجارت ما با این کشور به 2 میلیارد دلار در سال برسد که این میزان هم قرار نیست فقط در رابطه با گاز باشد، بلکه بخش‌های پایین‌دستی حوزه گاز، صدور خدمات فنی- مهندسی و سایر موارد نیز در این الگوی تعاملاتی جا خواهد داشت. در واقع این قرارداد سوآپ گازی تنها آغاز یک گام است که به ترکمنستان اعلام میکند تعاملات ما با شما در سطح برد-برد خواهد بود. گاز ترکمنستان از طریق ما به آذربایجان انتقال پیدا میکند و این موجب وابستگی ژئوپلیتیک به مسیر ایران خواهد شد و ما با این کار دغدغه ترکمن‌ها را رفع میکنیم تا به گزینه‌های دیگر برای انتقال گاز فکر نکنند. سوآپ فی (هزینه انتقال) ما هم میتواند به شکل گازی پرداخت شود که اگر چه عددی محدود است اما میتواند به تراز گازی کشور کمک کند. این آغازی برای احیای رابطه‌ای است که نه دچار تنش، بلکه دچار سردی شده بود. سرپرست موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در پاسخ به این پرسش که برخی مطرح می‌کنند با این اقدام، ایران حق‌السهمی برای ترکمنستان ایجاد میکند تا گاز خود را به اروپا صادر کند، گفت: در حال حاضر اعدادی بین 5 تا 6 میلیون مترمکعب برای صادرات مطرح میشود و سوال میشود: آیا ما سهمی را در اختیار ترکمنستان قرار داده‌ایم تا گاز را به اروپا صادر کند؟ اما این گزاره صحیح نیست. در واقع باید به بازار گازی اروپا با در نظر گرفتن تحولات، ظرفیت‌ها و گزینه‌هایی که ترکمنستان پیگیری می‌کرد از جمله صادرات گاز از طریق روسیه توجه کرد. بنا نیست الگوی بازی حاصل جمع جبری صفر را در پیش بگیریم. باید از ظرفیت صادراتی استفاده کنیم و دیگر بازیگران عرضه گاز را به ژئوپلیتیک انتقال خود وابسته کنیم. در حال حاضر بازارهای صادراتی قابل توجهی برای صادرات گاز در دسترس ایران است و ترکمنستان نمی‌تواند مانعی برای دسترسی ایران به بازارها باشد. اگر از منظر دیگری نیز بخواهیم بررسی کنیم، شاهد خواهیم بود گاز در دسترس ترکمنستان کاهش می‌یابد. در واقع راهبرد و الگوی صادرات گاز به جنوب آسیا را کمتر میکند و گاز در دسترس ترکمنستان کاهش می‌یابد. اگر ما از این ظرفیت استفاده نکنیم و سیاست برد- برد را در پیش نگیریم، ترکمنستان با طالبان توافق خواهد کرد. ما باید تا جایی که می‌توانیم صدور گاز ترکمنستان را به خود وابسته کنیم. این وابستگی میتواند در قالب الگوهای مختلف رخ دهد، از جمله فروش گاز ترکمنستان به ایران یا از طریق ایران به کشورهای ثالث که این اقدام میتواند از راه‌های مختلف مانند سوآپ، ترانزیت و تجارت انجام شود. جوکار ادامه داد: اگر ظرفیت گازی خود را توسعه ببخشیم، کشورهای همسایه نمی‌توانند رقیب ایران شوند. به عنوان مثال اگر ترکمنستان بخواهد وارد بازار گاز پاکستان شود، باید ترانزیتی در افغانستان بپردازد، در حالی که ایران این هزینه ترانزیت را ندارد و مستقیما میتواند گاز را صادر کند. همچنین ایران گزینه‌های قیمتی و اقتصادی در دسترسی دارد که ترغیب میکند پاکستان گاز خود را از ایران خریداری کند. اقتصاد ایران توانایی دارد در حوزه‌های مختلف ارتباط برقرار کند. از جمله می‌توان به برق و پتروشیمی و فرآورده‌های آن اشاره کرد که پیوستگی ژئوپلیتیک میتواند کمک کند پاکستان تمایل پیدا کند با ما ارتباط برقرار کند. سرپرست موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی افزود: در حال حاضر هزینه‌ها برای ترکمن‌ها گران درمی‌آید. قیمت گاز صادراتی ترکمن‌ها به پاکستان با احتساب مالیات و هزینه‌های ترانزیت و... حدود 10 دلار در می‌آید. در این شرایط ما قدرت رقابت‌پذیری بیشتری داریم. در اقتصاد امروز باید لینکیج (پیوستگی) اقتصاد شکل بگیرد؛ به صورتی که نیازهای خود را از طرف پاکستان تامین کنیم و ما نیز برخی نیازهای آنها را برطرف کنیم. اقتصاد ایران این ظرفیت را دارد در حالی که اقتصاد ترکمنستان فاقد این ظرفیت است. جوکار در پاسخ به این پرسش که چه سهمی از 5 الی 6 میلیون مترمکعب گاز در اختیار ایران است، گفت: چیزی حدود یک تا 2 میلیون مترمکعب سهم ایران است. این اقدام در حقیقت گام نخست برای احیای رابطه با ترکمنستان است که در سطح بالاتری قرار بگیرد. وی افزود: آنچنان که برآورد کرده‌ایم، از سال 2023 یا 2024 ترکمنستان واردکننده فرآورده‌های نفتی یعنی بنزین و گازوئیل میشود. این یعنی ایران میتواند در ازای واردات گاز به آنها فرآورده صادر کند. جوکار ادامه داد: حتی توانمندی‌های داخلی کشورمان به قدری در زمینه فنی و مهندسی در سال‌های تحریم افزایش پیدا کرده که می‌توانیم روی صادرات آن هم حساب کنیم. این یعنی حتی در سال‌های آینده باید به سمت تهاتر فرآورده پیش برویم. وی با بیان اینکه تجارت 200 میلیون دلاری ایران و ترکمنستان زیبنده کشورمان نیست، اظهار داشت: باید نگاه ما در ارتباط با ترکمنستان راهبردی باشد و از این ارقام عبور کنیم. سرپرست موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی وزارت نفت در پاسخ به این سوال که آیا احتمال دارد آذربایجان گاز وارداتی را بخواهد به کشورهای دیگر مانند ترکیه صادر کند؟ گفت: آذربایجان آنچنان که باید و شاید و طبق برنامه‌ریزی‌های خودشان در زمینه پروژه‌های گازی پیشرفت نداشته است، بنابراین امکان دارد این کشور بخواهد برای ایفای تعهداتش از این گاز استفاده کند، البته کل مصرف نخجوان هم این رقم صادراتی نیست. جوکار گفت: امکان دارد آذربایجان گاز را به گرجستان صادر کند شاید هم ترکیه. نمی‌توان پیش‌بینی کرد چه اتفاقی رخ خواهد داد. وی تصریح کرد: مسلما هدف کشورمان در گام ابتدایی این نیست که کل بازار را تصاحب کند. ما طبق یک برنامه راهبردی عمل میکنیم و بر اساس آن باید از این فرصت صادراتی استفاده کنیم. فراموش نکنیم قرار نیست هیچ کس غیر از ما در بازار نباشد. آنچه مهم است این است که ما سهم خودمان را احصا کنیم. ****** گروه اقتصادی: در هفته‌ای که سیدابراهیم رئیسی برای توسعه ارتباطات اقتصادی منطقه‌ای به عشق‌آباد سفر کرده، سیدرضا فاطمی‌امین، وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان هم برای افزایش سهم 3 درصدی تجارت ایران با سوریه، عازم این کشور شده است. هم‌اکنون کل تجارت سوریه ۶ میلیارد دلار است که سهم ایران پیش از سال 1400 تنها 69 میلیون دلار بود. با توجه به فعال شدن دیپلماسی اقتصادی منطقه‌ای در دولت سیزدهم، بر اساس گزارش دفتر اقتصادی ایران در حلب، میزان صادرات ایران به سوریه در 7 ماه نخست سال جاری به بیش از 106 میلیون دلار رسیده که ظرفیت افزایش آن هم وجود دارد. به گزارش «وطن‌امروز»، وزیر صنعت، معدن و تجارت در راس هیاتی از فعالان اقتصادی کشورمان بامداد دوشنبه وارد دمشق شد. سیدرضا فاطمی‌امین که به دعوت سامر الخلیل، وزیر اقتصاد سوریه به این کشور سفر کرده، در تشریح اهداف این سفر گفت: تمرکز من در این سفر روی روابط اقتصادی در بخش‌های مختلف با کشور سوریه است و حتی می‌توانیم طرح‌های چندجانبه‌ای داشته باشیم. وی افزود: می‌توان محصولات متعددی در سوریه تولید و به دیگر کشورهای عربی و منطقه صادر کرد. فاطمی‌امین درباره ارتقای همکاری‌های تجاری و اقتصادی نیز تصریح کرد: نخستین نکته‌ای که ما بر آن متمرکز خواهیم شد، متعادل کردن تراز تجاری ۲ کشور است. قطعا سوریه با مشکلاتی جدی در زمینه اقتصادی مواجه است و شاید صادرات یک طرفه تصوری عملی نباشد، بنابراین نکته کلیدی اینجاست که روابط اقتصادی متعادلی ایجاد کنیم که ۲ طرف از آن نفع ببرند. وزیر صمت خاطرنشان کرد: پیشنهاد‌های عملی متعددی را آماده کردیم که آنها را با وزیران سوری به اشتراک خواهیم گذاشت تا شاید بتوان تصویری عملی و چابک از همکاری‌های اقتصادی ۲ کشور ترسیم کرد. * معافیت‌های ویژه برای تولیدکنندگان ایرانی وزیر اقتصاد سوریه گفت: قانون سرمایه‌گذاری جدید این کشور فرصت‌های خوبی را فراهم کرده است. سامر الخلیل افزود: شرکت‌های ایرانی از تجربه و توانمندی‌های قابل توجهی برخوردارند و ما علاقه‌مندیم آنها را از فرصت‌های پیش رو در سایه معافیت‌های گمرکی و مالیاتی بهره‌مند کنیم. وی گفت: شکی نیست مقامات اقتصادی تهران و دمشق به دنبال تکامل روابط تجاری و اقتصادی هستند تا منافع ۲ کشور را تامین کند. بنا بر این گزارش، وزیر صمت دیدار‌های متعددی را با مقامات سوری از جمله حسین عرنوس، نخست‌وزیر و شماری از اعضای گروه اقتصادی کابینه او طی ۳ روز آینده در برنامه دارد. * تهاتر ایرانی - سوری در همین ارتباط، پیش‌تر رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران گفته بود: با توجه به اینکه کشور سوریه همچون کشور ما مشکل ارز دارد، در تلاشند خروج ارز از کشورشان اتفاق نیفتد، لذا ثبت سفارش قطعات از ایران و کشورهای دیگر ندارند. وی با بیان اینکه ما باید به دنبال راهکاری باشیم تا به جای ارز، کالا وارد کنیم، افزوده بود: اگر به جای ارز، در قبال صادرات، کالا وارد کنیم، مشکل برطرف میشود و این موضوع ربطی به خودرو و غیرخودرو هم ندارد. علیرضا پیمان‌پاک در پاسخ به این سوال که آیا مشخصا ممنوعیت واردات خودرو از ایران به سوریه اعلام شده است هم گفته بود: این خبر درست نیست؛ همه کشورهای طرف تجارت با سوریه این چالش را دارند و این مساله مختص واردات خودرو از ایران نیست. وی تاکید کرده بود: جمهوری اسلامی دنبال راهکاری جهت حل این موضوع است. * سوریه قبل و بعد از جنگ سوریه دارای ظرفیت‌های مغفول فراوانی برای کشورمان است، هر چند جنگ تحمیلی به این کشور در 10 سال گذشته عامل مهمی در کاهش ارتباط تجاری ایران و سوریه بوده ولی غفلت مسؤولان کشورمان هم مزید بر علت شده است. سوریه پیش از آغاز بحران، کشوری آباد و دارای کارخانجات پرشمار صنعتی و زمین‌های کشاورزی با محصولات فراوان بود و مردم آن بسیاری از کالاهای مورد نیاز را خود تولید و به بازار داخلی عرضه می‌کردند. در زمینه دامداری نیز همچون کشاورزی، سوریه خودکفا بود و بهترین تولیدات گوشت گوسفندی جهان عرب متعلق به این کشور بود. اما با آغاز بحران این کشور در اسفند ۱۳۸۹ که با هدف تامین امنیت رژیم صهیونیستی شکل گرفت و به جنگی بین‌المللی تبدیل شد، این کشور آباد و امن تبدیل به جولانگاه تروریست‌ها و حامیان‌شان شد، به حدی که از جمعیت ۲۳ میلیون و 500 هزار نفری این کشور (در سال ۱۳۸۹) ۱۲ میلیون نفر آواره شدند که از این تعداد 5/6 میلیون نفر به خارج از کشور گریختند و 5/5 میلیون نفر نیز در داخل و مناطق امن آن پخش شدند. در ۳ سال گذشته که شرایط امنیتی سوریه با توجه به شکست گروه تروریستی «داعش» و شماری دیگر از گروه‌های تروریستی خوب شده، زمینه فعالیت‌های اقتصادی نیز در این کشور مهیا شده اما در این بین جای تجار و تولیدکنندگان ایرانی تقریبا خالی است و کالاهای چینی، ترکیه‌ای و روسی توانسته‌اند بازار سوریه را قبضه کنند. سال گذشته سوریه ۴ میلیارد و ۱۴۰ میلیون دلار واردات رسمی داشته که ترکیه به عنوان یکی از دشمنان اصلی این کشور با تامین بیش از ۳۸ درصد آن، در رتبه اول قرار دارد! این یعنی صادرات ترکیه به سوریه در سال گذشته نزدیک به یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار و ۱۳ برابر صادرات ایران بوده است (صادرات ایران به سوریه در سال گذشته ۱۲۳ میلیون دلار بوده است). سال ۸۹ صادرات ایران به سوریه ۵۱۶ میلیون دلار بوده که این میزان طی ۱۱ سال اخیر به طور قابل توجهی کاهش یافته است.
سایر اخبار این روزنامه
