پایتخت در اسارت ذرات معلق
شهروندآنلاین- پایتخت در وضعیت قرمز، البته این‌بار به کمک ذرات معلق. امروز 10 آذرماه میانگین کیفیت هوای تهران 148 است، یعنی ناسالم برای گروه‌های حساس. البته 22ایستگاه، کیفیت هوا را در شرایط قرمز اعلام کرده‌اند. آخرین اطلاعات شرکت کنترل کیفیت هوا از شرایط ناسالم برای همه افراد در ایستگاه خبر می‌دهند؛ اقدسیه، سوهانک،شادآباد، میدان امام‌خمینی، پیروزی و…
کیفیت هوا اما در ایستگاه‌های پونک، گلبرگ، میدان فتح، مسعودیه و چند ایستگاه دیگر در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد. درواقع امروز-10آذرماه- شهرداری منطقه 19 با شاخص 185 آلوده‌ترین ایستگاه سنجش کیفیت هوای تهران بوده است. البته شهرداری منطقه 22 کیفیت هوای قابل قبول را گزارش کرده است.
تهران از ابتدای سال تاکنون دو روز هوای پاک،192 روز هوای قابل قبول و 85 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس را پشت‌سر گذاشته است.اگرچه سه روز هوای ناسالم را هم تجربه کرده است.
جلوی آلودگی را باید از منبع گرفت4 تا 5هزار مرگ منتسب به آلودگی هوای تهران. مرگ‌هایی که 26درصدشان ناشی از سکته مغزی‌اند و 20درصدشان به‌دلیل ایسکمیک قلبی. سرطان ریه سهم 19درصدی دارد و 20درصد مرگ‌ها به‌دلیل دیابت است. عفونت‌های تحتانی دستگاه تنفسی سهم 30درصدی دارد و مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی به 40درصد می‌رسند.
آلودگی هوا؛ مساله‌ای که در سطح دولت و وزارتخانه‌ها باید به آن ورود شود. اگرچه بخش کوچکی از این مسئولیت به‌عهده شهرداری است؛ حمل‌ونقل عمومی. البته معاینه فنی هم مبحث مهمی است که نیازمند در دسترس بودن امکانات لازم و نظارت کافی است.
نظارت بر خودرو شهروندان و خودروهایی که شهرداری و پیمانکارانش از آنها استفاده می‌کنند. البته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران بر این باور است مساله اولیه، وضعیت جغرافیایی شهر تهران است. پایتخت؛ شهری که از دو طرف با کوه‌ها محصور شده و آلاینده‌ها عملا در شهر به‌دام می‌افتند.
به باور «حسین شهیدزاده» بحث طبیعی قدرت بالایی دارد اما باید دید چه کارهایی از دست ما برمی‌آید. «باید جلوی آلودگی را از منبع گرفت.» «شهیدزاده» کنترل کارخانجات، خودروها، معاینه فنی و … را نیازمند بررسی جدی می‌داند. اگرچه بر این باور است در این میان سوخت مورد استفاده هم اهمیت دارد. «موارد متعددند و نمی‌توان گفت با حل یک مشکل، مساله آلودگی هوای تهران حل می‌شود.»
تهران در آلودگی هوا وضعیت قرمز را هم تجربه کرد. در پاییز سرخ و زرد ایستگاه‌های مختلف کنترل کیفیت هوا از اضطراری شدن هوای پایتخت خبر دادند. «آبان» عنوان آلوده‌ترین ماه را به‌خود اختصاص داد؛ 17روز شرایط قابل قبول و 13 روز شرایط ناسالم.
«آبان» عنوان آلوده‌ترین ماه؛ 17روز قابل قبول و 13 روز ناسالمتهران در آلودگی هوا وضعیت قرمز را هم تجربه کرد. در پاییز سرخ و زرد ایستگاه‌های مختلف کنترل کیفیت هوا از اضطراری شدن هوای پایتخت خبر دادند. «آبان» عنوان آلوده‌ترین ماه را به‌خود اختصاص داد؛ 17روز شرایط قابل قبول و 13 روز شرایط ناسالم.
آلودگی هوا مساله‌ای جدی است که برای حل شدن نیازمند گام‌ها و اقدامات مختلفی است. اقداماتی که بی‌شک نیازمند هزینه است اگرچه در شرایط اقتصادی مسلما بخش دولتی توان آن را ندارد. البته این احتمال دور از ذهن نیست که جزو اولویت‌هایش هم نباشد. شرایط اقتصادی عرصه را برای شهروندان هم تنگ کرده تا انتظار هزینه‌کرد از سوی آنها هم دور از ذهن باشد.
موتورهای کاربراتوری یعنی هر کیلومتر پیمایش مساوی با چندبرابر تولید آلودگی خودروی انژکتوری. شهروندانی که روزانه از این وسایل بهره می‌برند و توان اقتصادی ارتقای آن را ندارند. شرایط اقتصادی حتی به خودروهای شخصی اجازه تعویض کاتالیز را نمی‌دهد. قطعه‌ای در اگزوز که گازهای آلاینده را به گازهای بی‌زیان‌تر بدل می‌کنند.
به گفته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران کاتالیز عمری حدود 80 تا 100هزار کیلومتر دارد. «اغلب خودروهای تهران از این عمر گذر کرده‌اند ولی کسی تعویض نمی‌کند.» به گفته شهیدزاده در حال حاضر قیمت کاتالیز حدود 7 تا 8میلیون تومان است. مبلغی که شاید درآمد ماهانه یک شهروند را تشکیل دهد.
مازوت تنها مشکل نیست، مشکل سوخت‌های پرگوگرددر جنگ با آلودگی هوا تولیدکنندگان آلودگی در خط‌مقدم مبارزه‌اند؛ کارخانجات، نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها. به باور مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این نبرد تا جایی که ممکن است دولت باید هزینه کند. به گفته «شهیدزاده» شهرداری قبل از این اقداماتی داشته مانند دادن تسهیلات به پیک‌های موتوری مجاز به کار. «وام‌ها در زمان خود مبلغ مناسبی بود اما به‌دلیل تغییر شدید قیمت‌ها، تاثیرگذاری‌اش را از دست داد.»
او از طرح‌های در دست بررسی می‌گوید که در صورت اجرایی شدن قرار است 80درصد قیمت موتور را وام بدهد.«این طرح برای ارتقای موتورهای در حال فعالیت در سطح شهر است.» در گفتن از آلودگی هوا مازوت همیشه در میان متهمان به چشم میخورد. متهمی که به گفته شهیدزاده اغلب در ریخته‌گری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. «جای دیگر خیلی مازوت استفاده نمی‌کنیم.»
«شهیدزاده» معتقد است مشکل تنها مازوت نیست، مشکل، سوخت‌های پرگوگرد است. «هر سوختی که گوگردش بالا باشد می‌تواند ذرات معلق و گاز so2 تولید کند.» به گفته مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران گازوییل مصرفی هم استاندارد نیست.
هرچند گازوییل مصرفی تهران برای حمل‌ونقل اتوبوس‌ها و کامیون‌ها یورو4 است یا حداقل در محدوده یورو4 است. سوختی که اغلب کارخانجات و نیروگاه‌های بیرون از شهر از آن استفاده می‌کنند. «این به این معناست که سوختن این سوخت هم خیلی بهتر از مازوت عمل نمی‌کند چون همچنان در حال تولید ذرات معلق هستیم.» به گفته «شهیدزاده» طبق اندازه‌گیری که اخیرا انجام شده نسبت به سال گذشته هوای تهران 15 تا 20 درصد so2 بیشتر دارد. «مربوط به مازوت و گازوییل غیر یورو است.»
مواجهه طولانی‌مدت با آلاینده ذرات معلق PM2.5 سالانه باعث بروز 41 هزار و 700 مورد مرگ زودرس می‌شود. آماری که رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ایران از آن خبر داده است. مرگ‌های زودرسی که سکته مغزی سهم 26درصدی از آن دارد. سهم مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکمیک قلبی هم 20درصد است.
هزینه‌ای که سالانه ذرات معلق روی دست تهران می‌گذارند؛ 2.6 میلیارد دلارمواجهه طولانی‌مدت با آلاینده ذرات معلق PM2.5 سالانه باعث بروز 41 هزار و 700 مورد مرگ زودرس می‌شود. آماری که رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت ایران از آن خبر داده است. مرگ‌های زودرسی که سکته مغزی سهم 26درصدی از آن دارد. سهم مرگ‌های ناشی از بیماری‌های ایسکمیک قلبی هم 20درصد است.
سرطان ریه سهم 19درصدی دارد، دیابت 20درصد، مرگ‌های ناشی از عفونت‌های تحتانی دستگاه تنفسی هم 30درصد. 40درصد از مرگ‌های ناشی از بیماری‌های مزمن انسداد ریوی هم منتسب به مواجهه طولانی‌مدت با آلودگی هوای آزاد است.
گزارش‌های بانک جهانی هم در تحقیقی هزینه‌های سلامت (مرگ و بیماری) آلودگی هوا را مورد بررسی قرار داده است. مطابق گزارش‌های به‌دست آمده آلاینده ذرات معلق (PM2.5) در تهران سالانه، 2.6 میلیارد دلار است.
سازمان بهداشت جهانی هم حدود 91درصد مرگ‌ومیرهای زودرس ناشی از آلودگی هوا را به کشورهای فقیر و کم‌درآمد نسبت داده است. البته بیشترین آمار متعلق به مناطق غربی اقیانوس آرام و جنوب شرق آسیاست.
طبق گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی سالانه در جهان حدود هفت میلیون نفر می‌میرند؛ جمعیتی که علت مرگ‌شان بیماری‌های منتسب به آلودگی هواست. به‌عبارت ساده‌تر روزانه حدود 10هزار نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد جان خود را از دست می‌دهند.
سهم صنایع و نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون حدود 30درصد گزارش شده است. 30درصدی که تنها سهم صنایع و نیروگاه‌های منابع ثابت تهران و اطراف آن هستند. این در حالی است که آلودگی هوای برخی از کلانشهرها در سال‌های اخیر به‌واسطه مازوت‌سوزی تشدید شده است. البته در سال جاری هم امسال هم مازوت‌سوزی در تبریز، مشهد و همدان تایید شده است.
مازوت‌سوزی به شرط‌ها و شروطهاسهم صنایع و نیروگاه‌ها در تولید ذرات معلق کمتر از 2.5میکرون حدود 30درصد گزارش شده است. 30درصدی که تنها سهم صنایع و نیروگاه‌ها منابع ثابت تهران و اطراف آن هستند. این در حالی است که آلودگی هوای برخی از کلانشهرها در سال‌های اخیر به واسطه مازوت‌سوزی تشدید شده است. البته در سال جاری هم مازوت‌سوزی در تبریز، مشهد و همدان تایید شده است.
با این وجود گویی محیط‌زیست برای مازوت‌سوزی نیروگاه‌ها شروطی در نظر گرفته است. به اعتقاد معاون مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست وقتی نیروگاه‌ها سیستم کنترلی داشته باشند، مازوت‌سوزی اشکالی ندارد.
به گفته داریوش گل‌علیزاده در تمام دنیا نیروگاه‌ها هم مازوت و هم گازوییل پرگوگرد مصرف می‌کنند. هرچند به گفته او تجهیزات کنترل آلایندگی روی دودکش آنها نصب شده و هوا آلوده نمی‌شود.
به باور گل‌علیزاده، سولفورزدایی یکی از راهکارهای حل مشکل نیروگاه‌های مازوت‌سوز است. او راهکار دیگر را استفاده از سیستم‌های کنترلی عنوان می‌کند. راه‌حل‌هایی که تا به امروز به مرحله اجرایی شدن نرسیده‌اند تا کلانشهرها در مه‌ای از ذرات معلق غرق شوند.
