روزنامه خراسان
1400/09/11
مرثیه ای برای خرما!
رعیت نواز- با وجود گذشت ده‌ها سال از صدور خرمای ایرانی به سایر کشورها، صحبت های چند روز پیش صادرکنندگان خرمای ایرانی نشان می دهد که صادرات این محصول، هنوز سنتی است و به شکل صنعتی در نیامده است. صادرکنندگان خرمای ایرانی می گویند تاجران برخی از کشورها از جمله پاکستان با حضور در ایران و خرید خرمای داخلی به صورت فله، آن ها را با بسته بندی جدید به بازارهای جهانی صادر و سود زیادی نیز از این طریق نصیب خود می‌کنند. رئیس کمیسیون کشاورزی و صنایع تبدیلی اتاق بازرگانی در جدیدترین نشست کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تهران گفته: «هم اکنون پاکستان، بازارهای بیش از ۳۰ ساله خرمای ایران در جهان را تصاحب کرده و آن طور که در رفت وآمدهای مقامات دولتی این کشور به ایران دیده میشود، به دنبال تهاتر خرما با ایران هستند. این صادرکننده خرما تاکید کرد که امسال به طور قطع، پاکستان بازار صادراتی خرمای ایران را بیش از سال‌های گذشته در اختیار خواهد گرفت.» به نظر می رسد کم‌توجهی یا بی‌توجهی متولیان صادرات خرما به اصول اولیه مدیریتی و بازرگانی، حضور قدرتمند مافیای خرما در کشورهای جهان سومی و سنتی بودن تولید و صادرات خرما در ایران، از جمله دلایل توسعه نیافتن این صنعت در کشور است. در این گزارش می خواهیم از وضعیت کشت خرما در ایران که در سال‌های اخیر با مشکلات زیادی رو به رو بوده است، بنویسیم.بازار جهانی خرما بر اساس آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تولید خرما در مساحتی به وسعت بیش از 1.09 میلیون متر مکعب در جهان انجام و سالانه بیش از 8.5 میلیون تُن از این محصول کشاورزی تولید میشود و تقریبا 5 هزار نوع نخل خرما در جهان وجود دارد. 58.8 درصد کشت خرما در آسیا و بقیه آن در آفریقاست. در این میان، کشورهای عربی 77 درصد تولید جهانی خرما یعنی سالانه 6.6 میلیون تُن تولید این محصول را به خود اختصاص داده‌اند و 160 میلیون نخل در کشورهای عربی وجود دارد. میانگین تولید خرما در جهان ۶ هزار و ۲۵۲ کیلوگرم در هر هکتار است اما با استفاده از روش های نوین، تعدادی از کشورها نظیر مصر توانسته‌اند میزان تولید خرمای خود را از هر هکتار به حدود ۶ برابر میانگین جهانی برسانند و با توجه به مساحت کم سطح زیر کشت نسبت به دیگر کشورها رتبه نخست تولید خرما در جهان را دارند. سومین تولید کننده جهان طبق آمارهای جهانی سالانه افزون بر 8 میلیون تن خرما در بیش از ۳۸ کشور دنیا تولید میشود که عمده تولیدکنندگان خرما، کشورهای غرب آسیا و شمال آفریقا هستند. از این میزان 21 درصد خرمای تولیدی جهان در اختیار مصر قرار دارد و این کشور سالانه 1.7 میلیون تُن خرما تولید می‌کند و در رتبه اول تولیدکنندگان این محصول کشاورزی در جهان قرار دارد، این کشور تقریبا 21 درصد تولید جهانی خرما را به خود اختصاص داده است. اما نکته جالب توجه این جاست که از 1.7 میلیون تُن خرما تنها 3درصد آن صادر میشود لذا مصر در رتبه دوازدهم صادرکنندگان خرما قرار دارد که این محصول را به 63 کشور از جمله اندونزی، مراکش، مالزی، بنگلادش و تایلند صادر می کند. عربستان بعد از مصر با تولید 1.5 میلیون تن خرما جایگاه دوم را دارد. بیش از31 میلیون نخل خرما در مساحتی به وسعت 107 هزار هکتار در این کشور وجود دارد. میزان مصرف خرمای هر شهروند سعودی در سال 26 کیلوگرم برآورد شده است. ایران هم با تولید سالانه حدود یک میلیون و 200 هزار تن خرما جایگاه سوم را در اختیار دارد. بعد از ایران، الجزایر و عراق بیشترین تولید خرما را دارند. وضعیت خرما در ایران خرما در ۱۵ استان ایران کشت میشود و بیش از ۲۵۰ هزار هکتار نخلستان در کشور وجود دارد که از میان استان های خرماخیز، پنج استان بیش از ۹۹ درصد خرمای کشور را تولید می‌کنند. به لحاظ سطح زیرکشت، استان سیستان و بلوچستان با حدود ۵۴ هزار هکتار نخلستان در رتبه نخست و استان‌های خوزستان با ۳۵ هزار هکتار، بوشهر با حدود ۳۴ هزار هکتار، هرمزگان با ۳۳ هزار هکتار، فارس با ۳۱ هزار هکتار و جنوب کرمان با ۳۰ هزار هکتار در رتبه های بعدی قرار دارند. از نظر میزان تولید نیز استان سیستان و بلوچستان با تولید سالانه بیش از ۲۰۳ هزار تن خرما در رتبه نخست و جنوب کرمان با ۲۰۰ هزار تن، فارس با ۱۶۲ هزار تن، شرق کرمان با ۱۵۱ هزار تن، بوشهر با ۱۵۰ هزار تن، خوزستان با ۱۴۸ هزار تن و هرمزگان با ۱۴۰ هزار تن در رتبه‌های بعدی قرار دارند. جایگاه ایران در صادرات سالانه حدود 8 میلیون تن خرما در جهان تولید می شود که کشور ما با تولید بیش از یک میلیون تن خرما جایگاه ویژه ای در این بین دارد. ایران ۱۵ درصد تولید و ۲۱ درصد سطح زیر کشت خرمای دنیا را به خود اختصاص داده است. طبق پژوهش صدا وسیما، میزان تجارت خرما در جهان سالانه بیش از 1.2 میلیارد دلار است و ایران نیز یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان خرما در جهان به شمار می رود. اما مطابق آمارهای سازمان خواربار جهانی (FAO) متوسط فروش صادراتی هر تن خرمای ایران، ۲۸۹ دلار بوده است که نسبت به متوسط نرخ فروش سه کشور عمده تولید کننده خرما نظیر عربستان (۵۳۵ دلار)، پاکستان (۳۵۷ دلار) و امارات (۳۸۰ دلار) در رتبه چهارم و بر اساس شاخص فوق در میان ۲۰ کشور صادر کننده خرما در جهان در رتبه «هجدهم» جدول فائو قرار دارد. این آمار نشانگر پایین بودن کیفیت یا نبود بسته بندی مناسب است. به گفته مدیرکل توسعه بازارهای صادراتی سازمان توسعه و تجارت ایران در هفت ماه نخست امسال ۱۳۷ هزار تن خرما صادر شده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته از لحاظ وزنی و ارزشی به ترتیب ۱۴ و ۱۰ درصد رشد داشته است. چهارمین مصرف کننده جهان از 8 میلیون تن خرمای تولیدی در جهان بیش از یک میلیون تن آن صادر می شود. طبق آمار های فائو بعد از هند ،کشور پاکستان با وجود آن که خود یکی از تولید کنندگان خرماست بزرگ ترین وارد کننده خرمای جهان هم به حساب می آید که عمده وارداتش در سال های اخیر از ایران بوده و بعد از بسته بندی و فراوری محصولات، آن ها را مجدد صادر می کند. با این حال بر اساس گزارش ها، کشورهای الجزایر، مصر، ایران، پاکستان، عربستان سعودی و سودان عمده ترین مصرف کنندگان خرما در جهان هستند که مصرف سرانه در آن ها از حداقل 5/2 کیلوگرم در پاکستان تا حداکثر 35 کیلوگرم در عربستان متغیر است. به بیان دیگر عمده ترین مصرف کنندگان خرما در جهان، عمده ترین تولیدکنندگان این محصول هم هستند.کشورهای الجزایر، مصر و ایران به ترتیب با1/18 ،3/15و 1/11 کیلوگرم سرانه مصرف خرما، دارای رتبه های دوم تا چهارم مصرف سرانه هستند. سودان در رتبه پنجم و پس از ایران قرار دارد. کلام آخر بر اساس گزارش ها، میزان تجارت خرما در جهان سالانه بیش از 1.2 میلیارد دلار است و ایران نیز یکی از بزرگ ترین صادرکنندگان خرما در جهان به شمار می‌رود، اما این درحالی است که صادرات خرمای ایران غالبا به صورت فله و بدون بسته‌بندی مناسب انجام میشود و از این رو خرمای صادراتی کشور ارزش افزوده چندانی نصیب کشور نمی‌کند و طبق گزارش فائو، خرمای ایران با قیمت بسیار ناچیزی به کشورهایی مثل پاکستان فروخته می شود و بعد از بسته بندی با قیمت های بالا در بازارهای جهانی به فروش می رسد. توجه به بسته بندی مناسب و همچنین فراوری این محصول می‌تواند در افزایش قیمت صادراتی آن تأثیر چشمگیری داشته باشد که هم باعث ایجاد اشتغال می شود و هم ایجاد برندینگ صادراتی می‌کند اما توجه نکردن به این گونه مسائل در بسیاری از محصولات دیگر از جمله پسته و زعفران هم دیده می شود که باید مسئولان جهاد کشاورزی برای آن نیز چاره ای بیندیشند.
سایر اخبار این روزنامه
صمیمانه و صریح در بهارستان
جلال؛ روشنفکری علیه غرب زدگی
مرثیه ای برای خرما!
پالس های متناقض روز سوم مذاکرات وین
«روباه فراری» شکار شد
شهر کم توان شرمنده معلولان
سایه سنگین پشه آفریقایی!
رمزگشایی از دستمزد حضور سلبریتی ها در تلویزیون
دروغ‌سنج، واقعیت یا دروغ؟
دوست های خیالی «آشا محرابی»!
پاسخ علوم پزشکی درباره فوت یک زن در جراحی بینی
گزارش ها از درگیری میان طالبان و نیروهای مرزی ایران
آزمون سخت بودجه 1401 برای دولت و مجلس
