روزنامه ایران
1400/09/14
سوآپ گاز دستاوردی استراتژیک برای ایران است
عطیه لبافخبرنگار
در 100 روز نخست دولت سیزدهم قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران به امضا رسید که این قرارداد از ماه آینده اجرایی میشود. با این قرارداد، ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب درسال گاز ترکمنستان از خاک ایران به جمهوری آذربایجان منتقل میشود. ایران حق انتقال را از همان گاز (حدود 30 درصد از گاز تحویلی) برداشت می‌کند. گاز ترکمنستان در پنج استان شمالی کشور مصرف میشود و به ازای آن گاز ایران از خطوط سراسری به جمهوری آذربایجان منتقل میشود. درخصوص این قرارداد، نرسی قربان، کارشناس ارشد انرژی می‌گوید: «حدود 25 سال است که این موضوع سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران مطرح است. اما به دلایلی به مرحله اجرا نرسید. دولت سیزدهم موفق به امضای آن شده است؛ قراردادی که نه تنها ضرر ندارد؛ بلکه مثبت ارزیابی میشود و امکان افزایش حجم آن نیز وجود دارد.» گفت‌و‌گو با قربان در خصوص این قرارداد و آینده ایران در بازار جهانی گاز را در ادامه بخوانید.
مسأله سوآپ گاز از خاک ایران چقدر اهمیت دارد؟
این موضوع سوآپ گاز از خاک ایران و تبدیل آن به عنوان هاب گاز در منطقه مسأله جدیدی نیست. ربع قرن است که درباره آن صحبت میشود و برنامه ایران این بوده که به عنوان یکی از بزرگترین دارندگان ذخایر گاز جهان واردکننده و صادرکننده گاز باشد و از سیستم‌های انتقالی خود استفاده بهینه کند. اما به دلایل متعددی این اتفاق نیفتاد. حالا با این قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان، تعاملات گازی ایران با همسایگان بیشتر شده و حتی ایران می‌تواند از ترکمنستان گاز تحویل بگیرد و در جنوب از مسیر خلیج فارس، یا در غرب به ترکیه و عراق، در شمال به ارمنستان و در شرق به پاکستان و حتی هند تحویل دهد.
چرا در گذشته این قرارداد امضا نشد؟
اطلاع دقیقی ندارم اما شاید موضوع قیمت‌ها، تحریم و مسائلی از این دست اجازه نداده بود. چند سالی بود که ایران و ترکمنستان سر مسأله گاز توافق نداشتند. ترکمنستان به ایران گاز صادر می‌کرد و در چند سال قیمت گاز ارسالی بالا رفت و در نهایت گاز قطع شد. اما الان با مذاکراتی که انجام شده، ظاهراً بخشی از مشکلات حل شده است.
به نظرتان ایران با امضای این قرارداد به ترکمنستان وابسته شده است؟
این مسأله به بهبود روابط ایران با کشورهای مرتبط با این قرارداد یعنی ترکمنستان و جمهوری آذربایجان کمک می‌کند. این کشورها را به ایران متکی می‌کند و اگرچه شاید مسأله دو سویه باشد اما این دو کشور بیشتر به ایران متکی می‌شوند، تا ایران به آنها.
اگر این قرارداد درست اجرایی شود امتیاز استراتژیک برای ایران محسوب میشود. ترکیه که واردکننده گاز است، سعی می‌کند خودش را هاب گاز منطقه کند.
از جزئیات قرارداد سه جانبه سوآپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان از خاک ایران اطلاع ندارم اما در مجموع این قرارداد نه تنها ضرری برای ایران ندارد بلکه خیلی هم خوب است.
آیا امکان افزایش حجم قرارداد وجود دارد؟
بله، تازه این جریان گازی آغاز شده و حتی تصور می‌کنم که می‌تواند به رقم 20 الی 25 میلیون مترمکعب در روز نیز برسد و از 5 میلیون متر مکعب فعلی فراتر رود. ایران می‌تواند از شبکه گسترده خطوط انتقال خود تا آنجا که امکان و ظرفیت انتقال پایدار وجود دارد، در این مسیر بهره ببرد.
برای صادرات گاز چطور؟ آیا امکان افزایش صادرات گاز وجود دارد؟
در حال حاضر ایران به عراق و ترکیه، ارمنستان و نخجوان گاز ارسال می‌کند اما برای اینکه ایران بتواند صادرات گاز را افزایش دهد باید ابتدا مصرف داخلی را بهینه کند. تقاضا برای گاز در کشور ما زیاد است و با اینکه تولید کننده سوم گاز در جهان هستیم اما در فصول سرد کمبود گاز داریم. فعلاً صادرات گاز به کشورهایی مانند پاکستان و هند هم منتفی است.
در حال حاضر کاری که ایران می‌تواند انجام دهد حدود 10 درصد افزایش صادرات گاز به ترکیه و عراق و دیگر کشورهایی است که با آنها قرارداد دارد. ضمن آنکه باید روابط بین‌المللی و تعاملات جهانی را نیز برای گسترش بازار گاز صادراتی بهبود بخشید.
پیشنهاد شما برای افزایش حضور ایران در بازار گاز اروپا چیست؟
بازار گاز اروپا به غیر از مناطق جنوبی اروپا، بازاری است که رقابتی است و چندان جایی برای تحرکات ایران ندارد. روسیه بر این بازار تسلط دارد. ضمن آنکه همان‌طور که اشاره کردم، ایران در ابتدا باید مصرف داخلی را بهینه کند و دوم تولید را افزایش دهد تا بتواند حضور فعال‌تری داشته باشد.
امریکا با یک چهارم ذخایر گازی ایران حدود 3 برابر ایران گاز تولید می‌کند. ایران با سرمایه‌گذاری در میادین گازی خود حداقل می‌تواند 2 برابر میزان فعلی یعنی حدود 5/1 میلیارد متر مکعب در روز ظرفیت تولید گاز داشته باشد. البته این نیازمند جذب سرمایه خارجی است. دولت‌ها معمولاً در پروژه‌هایی که برای آن سرمایه‌گذار وجود دارد، ورود نمی‌کنند و تولید گاز نیز یکی از این بخش هاست. باید شرکت‌های بزرگ در این بخش سرمایه‌گذاری کنند و در کنار افزایش تولید باید برای انتقال آن و همینطور محل مصرف این گاز که قرار است صادر شود یا خیر، تعیین تکلیف شود.
اما توجه به یک مسأله مهم است. ایران با حدود 32 هزار میلیارد مترمکعب ذخایر گاز طبیعی اگر تولید را دو برابر نیز کند، بازهم برای 64 سال دیگر گاز خواهد داشت. ولی آیا کسی می‌داند که 64 سال دیگر سرنوشت گاز چه خواهد بود؟ آیا سوخت دیگری جایگزین و ارزش آن کم نشده است؟
ایران باید چه برنامه‌ای برای گاز و بویژه مسأله سوآپ گاز داشته باشد؟
بهترین راه برای ایران این است که گاز بخرد و بفروشد. اما این اقدام باید برای ایران از نظر اقتصادی منطقی و توجیه‌پذیر باشد. همینطور سیستم انتقال و خطوط موجود توان این جابه‌جایی گاز را داشته باشد. همان‌طور که اشاره کردم، امکان ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان وجود دارد.
اما به صورت کلی، برای گاز تولیدی در داخل کشور باید ابتدا، مصرف گاز داخلی بهینه شود. در کنار تأمین نیاز داخل، موضوع تزریق گاز به چاه‌های نفتی اهمیت دارد که باید برای تولید صیانتی رعایت شود. توسعه میادین گازی موضوع دیگری است که باید در اولویت قرار بگیرد. پس از این موارد ایران باید گاز صنایع را به صورت پایدار تأمین کند و با توجه به این مزیت دسترسی به سوخت پاک، حتی صنایعی را که توجیه فنی و اقتصادی و زیست محیطی دارند، توسعه دهد. پس از این موارد باید به سراغ افزایش صادرات گاز رفت که این مسأله نیز نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است.
به نظر شما هنوز فرصتی برای تبدیل ایران به هاب گاز منطقه وجود دارد؟
خیر، به نظر می‌رسد که دیگر این فرصت از دست رفته است. اما هنوز فرصت برای تبدیل ایران به هاب برق منطقه وجود دارد و باید با اصلاح مصرف انرژی در کشور و بازسازی شبکه برق و رایزنی و عقد قرارداد با همسایگان در این زمینه ورود کرد. این موضوع نیز نیازمند جذب سرمایه بویژه سرمایه خارجی است.
قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز ترکمنستان اتفاق خوبی بود و امکان افزایش نیز دارد؛ شاید ایران بتواند بازارهایی را نیز به واسطه خط لوله و ال‌ان‌جی در آینده به بازارهای صادراتی گاز خود اضافه کند اما برای تبدیل ایران به هاب گاز منطقه دیگر دیر شده است.
سایر اخبار این روزنامه
سوآپ گاز دستاوردی استراتژیک برای ایران است
ردیابی مکان‌های مصدومین روی نمایشگر اورژانس
توقف چاپ پول بدون پشتوانه
سندروم صفر - صفر
قانون حمایت از معلولان به طور کامل اجرایی شود
چرخ زندگی معلولان راحت نمی‌چرخد
خاک جا مانده پشت دیوار مرزی سیستان
ایران منسجم امریکا سردرگم
تغییر فاز همکاری از سیاسی به اقتصادی
60 سال روسفیدی
واریز ۵ هزار میلیارد تومان به حساب سازندگان مسکن ملی
تقویت نظام انرژی کشور با قرارداد سه جانبه «سوآپ گاز»
ضمانت عینی از توهم تا واقعیت
سلام ایران
