راضیه زرگری|  ما در سیر نزولی موج پنجم کرونا قرار داریم و روزهای بسیار سخت پیک تابستان کرونا را پشت‌سر گذاشته‌ایم. با برطرف شدن شرایط بحرانی در استان‌ها و شهرهای مختلف، به یکباره شاهد بازگشایی‌هایی در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی-تفریحی بودیم که حتی قبل از شناسایی سویه جدید هم نگران‌کننده بود. حالا با وجود شناسایی اومیکرون به عنوان یک سوپر‌واریانت ویروس کرونا در جهان، بازگشایی‌های همزمان و در عین حال درصد پایین رعایت پروتکل‌های بهداشتی، نگرانی‌ها را بیشتر هم می‌کند.
سویه اومیکرون که اکنون در جنوب‌آفریقا گسترش یافته و در بیش از ۳۰ کشور دیگر شناسایی شده، نگرانی‌هایی را در سراسر دنیا به همراه داشته که مهم‌ترین نگرانی به اثربخشی واکسن‌ها برمی‌گردد، چراکه گفته می‌شود جهش‌های متعدد این سویه به طور قابل توجهی اثربخشی واکسن‌ها در برابر بیماری کووید-۱۹ را ضعیف می‌کند. 26 نوامبر 2021، سازمان جهانی بهداشت بر اساس توصیه گروه مشاوران فنی خود در مورد تکامل ویروس (TAG-VE)، نوع B.1.1.529 یا سویه نگران‌کننده اومیکرون را تشخیص داد. این تصمیم بر اساس شواهد ارایه‌شده مبنی بر اینکه اومیکرون دارای جهش‌های متعددی است، گرفته شد؛ جهش‌هایی که می‌تواند بر نحوه رفتار ویروس تاثیر بگذارد، از نحوه سرایت سریع و آسان تا شدت بیماری.
«تازه‌ترین جهش ویروس کرونا، یک سوپرواریانت حساب می‌شود، زیرا جهش‌هایش در مقایسه با واریانت‌های قبلی خیلی بیشتر بوده.» آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی این توضیحات را در گفت‌و‌گو با «شهروند» عنوان می‌کند: «دستکم 50 جهش از اومیکرون شناسایی شده که 30 جهش آن در قسمت اسپایک به وجود آمده است. حتی در این سویه در قسمت‌های دیگر ویروس هم جهش وجود دارد که نسبت به موارد قبلی نادر است.»

یکی دو هفته دیگر می‌توان گفت اومیکرون چقدر قوی‌تر از دلتاست
به گفته رمضانی، درست است که جهش‌هایی که از این واریانت دیده شده، توان و قدرت این را دارد که سرعت انتقال آن را چندین برابر دلتا کند، ولی زمان یکی دو هفته‌ای برای آنالیز اطلاعات لازم است تا مطمئن شویم توان سرایت اومیکرون چند برابر ویروس دلتاست.

هنوز هم تاکید بر ماسک‌زدن و رعایت پروتکل‌های بهداشتی است
درباره تبعات بالینی اومیکرون هم هنوز نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد، زیرا مواردی که در دنیا از نوع شدید بیماری ناشی از این واریانت گزارش شده، موردی و محدود بوده است. رمضانی با این توضیحات ادامه می‌دهد: «مثلا یکی دو مورد در هلند و بلژیک، اما چیزی که در کشور آفریقای‌جنوبی طی یکی دو ماه اخیر دیده شده، به این صورت بوده که موارد بستری آنها ناگهانی بالا رفته و با همین نشانه بر بروز یک سویه جدید شک کردند.»
رمضانی معتقد است: «الان برای قضاوت درباره اومیکرون زود است و نمی‌توانیم بگوییم واریانت جدید چقدر جدی است و چقدر می‌تواند گروه‌های مختلف جامعه را درگیر کند.»
با این حال چیزی که درباره همه سویه‌های ویروس کرونا گفته شده و قطعا درباره اومیکرون هم با تاکید بیشتری توصیه می‌شود، ادامه رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و الزام به ماسک‌زدن در فضاهای سرپوشیده و استفاده از تهویه مناسب برای فضاهای جمعی است. رمضانی تاکید می‌کند: «تسریع واکسیناسیون و تکمیل دو دوز واکسن برای گروه‌های سنی مختلف و به علاوه تزریق دوز بوستر برای افراد نقص ایمنی و افراد مسن در شرایط فعلی باید در اولویت کشور قرار بگیرد.»
از کشورهای آفریقایی به عنوان منشأ اومیکرون صحبت می‌شود، ولی باتوجه به گستردگی این ویروس در بیش از 30 کشور، به طور کلی نمی‌توانیم بر منطقه خاصی برای ممانعت از سفر دست گذاشت و به این دلخوش بود که این سویه وارد ایران نمی‌شود.

نگرانی از شل‌گرفتن‌های سیر نزولی پیک پنجم در کشور
از سوی دیگر ما در سیر نزولی موج پنجم کرونا قرار داریم و روزهای بسیار سختی را پشت‌سر گذاشته‌ایم. با برطرف‌شدن شرایط بحرانی در استان‌ها و شهرهای مختلف، بازگشایی‌هایی در مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی-تفریحی را به یکباره شاهد بودیم که حتی قبل از شناسایی سویه جدید هم نگران‌کننده بود. حالا با وجود شناسایی اومیکرون به عنوان یک سوپر‌واریانت ویروس کرونا در جهان، بازگشایی‌های همزمان و در عین حال درصد پایین رعایت پروتکل‌های بهداشتی، نگرانی‌ها را بیشتر هم می‌کند. بیشتر کشورها شرایط‌شان را با توجه به شناسایی اومیکرون تغییر داده‌اند. بسیاری از کشورهای اروپایی با وجود نزدیک‌شدن به تعطیلات کریسمس، مجددا به محدودیت‌های شدید بازگشته‌اند. به علاوه بحث ممانعت از مسافرت در برخی کشورها مجددا از سر گرفته شده است.
سوال دیگری که در مورد سویه اومیکرون وجود دارد این است که آیا این سویه از دلتا که هنوز هم اکثریت عفونت‌های شناخته‌شده در جهان را تشکیل می‌دهد، پیشی خواهد گرفت؟ به گفته محققان اگر این سویه غالب و باعث بیماری خفیف‌تر شود، می‌تواند نقطه عطفی باشد تا ویروس درنهایت به یک تهدید فصلی مانند آنفلوآنزا تبدیل شود.
از سوی دیگر با توجه به اینکه گفته می‌شود اومیکرون در میان دانشجویان آفریقای‌جنوبی موارد ابتلای قابل توجه داشته، آیا بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها در شرایط شیوع این سویه نمی‌تواند گروه‌های سنی جوان را که شاید درصد واکسیناسیون کمتری هم دارند، به صورت جدی تهدید کند؟ رمضانی در این‌باره می گوید: «باید این واقعیت را در نظر بگیریم که در حال حاضر نمی‌توانیم به طور قطع بگوییم در آفریقا کدام گروه‌های سنی بیشتر اومیکرون می‌گیرند؛ به دلیل اینکه در این کشور افراد مسن واکسینه شده‌ و جوان‌ترها واکسینه نشده‌اند؛ ممکن است افزایش ابتلا به اومیکرون در جوانان به عدم واکسیناسیون این گروه سنی برگردد.»

قطعا بازگشایی‌های همزمان خطرناک است
 همانطور که این متخصص عفونی عنوان می‌کند: «در مواردی که از جای جای دنیا از این سویه گزارش شده، افرادی بودند که اصلا سفر به کشورهای آفریقایی نداشته‌اند. حتی درباره این احتمال هم صحبت می‌شود که ممکن است خاستگاه اولیه سویه اومیکرون آفریقا نبوده باشد. یعنی اولین بار در آفریقا شناسایی، ولی پیش از آن در کشور دیگری این علایم دیده شده بود. وقتی می‌بینیم که موارد ابتلای مثبت هیچ سفر مستقیم و غیرمستقیمی به آفریقا نداشته، این یعنی لزوما نباید دنبال سفر به آن نقطه کره‌خاکی باشیم. به طور کلی آزادشدن مسافرت‌ها و از بین رفتن محدودیت‌ها در همه کشورها می‌تواند راه ورود سویه اومیکرون را باز کند.»
رمضانی معتقد است هرچقدر بازگشایی‌ها و رفع محدودیت‌ها با سرعت کمتر و با جانب احتیاط انجام شود، می‌توان رفتار ویروس را بیشتر پیش‌بینی کرد. یکی از جدی‌ترین راه‌های مقابله با ورود اومیکرون این است که از تمام مسافرانی که وارد کشور می‌شوند، تست مجدد انجام شود و در صورت نیاز قرنطینه شوند.
وقتی که در جامعه رفع محدودیت‌ها اعمال و تراکم جمعیتی ایجاد می‌شود، ‌یعنی احتمال انتقال ویروس بیشتر می‌شود. حال اگر واریانتی مانند اومیکرون وارد کشور شود، با توجه به اینکه واریانتی است که احتمال می‌رود از سیستم ایمنی و حتی واکسیناسیون فرار کند، منطقی نیست که این اقدامات و بازگشایی‌های همزمان انجام شود. رمضانی می‌گوید: «باید مراقب باشیم کاری نکنیم که به عقب برگردیم و دوباره آن روزهای سخت افزایش مرگ‌ومیر و ابتلای ویروس را در کشور ببینیم. هر کاری که لازم است انجام دهیم و اجازه ندهیم که اتفاقاتی که در پیک‌های چهارم و پنجم برایمان رخ داد، در پیک دیگری با اومیکرون تکرار شود.»

نمی‌توان به قطعیت گفت اومیکرون غالب می‌شود
سوال دیگری که در مورد سویه اومیکرون وجود دارد این است که آیا این سویه از دلتا که هنوز هم اکثریت عفونت‌های شناخته‌شده در جهان را تشکیل می‌دهد، پیشی خواهد گرفت؟ به گفته محققان اگر این سویه غالب و باعث بیماری خفیف‌تر شود، می‌تواند نقطه عطفی باشد تا ویروس درنهایت به یک تهدید فصلی مانند آنفلوآنزا تبدیل شود. این متخصص عفونی معتقد است: «همه چیز به نتایجی بستگی دارد که در این یکی دو هفته آنالیز می‌شود. رفتاری که ظاهر اومیکرون نشان می‌دهد به خصوص جهش‌های بسیار زیاد، به ما می‌گوید این سویه می‌تواند آغاز پیک جدید در کشور باشد، اما الان نمی‌توانیم در موردش قضاوت کنیم. همانطور که وقتی سویه بتا از آفریقای‌جنوبی وارد ایران شد، همه فکر می‌کردند سویه قوی‌ای است، اما در مقابل دلتا هیچ توانی نداشت و در رقابت شکست خورد. در مورد اومیکرون هم صرفا اینکه چه جهش‌هایی وجود دارد، مهم نیست، بلکه اینکه این جهش‌ها روی هم چه اثر تقویتی و سینرجی در شدت عفونت و بیماری دارند، مهم‌تر است که رسیدن به این نتایج نیاز به بررسی‌های ژنتیکی دارد که طی یکی دو هفته آینده مشخص خواهد شد.