روزنامه ایران
1400/09/22
نقش صندوق نوآوری و شکوفایی در تقویت کارآفرینی فناورانه
علی وحدت
رئیس هیأت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی
هفته پژوهش یادآور جایگاه پژوهش به‌عنوان یکی از لوازم ضروری توسعه جامعه ماست. هر یک از روزهای هفته پژوهش اما، عنوان ویژه‌ای دارد و نخستین روز آن، «پژوهش و فناوری، مدرسه و دانشگاه» نام گرفته است تا بر ارتباط مدرسه و دانشگاه به‌عنوان بازیگران اصلی نظام آموزش با پژوهش تأکید کند. به این بهانه یادداشت حاضر مروری اجمالی بر برنامه‌ها و اقدامات صندوق نوآوری و شکوفایی به‌عنوان متولی اصلی تأمین مالی توسعه فناوری در حمایت از فعالیت‌های پژوهشی و کارآفرینی فناورانه در دانشگاه‌ها خواهد داشت.
صندوق نوآوری و شکوفایی، به‌عنوان مولود قانون حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان و مطابق همین قانون، وظیفه تأمین مالی شرکت‌های دانش‌بنیان را برعهده دارد و به این منظور، خدمات مالی متنوعی در 4 گروه تسهیلات، ضمانت‌نامه، سرمایه‌گذاری و توانمندسازی به این شرکت‌ها ارائه می‌دهد. تاکنون شرکت‌های دانش‌بنیان که شمار آنها از مرز 6400 شرکت عبور کرده است، بیش از 19 هزار میلیارد تومان انواع خدمات مالی از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده‌اند و این روند کماکان ادامه دارد، اما اگرچه تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان ظرف 10 سال گذشته بتدریج به بیش از 6400 شرکت رسیده است و همچنان با شیب ملایمی در حال افزایش است، سهم این شرکت‌ها از اقتصاد کشور ـ تولید ناخالص داخلی ـ هنوز کمتر از یک درصد برآورد میشود که با مقدار مطلوب فاصله معناداری دارد. رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار اخیر خود با نخبگان، به صراحت تأکید کردند که این عدد باید ظرف 3-4 سال آینده دست‌کم به 5 درصد برسد. افزایش سهم شرکت‌های دانش‌بنیان از اقتصاد کشور، منطقاً مستلزم افزایش تعداد آنها و به‌طور همزمان، توسعه بازار و فروش شرکت‌های موجود است.
برای تقویت نرخ تولد شرکت‌های دانش‌بنیان جدید چه می‌توان کرد؟
اما شرکت‌های دانش‌بنیان از کجا می‌آیند و چطور متولد می‌شوند؟ برای پاسخ به این سؤال باید به معیارهای ارزیابی این شرکت‌ها توجه کنیم. مهم‌ترین شروط احراز صلاحیت شرکت‌های دانش‌بنیان، عبارت است از: خلق یک نمونه اولیه عملیاتی از محصول، استفاده از فناوری پیشرفته در محصول و ابتنای طراحی محصول بر تحقیق و توسعه. به بیان دیگر، شرکت دانش‌بنیان را می‌توان گروهی از پژوهشگران و فناوران دانست که به دانش فنی طراحی و ساخت یک محصول پیشرفته دست یافته‌اند. در واقع آنها توانسته‌اند با انجام فعالیت‌های تحقیقاتی در عرصه فناوری پیشرفته، دست‌کم یک نمونه اولیه از محصول مورد نظر خود را بسازند.
ناگفته پیداست که تقریباً همه بنیانگذاران شرکت‌های دانش‌بنیان را دانشجویان، دانش‌آموختگان یا اعضای هیأت علمی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور تشکیل می‌دهند. برخی از آنها حین حضور در دانشگاه یا پژوهشگاه و در جریان تجارب تحقیقاتی و بویژه تدوین رساله‌های ارشد و دکترا، دست‌کم بخشی از مسیر طراحی و توسعه نمونه اولیه را طی کرده‌اند و برخی دیگر نیز، پس از اتمام حضور در دانشگاه به فکر کارآفرینی فناورانه افتاده‌اند. اینگونه افراد و گروه‌ها، معمولاً از دانش فنی و تخصصی لازم برخوردارند و یا می‌توانند بسرعت آن را اکتساب کنند، اما اغلب از دانش، مهارت و تجربه کافی برای تجاری‌سازی آن برخوردار نیستند و منابع مالی لازم برای توسعه نمونه اولیه عملیاتی محصول خود را نیز در اختیار ندارند.
صندوق نوآوری و شکوفایی برای کمک به تجاری‌سازی و تأمین منابع مالی این نوع افراد و گروه‌ها، دو مسیر متفاوت در پیش داشت: تصدیگری و مداخله مستقیم یا مداخله غیرمستقیم. مداخله مستقیم به‌معنای برگزاری دوره‌ها، کارگاه‌ها و بوت‌کمپ‌های آموزشی برای گروه‌های مخاطب و تأمین بی‌واسطه نیازهای مالی آنها و مداخله غیرمستقیم، به‌معنای استفاده از ظرفیت شتابدهنده‌ها به‌عنوان یکی از بازیگران مهم زیست‌بوم نوآوری کشور که عمدتاً ماهیت خصوصی دارند و فلسفه وجودی آنها، ارائه بسته‌ای از خدمات آموزشی، مشورتی، مربیگری و تأمین فضای استقرار و همچنین تأمین منابع مالی لازم ـ موسوم به سرمایه بذری ـ به افراد یا تیم‌های صاحب ایده و دانش فنی (بخوانید دانشگاهیان) است. با این اوصاف، شتابدهنده‌ها را می‌توان کارخانه تولید شرکت‌های دانش‌بنیان به‌شمار آورد که در پرریسک‌ترین مرحله از چرخه عمر کسب‌وکارهای دانش‌بنیان ـ موسوم به دره مرگ ـ به یاری آنها می‌شتابند.
صندوق با توجه به ضرورت استفاده حداکثری از ظرفیت‌های بخش خصوصی از یک طرف و پیامدهای نامطلوب مداخلات مستقیم و تصدیگری از طرف دیگر، مسیر دوم را برگزید و یک بسته حمایتی برای کمک به شتابدهنده‌های دانش‌بنیان طراحی کرد که تعداد آنها اینک به حدود 120 شتابدهنده رسیده است.
بسته حمایتی صندوق برای شتابدهنده‌های دانش‌بنیان
این بسته که فلسفه آن حمایت از کارآفرینی فناورانه توسط جوانان و بویژه دانشگاهیان از مجرای شتابدهنده‌های دانش‌بنیان است، موارد زیر را در برمی‌گیرد:
سرمایه‌گذاری با شتابدهنده‌های دانش‌بنیان تا سقف سالانه 4 میلیارد تومان به‌معنای تزریق سرمایه خطرپذیر به شتابدهنده‌ها برای تأمین مالی هسته‌های فناور (به معنای مشارکت صندوق در سود و زیان استارتاپ‌ها و تیم‌های فناور)
اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه برای تأمین سرمایه بذری شتابدهنده‌ها تا سقف 500 میلیون تومان در سال (برای مثال 6 فقره تسهیلات 80 میلیون تومانی برای رشد و توسعه 6 گروه فناور در سال)
اعطای کمک‌هزینه بلاعوض به شتابدهنده‌های دانش‌بنیان به منظور تأمین سرمایه بذری استارتاپ‌ها و گروه‌هایی که به توسعه فناوری پیشرفته (و نه صرفاً نوآوری در مدل کسب‌وکار) می‌پردازند، تا سقف سالانه 5 فقره 300 میلیون تومانی
اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه برای تأمین ودیعه رهن محل استقرار شتابدهنده‌ها تا سقف
3 میلیارد تومان
اعطای کمک بلاعوض برای ارائه خدمات آموزشی، مشاوره‌ای، دریافت استانداردها و تأییدیه‌ها، حفاظت از مالکیت فکری و حضور در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی تا سقف سالانه حدوداً 900 میلیون تومان.
یک حلقه مفقوده دیگر: ارتباط دانشگاهیان با شتابدهنده‌های دانش‌بنیان
بسته حمایتی صندوق برای شتابدهنده‌های دانش‌بنیان از ابتدای سال 98 بتدریج عملیاتی شد، اما بررسی نشان داد که اغلب شتابدهنده‌های دانش‌بنیان ظرفیت مازاد دارند و جز معدودی، ارتباط آنها با دانشگاه‌ها و دانشگاهیان چندان برقرار نیست. نه دانشجویان و اعضای هیأت علمی با خدمات و ظرفیت‌های شتابدهنده‌ها آشنا هستند و نه شتابدهنده‌ها می‌توانند امکانات خود را آن‌طور که باید و شاید به دانشگاهیان معرفی کنند. از این رو، صندوق از ابتدای سال 1400، سلسله رویدادهایی موسوم به «پیوند» را در دستور کار خود قرار داد که هدف آن، شناسایی دانشجویان، دانش‌آموختگان و اعضای هیأت علمی توانمند و صاحب ایده و دانش فنی، توانمندسازی آنان از منظر دانش تجاری‌سازی و شناساندن آنها به شتابدهنده‌های دانش‌بنیان است.
صندوق امیدوار است این رویدادها که با محوریت استان‌ها و دانشگاه‌ها برگزار میشود، بتواند به تقویت جذب این افراد یا گروه‌ها به شتابدهنده‌ها کمک کند. متعاقباً وقتی افراد و گروه‌های صاحب ایده وارد چرخه شتابدهی شتابدهنده‌های دانش‌بنیان می‌شوند، می‌توانند به‌طور غیرمستقیم از حمایت‌های صندوق بهره‌مند شوند.
سایر اخبار این روزنامه
مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی شد
نمایش آیینی مظلوم است
مستکبران از رنج ملت ایران لذت می‌برند
بودجه عدالت
ادامه مذاکرات بر اساس پیش‌نویس ایرانی
تکمیل خانه زلزله‌زدگان تا بهار سال آینده
یمن موضوع مذاکره ایران و عربستان نیست
طلسم 13 ساله ثبت جهانی فلک‌الافلاک می‌شکند؟
جانسون در سراشیبی سقوط
دانش‌آموزان، قربانی خودروهای فرسوده!
رونق صنعت بازی در گرو حمایت زیرساختی
زیبایی و فقر در پل سرخ
نقش صندوق نوآوری و شکوفایی در تقویت کارآفرینی فناورانه
اولین بودجه قرن؛ کمبودها و بهبودها
