شرایط ارزتک نرخی فراهم نیست

محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ارز ۴۲۰۰ تومانی شبیه موضوع یارانه نقدی است؛ به این معنا که هم پرداخت می‌شود و هم تأثیری در زندگی مردم ندارد. ارز ۴۲۰۰ تومانی تقریباً به همین سرنوشت دچار شده و عملاً مردم بهره‌ای از توزیع ارز ارزان قیمت توسط دولت آن هم در این شرایط حساس نبرده‌اند و سفره مردم کوچک‌تر شده است. نکته مهم در لایحه بودجه ۱۴۰۱ جسارت دولت در حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی است که رئیس جمهوری نیز در مجلس اعلام کرد که شرایط را برای جمع در نظر می‌گیریم نه عده‌ای خاص؛ امر بسیار پسندیده‌ای است، ضمن اینکه اتاق بازرگانی از اردیبهشت سال ۹۷ در مورد این مساله موضع گرفت؛ این موضع گیری در صورتی بود که در آن زمان تفاوت نرخ ارز ترجیحی با ارز آزاد ۲۰ درصد بود. دولت قبل ارز ترجیحی را حذف نکرد و دولت سیزدهم در ابتدای شروع به کار خود اقدام به حذف این ارز کرد، اما با آن مخالفت شد و در نهایت در لایحه بودجه گنجانده شد. نکته مهم در مورد حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی نحوه اجرای این سیاست است، طی سال‌های گذشته سفره مردم هر روز کوچک‌تر و تعداد دهک‌های آسیب پذیر بیشتر شده است. با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به صورت عام انتظار می‌رود ما به التفاوت ارز ۴۲۰۰ تومانی تا آن نرخ ارزی که قرار است برای خرید کالا پرداخت شود به طرق مختلف به اقشار آسیب پذیر اعطا شود تا قدرت خریدشان افزایش یابد. اگر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به تنهایی انجام شود و حمایتی از مردم صورت نگیرد قطعاً سفره‌ها کوچک‌تر خواهد شد؛ لذا مهم‌تر از حذف ارز ترجیحی، هزینه کرد منابع مازاد بعدی است که از حذف ارز به دست دولت می‌رسد که باید در جهت حمایت از اقشار آسیب پذیر خرج شود که هم این اطمینان به مردم داده شود که قرار نیست سفره شأن کوچک‌تر شود و هم اینکه این منابع به صورت بهینه در اختیار مردم قرار خواهد گرفت و کسانی که دارای تمکن مالی هستند مشمول دریافت این یارانه نمی‌شوند. موضوع اول که باید تا پایان سال انجام شود شناسایی دهک‌های آسیب پذیر و قشر هدف حمایتی است. باید این موضوع به دقت و سرعت انجام شود که احیاناً کسی نادیده گرفته نشود و یا همانند هدفمندی یارانه‌ها به افراد پردرآمد پرداخت نشود. روش‌های مختلفی برای حمایت وجود دارد، به نظر می‌رسد که اعطای کارت خرید اعتباری برای برخی از اقلام می‌تواند کمک کننده باشد و در بخشی از دهک‌ها که نیازمند کمک‌های مالی هستند می‌توان پرداخت نقدی انجام داد و در برخی از جا‌ها هم می‌توان ما به التفاوت نرخ ارز را در بخش انرژی هزینه کرد. اما باید توجه شود که پرداخت نقدی بدترین روش حمایتی است، زیرا هم نقدینگی را افزایش می‌دهد و هم اهداف عالیه را محقق نمی‌کند. از این رو اعطای کارت اعتباری یا بن‌خرید بهترین راه برای حمایت است که به صورت ماهانه شارژ شود. موضوع بیمه‌ها و تأمین اجتماعی نکته بعدی است که باید موضوع دارو به نحو احسن پوشش داده شود تا اقشاری که توان خرید دارو با ارز آزاد را ندارند مورد حمایت ویژه قرار بگیرند. در حال حاضر چندین نرخ برای ارز در کشور وجود دارد؛ ارز نیما، ارز ثنا، ازر ترجیحی، ارز بازار متشکل ارزی، ارز بازار آزاد و ارز صرافی داریم که به دلایل متعددی به وجود آمده اند، اما در انتها نتوانسته‌اند نقش محوری خود را ایفا کنند. با حذف ارز ترجیحی تنها یکی از این نرخ‌ها حذف می‌شود و بقیه کماکان وجود دارند. برای تک نرخی شدن ارز فاکتور‌های مختلفی مورد نیاز است؛  موضوع اول افزایش درآمد‌های ارزی دولت است که بتوان در شرایط نیاز، با رگولاتوری و مدیریت شناور، با عرضه بیشتر جلوی افزایش نرخ و با خرید ارز از کف بازار، جلوی کاهش بیشتر نرخ را بگیرد. این مساله نیازمند منابع ارزی و ریالی است که قطعاً اگر شرایط فروش نفت و کسب درآمد‌های دولت بهتر شود راحت‌تر می‌تواند این کار را کندبه هر حال نکته مهم این است که حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به معنای تک نرخی شدن ارز نیست. حالا که قرار است ارز ۴۲۰۰ تومانی حذف شود، دولت تلاش کند تا با اتخاذ روش‌های مدیریتی فاصله و شکاف بین نرخ‌های ثنا، نیما، بازار متشکل، بازار آزاد و صرافی را کمتر کند. در این صورت شفافیت بیشتری ایجاد می‌شود و دسترسی به منابع ارزان‌تر برای برخی از افراد سخت می‌شود و در نهایت دولت در شرایط بهتر می‌تواند به سمت تک نرخی کردن ارز حرکت کند.