دیپلماسی پلکانی

علی بیگدلی استاد دانشگاه اظهارنظراخیر وزیرخارجه آمریکا که فعالانه درپی یافتن گزینه‌های جایگزین در صورت شکست مذاکرات جاری است و ادعا می‌کند ایران را هنوز درگیر مذاکرات و گفت‌وگوهای واقعی نمی‌بیند، در کنار صحبت دیگری از بلینکن که تعجب‌آور بود و با اینکه از درخواست‌های پرحجم ایران ناراضی بود ولی ضمنا بهترین راه برای حل مشکل را ادامه مذاکرات می‌دانست؛ به گونه‌ای است که نشان می‌دهد آمریکا نمی‌خواهد خود را وارد جنگ کند، هرچند که اسرائیل، آمریکا را تحت فشار قرار می‌دهد. مخصوصا با سفر رئیس موساد و وزیر دفاع آمریکا و مذاکراتی که صورت گرفته ولی آمریکایی‌ها به هیچ وجه این آمادگی و تمایل را ندارند که در منطقه جنگ جدیدی رخ دهد. چون آمریکا تمام نیروی خود را روی چین گذاشته و راضی نیست که خود را درگیر در خاورمیانه و خلیج‌فارس با توجه به صدور نفت در این منطقه کند. از طرفی با اینکه رفت و آمدها و سفرهای مکرری در منطقه انجام می‌شود و ائتلاف‌های جدیدی شکل گرفته ولی به نظر نمی‌رسد بستر و زمینه جنگی در منطقه فراهم باشد. اسرائیل هم این توان که بخواهد به تنهایی حمله کند را ندارد. آنچه اهمیت دارد مشکلات درونی است و هر روز شاهد فشارهای اقتصادی بیشترهستیم. بودجه ارائه شده به مجلس دارای ضعف است و نشان می‌دهد در چه موقعیتی قرار گرفته‌ایم. ایران در عین حال تلاش می‌کند که مشکلات خود را با منطقه عرب‌نشین به‌خصوص عربستان حل کند. رئیس سازمان برنامه بودجه اذعان کرده که با برداشتن ارز 4200 تومانی باید منتظر تورم فزاینده‌ای در سال آینده باشیم. با این شرایط تا چه زمانی می‌توانیم مردم را در فشار اقتصادی نگه داریم. بنابراین همه آنچه در منطقه و سطح جهان اتفاق می‌افتد را کنار می‌گذاریم و فقط به مشکلات خودمان که یک مشکلات عینی است، باید توجه کنیم که چطور می‌خواهیم این نارسایی‌های اقتصادی را مدیریت کنیم. آخرین توئیت آقای باقری‌کنی هم نشان می‌دهد که فاصله بین انتظارات ایران و توانایی پاسخگویی غرب به این انتظارات وجود دارد و فضای عمومی هم حکایت از این دارد که این حجم انتظارات ایران شاید نتواند پاسخ مثبتی از طرف آمریکا و اروپا به‌دست آورد. ولی راه دیگری هم نیست چون هم ایران و هم غرب هر دو نیازمند حل مشکل هستند، منتها ایران با یک شروط بالا وارد مذاکرات شده و برداشته شدن همه تحریم‌ها برای آمریکا هم سخت شده است. از طرفی سخن دیروز آقای اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی حکایت از این می‌کند که جلوی ورود کارشناسان گرفته می‌شود که از اختلاف شدید و بنیادی با آژانس پرده برمی‌دارد و ممکن است در روزهای آینده آژانس تشکیل جلسه دهد وقطعنامه صادر کند. لذا اول مشکلات اقتصادی خودمان مطرح است و بعد هم مساله صدور قطعنامه. واقعیت این است که برای مهار خشونت آمریکا، رفتن به دامن روسیه و چین کار دقیقی نیست چون آنها قادر نیستند کاری برای ما کنند. روسیه با مسئله اوکراین مواجه است و چین مسئله تایوان را دارد، از این‌رو به شدت تحت فشار غرب هستند و هر روز سطح تحریم‌ها برای هر دو کشور افزایش پیدا می‌کند. درحقیقت هیچ‌کدام از این دو کشور جرات نمی‌کنند با همه این اوصاف و با توجه به این شرایط، خیلی دروازه‌های محبت‌شان را به سمت ایران باز کنند و درواقع اصلا برایشان امکان‌پذیر نیست. چین اگر بخواهد بازار اروپا و آمریکا را از دست بدهد از یک طرف و فشاری که الان وجود دارد و چین را تهدید کرده‌اند که اگر قرارداد 25 ساله با ایران امضا کند، تمام قراردادهایش را حتی با اسرائیل، مصر، عربستان و شیخ‌نشین‌ها فسخ خواهد کرد. بنابراین بعید به نظر می‌رسد که چین و روسیه خیلی سخاوتمندانه بخواهند بعد از برجام از ما حمایت قاطع کنند. از این رو ایران نباید خود را به دامن روسیه وچین بیندازند. ایران باید با اتکا به شرایط خودش به سمت حل مشکلات اقتصادی و برجام پیش رود. واقعیت این است که تنها راه مذاکره است که می‌تواند مشکلات اقتصادی را حل کند. گرچه در ابتدا خیلی خوشبینانه به مذاکرات نگاه کردیم ولی امروز شاهد این هستیم که هیچ نرمش و انعطافی بروز داده نمی‌شود. بهتر است ایران تقاضا کند که تحریم‌های ذیل برجام برداشته شود و مقدمتا آمریکایی‌ها اجازه دهند که در فضای اقتصادی ما با برداشتن تحریم‌های نفت، گاز و معیانات نفتی گشایشی ایجاد شود و همچنین شبکه بانکی به سمت ما باز شود و موقتا فضایی به‌وجود آوریم که باعث تلطیف رابطه بین ما و آمریکا شود، بعد از آن می‌توانیم وارد مذاکرات بعدی شویم. معتقدم مذاکرات ما با آمریکا باید پلکانی باشد. ما نمی‌توانیم به یکباره و در یک زمان تمام مشکلات‌مان را با آمریکا حل کنیم. اشتباه بزرگی که دنبال می‌شود، اینکه تمام مشکلات‌مان را به یکباره حل کنیم درحالی که باید قدم به قدم با یک مذاکرات پلکانی این مشکلات را حل کنیم.برای اینکه بتوانیم چهره رضایت‌بخشی از نشان دهیم این مذاکرات را نردبانی پیش بریم. نباید انتظار داشته باشیم در یک نشست و یک دوره مذاکره تمام مشکلات‌مان با آمریکا حل شود.