روزنامه ایران
1400/09/25
آفت 8 ساله کشاورزی
گروه اقتصادی/ بر اساس قانون بودجه 1401 و در راستای اجرای قانون برنامه ششم توسعه، وزارت جهاد کشاورزی موظف است حداکثر شش ماه پس از ابلاغ این قانون نسبت به ابلاغ الگوی کشت اقدام کند. از سال 92 تدوین سند نقشه راه الگوی کشت و گنجاندن آن در برنامه‌های سالانه کشور در دستور کار قرار گرفت اما تا پایان کار دولت دوازدهم این سند ارائه نشد.تدوین نسخه‌ای برای الگوی کشت به این معنی نیست که در مناطق مختلف کشور برنامه الگوی کشت نداریم. اما با توجه به تغییرات اقلیمی، خشکسالی و لزوم مدیریت منابع آب، قرار بود دولت یازدهم سندی جدید مبتنی بر شرایط آب و هوایی استان‌های مختلف، ارائه کند که در آن کشاورزی بر پایه برنامه‌ای مشخص باشد. در همین راستا در وزارت جهاد کشاورزی در سال 92 مجری مطالعات تغییر الگوی کشت تعیین شد. در 8 سال گذشته، هیچ برنامه‌ای به‌عنوان الگوی کشت جدید و منسجم ابلاغ نشد. مجری طرح سال گذشته وعده داده بود که فاز اول الگوی کشت از پاییز ۱۳۹۹ اجرایی شود، اما این وعده هیچگاه به اجرا نرسید حتی در حال حاضر کارشناسان حوزه کشاورزی می‌گویند زیرساخت‌های اجرای کشت برنامه‌ریزی شده هم آماده نیست.
الگوی کشت فقط محدود به کشت محصولات نیست بلکه تمام ابعاد کشاورزی، تولید، بازاریابی، فروش، توزیع و صادرات محصولات را در برمی‌گیرد. به این معنی که هر سال باید مشخص شود نیاز کشور به تولید محصولی چقدر است و اگر قرار است صادرات انجام شود مازاد تولید چه میزان باید باشد. در این الگو با توجه به اقلیم، محصولات آب بر و کم آب بر برای مناطق تعریف میشود. شرایط آب و هوایی کشور ما نیاز به ارائه الگوی کشت ضروری دارد اما 8 سال تدوین آن معطل ماند و مسئولان تدوین الگوی کشت در مورد علت ترک فعل توضیحی ندادند.
کاظم خاوازی، وزیر جهاد کشاورزی سابق، در جلسه رأی اعتماد خود در مجلس اعلام کرده بود که الگوی کشت بر اساس سند آمایش سرزمین تدوین، طراحی و اجرا میشود. او چند ماه بعد در خرداد سال 99 عنوان کرد که «برنامه الگوی تولید محصولات کشاورزی تدوین شده است و از کشت پاییزه ابلاغ میشود. حدود ۴ تا ۵ سال در وزارت جهاد کشاورزی روی تدوین طرح الگوی کشت کار شده است» اما اجرای این برنامه که وزیر جهاد کشاورزی در سال 99 وعده آن را داده بود محقق نشد. در اواخر دولت دوازدهم وزیر جهاد کشاورزی درباره آخرین وضعیت اجرای این طرح گفت که «وزارت جهاد کشاورزی به تنهایی نمی‌تواند الگوی کشت را اجرا کند و دستگاه‌های دیگر باید در این بخش ورود پیدا کنند.»
کارشناسان حوزه کشاورزی تعلل 8 ساله در تدوین و اجرای الگوی کشت و واگذاری آن به سال آخر دولت را نشان دهنده بی‌توجهی به این برنامه مهم می‌دانند. به اعتقاد آنها در این چند سال حتی بسترهای زیرساختی الگوی کشت جدید هم آماده نشده است. برنامه الگوی کشت ابعاد مختلفی را از نظر فنی و سیاستی در بر می‌گیرد اما هیچکدام از این ابعاد برای اجرای الگوی کشت در کشور آماده نشده است. این در حالی است که اصلاح الگوی کشت حداقل در سه برنامه کشور آمده است. در برنامه سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف که در سال 89 ابلاغ شده به صراحت در مورد اصلاح الگوی کشت تأکید شده است. در همان سال در قانون افزایش بهره‌وری کشاورزی نیز اصلاح الگوی کشت بخش مهمی از آن برنامه است. همچنین در قانون برنامه 5ساله ششم هم اصلاح الگوی کشت مورد توجه قرار گرفته است. اما با اینکه در قوانین مربوط به تأمین امنیت غذایی با برنامه بالادستی مانند برنامه ششم تدوین قانون جدیدی برای اصلاح الگوی کشت جایگاه ویژه‌ای در نظر گرفته شده است اما این برنامه اجرا نشده است.
اجرای الگوی کشت بر اساس آمایش
اکنون در لایحه بودجه سال آینده، دولت وزارت جهاد کشاورزی را مکلف کرده است تا حداکثر شش ماه پس از ابلاغ این قانون، نسبت به ابلاغ الگوی کشت اقدام کند. الگوی کشت طرحی براساس تناوب کشت در یک آرایش سرزمینی یا آمایش سرزمین است، با توجه به اینکه آمایش پایه تدوین بودجه ۱۴۰۱ قرار گرفته است بنابراین تدوین و اجرای الگوی کشت در بستری مناسب می‌تواند اجرا شود.
سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهاد کشاورزی، در خصوص برنامه‌های این وزارتخانه برای الگوی کشت معتقد است که «در حوزه کشاورزی که بیشترین مصرف آب برای تولیدات کشاورزی و حفظ امنیت غذایی دارد اجرای الگوی کشت موضوع بسیار مهمی است که البته در برنامه‌های مختلف توسعه مطرح شده ولی در اجرا موفقیت چشمگیری نداشته است. البته اصلاح الگوی کشت نیاز به ابزار دارد؛ این ابزارها که شامل موضوع خرید تضمینی و پرداخت یارانه به کشاورزان است تاکنون در دسترس نبوده و به همین دلیل اجرای طرح الگوی کشت در کشور موفقیت چندانی نداشته است.»
برنامه‌های تشویقی
ساداتی‌نژاد با اشاره به تأثیر اصلاح الگوی کشت برای مقابله با کم آبی می‌گوید: «ما در دشت‌هایی که با کمبود شرایط آب مواجه هستیم برای ترغیب کشاورزان به اصلاح الگوی کشت، تشویقی در نظر خواهیم گرفت که این بودجه تشویقی برای سال 1401 تعیین خواهد شد. ما اگر محصولی را به کشاورزان توصیه می‌کنیم که درآمد کمتری نسبت به محصول «آب بر» دارد باید این تفاوت درآمد را برای کشاورزان تأمین کنیم. این طرح برای کمک به معیشت کشاورزان پیشنهاد شده و منابع آن با کمک وزارت نیرو در سال آینده تأمین خواهد شد.»
برنامه دیگری که برای ساماندهی تولید و فروش محصولات کشاورزی از امسال اجرا میشود کشت قراردادی است که به گفته فعالان بخش کشاورزی این برنامه یکی از ابعاد اجرای الگوی کشت است. وزارت جهاد کشاورزی و تشکل‌های صنفی بخش کشاورزی به‌دنبال توسعه کشاورزی قراردادی هستند تا زمینه اجرای الگوی کشت را فراهم کنند. براساس این برنامه، قراردادی میان کشاورز و خریدار(دولت یا بخش خصوصی، کارخانجات، صنایع تبدیلی..)بسته میشود و قبل از کشت، فروش محصل تضمین شده است. این برنامه مانع از کشت بیش از میزان نیاز میشود و از طرف دیگر با توجه به کمبود آب، کشت بر اساس میزان نیاز مدیریت منابع آب را بهبود می‌بخشد.
در برنامه وزارت جهاد کشاورزی برای ساماندهی به این بخش، پنج محور و اولویت وجود دارد که شامل الگوی کشت، سنددار شدن اراضی کشاورزی، ایجاد رصدخانه کشاورزی، دیپلماسی غذایی و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی میشود. بنابراین الگوی کشت به‌عنوان یکی از 5 برنامه اصلی در بخش کشاورزی در سال‌های آینده قرار دارد و انتظار این است با اجرای این برنامه بخشی از مشکلات کشاورزی از تولید تا مصرف در بخش‌های آب، فرسایش خاک، تأمین امنیت غذایی، ...حل شود.
سایر اخبار این روزنامه
دستور رئیس جمهور برای نظارت مستمر بر زنجیره تأمین کالا
معتمدی؛ ستاره نوظهور وزنه برداری
بودجه علیه ولخرجی
سازمان ملل: تحریم‌های ایران را لغو کنید
توافق جدید ایران وآژانس
پایان 10سال انتظار فرهنگیان
تلاش برای بقای گنجینه موسیقی
آفت 8 ساله کشاورزی
نهرخواری این بار در بهبهان
۵ لایحه دولت روحانی به قوه مجریه مسترد شد
چشم‌انداز مثبت همکاری بین کشورهای منطقه در چهارچوب 3+3
رتبه بندی صادرکنندگان به مثابه ریل‌گذاری توسعه صادرات غیر نفتی
سلام ایران
