روزنامه ایران
1400/10/04
درهای باز قفقاز
عبدالرضا هادی زاده / ورود دولت‌ها به تنش و رقابت‌های خصمانه و خارج از دایره منافع با همسایگان همواره یکی از دلایل تحلیل رفتن قدرت و ثروت کشورها بوده است.این تنش‌ها گاهی به‌صورت «تله تنش» از طرف رقبا یا دشمنان منطقه‌ای و جهانی طرح‌ریزی می‌گردد تا ضمن کاستن از مؤلفه‌های قدرت کشور مورد هدف، اولویت‌بندی آن کشور را نیز دستخوش تغییر قرار دهد.
یکی از نمونه‌های این تله تنش را می‌توان در تحولات یک سال اخیر رژیم صهیونیستی در ارتباط با تحولات منطقه قفقاز و همسایگان شمال غربی کشورمان مشاهده کرد. این رژیم تلاش داشته تا با تحریک کشورهای حوزه قفقاز ضمن تغییر ژئوپولیتیک منطقه، پل ارتباطی جمهوری اسلامی ایران با کشورهای اروپایی را مسدود کند و از مزیت سرزمینی و منطقه‌ای ایران در آینده منطقه بکاهد. گرچه این تحولات از چشمان مردان میدان در جمهوری اسلامی پنهان نبود اما می‌توان کاهلی نسبت به این تله را در چشمان دستگاه دیپلماسی دولت سابق مشاهده کرد.
کم توجهی به روابط سازنده با همسایگان از جمله موضوعاتی است که در دولت گذشته، ایران را از انتفاع کافی از روابط با آنها محروم کرده بود و هر روز این روابط بیش از پیش به سردی می‌گرایید. چه زمانی که این اتفاق با یک اشتباه تحلیلی منجر به تیره شدن روابط تهران و عشق‌آباد شد و چه زمانی که عدم اولویت به همسایگان زمینه را برای یکه تازی رژیم صهیونیستی در مرز با باکو فراهم کرد. اما تحول راهبردی در سطح وزارت امور خارجه دولت سیزدهم باعث شد تا جایگاه همسایگان از حاشیه به متن تغییر کرده و لزوم همکاری سازنده با کشورهای منطقه و همسایه به یکی از اولویت‌های اساسی در کنار نگاه به شرق تبدیل شود.
دیپلماسی فردی رئیس جمهور در حاشیه پانزدهمین اجلاس سران کشورهای عضو اکو در ترکمنستان که ماه گذشته برگزار شد منجر به رفع برخی سوءتفاهم‌ها و پروژه‌های ضدایرانی در منطقه قفقاز شد.
پایبندی بر اصول، تأکید بدون تعارف بر مواضع و خطوط قرمز از جمله نگرانی در خصوص حضور گروه‌های افراطی و تکفیری در مرزها و نفوذ رژیم صهیونیستی در منطقه صراحتاً از جانب ایران به الهام علی‌اف منتقل شد و در عین حال بر ریشه‌های فرهنگی، تمدنی و دینی دو ملت و روابط دیرینه و لزوم گسترش تعاملات تأکید گشت. دیدار رئیس جمهور جدید ایران با رئیس‌جمهور آذربایجان که رسانه‌ها تلاش داشتند تا او را تندرو معرفی کنند و تأکید بر منافع مشترک در همکاری، همزمان با گسترش یافتن تنش‌ها باعث شد، علی‌اف این دیدار را نقطه عطفی در تاریخ روابط دو کشور معرفی کند؛ به بیان دیگر این اتفاق که زمینه همکاری‌های جدی‌تری را به‌وجود آورد توانست یک تهدید را برای ایران به فرصت تبدیل کند.
متعاقب این دیدار حصول توافق سوآپ گازی بین ایران، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان از جهت سیاسی، اقتصادی و ترانزیتی پیام مهمی بر ای بازیگران رقیب و دشمن داشت. این نوع از همکاری‌ها علاوه‌بر حل مشکلاتی چون رفع کمبود انرژی در مناطق شمالی ایران مزیت‌های امنیتی نیز داشته و موجب وابستگی متقابل و افزایش ریسک برای اقدامات تنش زای احتمالی کشورهای عضو میشود.
اکنون شروع به کار آزمایشگاهی راهگذر ایران، جمهوری آذربایجان و گرجستان نیز مسیر رسیدن ایران به دریای سیاه و اروپا را سهل کرده است.
این مسیر ترانزیتی که می‌تواند خلیج‌فارس را به دریای سیاه متصل کند، همزمان با احیای کریدور اکو (پاکستان، ایران، ترکیه) و راه‌اندازی آزمایشی کریدور جهانی شمال-جنوب (فنلاند، روسیه، جمهوری آذربایجان، ایران، خلیج فارس و هند) می‌تواند به‌عنوان انقلابی در استفاده از موقعیت ویژه و ژئوپولیتیک کشورمان توصیف شود.
همزمانی استفاده از ظرفیت ارتباط زمینی با افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی و تلاش کشورها برای افزایش سهم خود از مزایای ابرپروژه یک کمربند یک جاده یا همان جاده ابریشم جدید می‌تواند تأمین کننده منافع ملی کشورمان باشد.
در شرایطی محور اصلی سیاست خارجی ایران از تمرکز بر مسأله مذاکرات برجامی به سمت همکاری با کشورهای منطقه و افزایش تعامل با شرکای شرقی رخت بسته که این اتفاقات پنج سال پس از تیره شدن روابط با ترکمنستان و یک سال بعد از تله صهیونیست‌ها برای ایجاد درگیری در مناطق مرزی ایران با آذربایجان معنای قابل توجهی دارد و می‌تواند به‌عنوان حرکت به سمت بازی‌های واقعی برد برد با همسایگان و نقش بر آب شدن سناریوهای صهیونیست‌ها تحلیل شود.
فصل جدید روابط با جمهوری آذربایجان
همسایگان، اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران
مجتبی روزبهانی
معاون اداره کل رسانه‌های خارجی وزارت امور خارجه
سفر فشرده اما پربار دکتر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان به جمهوری آذربایجان که با استقبال و دیدارهای گرم مقامات این کشور مواجه شد، صفحه جدیدی را در تاریخ روابط دو کشور همسایه، برادر و مسلمان می‌گشاید. وزیر امور خارجه در بدو ورود به فرودگاه بین‌المللی باکو مورد استقبال گرم و صمیمی مقامات وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان و سفیر و دیپلمات‌های کشورمان در آن کشور قرار گرفت.
وی طی مصاحبه‌ای با خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در خصوص اهداف این سفر گفت: «ایده‌های متنوعی برای گسترش هر چه بیشتر همکاری‌ها با جمهوری آذربایجان به همراه دارم. با همتایم سه دیدار در نیویورک، عشق‌آباد و اسلام‌آباد داشته‌ام و روی چهارچوب‌های توسعه همکاری‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم.»
وزیر امور خارجه در دو دور مذاکره با جناب آقای الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان که 5/3 ساعت به طول انجامید -و این در دیدارهای گذشته رئیس جمهور آذربایجان با مقامات کشورهای خارجی در باکو بی‌سابقه است- به بحث و گفت‌وگو درخصوص آخرین وضعیت در مناسبات بین دو کشور، مسائل منطقه و همکاری بین‌الملل پرداختند.
وزیر امور خارجه کشورمان با اشاره به دیدار مهم و صمیمانه رؤسای جمهور دو کشور در عشق‌آباد ترکمنستان و رفع سوء تفاهمات به وجود آمده از طریق رایزنی‌های متمادی وزرای امور خارجه و سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو و همچنین سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، شرایط فعلی را فضای بسیار مناسبی برای توسعه همکاری‌ها در همه بخش‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و دفاعی عنوان داشت و گفت که رهنمودهای جناب آقای رئیس جمهور گشایش‌های بسیار تأثیرگذاری در مناسبات بین دو کشور، تکمیل پروژه‌های مشترک و تدوین پروژه‌های جدید همکاری خواهد داشت.
آقای الهام علی‌اف هم با اشاره به دیدار گرم و صمیمی خود با آیت‌الله رئیسی رئیس جمهور کشورمان، از اهمیت جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشور دوست، برادر و همسایه برای جمهوری آذربایجان یاد کرد. برخی محورها و دستاوردهای این دیدار سازنده عبارتند از:
امکان حضور شرکت‌های ایرانی در فرایند بازسازی مناطق آزاد شده
از‌سرگیری پروازهای مستقیم بین ایران و جمهوری آذربایجان
آغاز فرایند آزادی و انتقال برخی اتباع ایرانی زندانی در جمهوری آذربایجان
مشارکت متخصصان نظامی ایران در فرایند مین‌زدایی مناطق آزاد شده از اشغال با توجه به اینکه این مناطق در حال حاضر یکی از پرتراکم‌ترین مناطق مین‌گذاری شده جهان محسوب میشود
جلب شرکت‌های ایرانی به فعالیت در منطقه آزاد تجاری و صنعتی وادی ارس در حاشیه مرز ایران و تولید محصولات ایرانی در این منطقه و صادرات به کشورهای مشترک‌المنافع که جمهوری آذربایجان در آن کشورها از برخی مزایا و معافیت‌های تجاری و گمرکی برخوردار است
مذاکره تکمیلی پروژه راه آهن رشت - آستارا در مسیر کریدور شمال - جنوب و پروژه ترمینال باری موجود در آستارا و ساخت پل اتومبیل‌رو روی رودخانه آستاراچای
افزایش صادرات انرژی الکتریکی از سوی جمهوری آذربایجان به جمهوری اسلامی ایران و اتصال شبکه برق ایران-آذربایجان- روسیه
برگزاری اجلاس سران ایران-جمهوری آذربایجان و روسیه و پیشنهاد اجلاس سران چهار کشور ایران،آذربایجان، روسیه و ترکیه
مذاکره تکمیلی درخصوص بلوک‌های نفتی مشترک در دریای خزر.
دکتر امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در دیدار با سرکار خانم صاحبه غفاروا رئیس مجلس ملی جمهوری آذربایجان ضمن تشکر از حضور وی در مراسم تحلیف ریاست جمهوری از اهمیت دیپلماسی پارلمانی در پیشبرد سیاست خارجی دو کشور سخن گفت. رئیس مجلس ملی آذربایجان هم پارلمان این کشور را حامی روابط با ایران خواند و دعوت خود از جناب دکتر قالیباف برای سفر به جمهوری آذربایجان را تجدید کرد. در این دیدار همچنین درخصوص فعال‌سازی بیش از پیش گروه‌های دوستی پارلمانی دو کشور به منظور افزایش هر چه بیشتر مناسبات پارلمانی دو کشور تبادل نظر شد.
دکتر امیرعبداللهیان در پایان روز کاری خود در باکو میهمان همتای آذربایجانی خود در محل وزارت امور خارجه جمهوری آذربایجان بود و طی سه دور مذاکرات ثمربخش رسمی و خصوصی با همتای خود، بر همکاری‌های دوجانبه و تعهد وزارتخانه‌های امور خارجه دو کشور برای تسهیل‌گری در روابط تأکید کرد و در زمینه نشست‌ها و مشورت‌های مستمر در سطح معاونین وزرای امور خارجه و مدیران کل منطقه‌ای به منظور پیگیری دیدارها و توافقات دو وزیر خارجه به توافق رسیدند.
همچنین ادامه فعالانه کار کمیته مشترک همکاری‌های رسانه‌ای دو کشور مورد تأکید دو وزیر قرار گرفت. وزرای خارجه همکاری دو کشور در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای را مثبت ارزیابی کرده و افزایش این همکاری را مورد توافق قرار دادند.
بررسی و تبادل نظر درخصوص آخرین تحولات قفقاز جنوبی، مذاکرات جمهوری آذربایجان و ارمنستان، آخرین وضعیت افغانستان و مذاکرات هسته‌ای ایران بخش دیگری از گفت‌‌گوهای مفصل دو وزیر خارجه بود.
امیرعبداللهیان بعد از ضیافت شامی که از سوی جیحون بایراموف به افتخار وی تشکیل شده بود، با حضور در جمع ایرانیان مقیم باکو از همت دولت سیزدهم برای تصویب قانون جامع حمایت از ایرانیان در سراسر جهان سخن گفت و پای درد دل تجار، بازرگانان، دانشجو‌یان و سایر هموطنان تا پاسی از نیمه شب نشست و به سخنان و درخواست‌های آنان پاسخ داد.
سفر کوتاه اما پربار وزیر امور خارجه کشورمان به باکو که اولین سفر رسمی یک مقام عالی‌رتبه دولت آیت‌الله رئیسی به جمهوری آذربایجان به حساب می‌آید، نویدبخش موفقیت سیاست راهبردی دولت سیزدهم در اولویت‌بخشی به کشورهای حوزه همسایگی خود است.
سایر اخبار این روزنامه
میلاد عیسی مسیح(ع) مبشر صلح و دوستی مبارک باد
ضرورت هم‌افزایی میان دستگاه‌های فرهنگی
روزنامه ایران از امروز در 20 صفحه منتشر میشود
درهای باز قفقاز
صیانت از امنیت
راز ضرب‌الاجل ها
شکست در میدان جنگ حمله به خانه مردم
کاهش 8/5 درصدی تورم در پاییز
ضربه 1/5میلیارد دلاری به امنیت غذایی
3 راهبرد برای زیان دیده‌های بورس
برنامه دولت برای دسترسی پایدار مردم به دارو
عبور از اروند با دست‌های خالی
استقلال، صدرنشین مستقل
درهای باز قفقاز
شادباشی همراه با عشق برای مردم دنیا
فوریت مذاکرات وین؛ کالبد شکافی از راهبرد غرب
سلام ایران
