تنش زایی اصلاحات در بودجه
محمدحسن صبوری دیلمی
کارشناس اقتصادی
شرایطی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم، ناشی از عدم اهتمام جدی به انجام بسیاری از اصلاحات اساسی و مورد نیاز سیستم اقتصادی در کشور است که به دلایل گوناگون تاکنون به تاخیر افتاده است اما از طرفی باید توجه داشت که انجام این اصلاحات به طور سریع و بدون اجرای برنامههای جبرانی احتمالا با تنشهای شدید در ستون مختلف جامعه همراه خواهد بود و لازم است قبل از اجرای این اصلاحات بگونهای گفتمان مشترک میان جامعه و سیاستگذاران جهت لزوم انجام این اصلاحات بوجود آید.
با توجه به این موضوع به نظر میرسد یکی از مهمترین اولویتها در بودجه پیشنهادی سال 1401 جلوگیری از وخیمتر شدن شرایط اقتصادی کشور و حرکت آرام به سمت ایجاد حرکت ساختاری مورد نیاز در کشور است.
با توجه به اینکه بخشی از هزینهها و پرداختهای بودجهای دارای ماهیت اجتناب ناپذیر بوده و در کل نمیتوان در مقاطع زمانی یک تا دو ساله آنها را کاهش داد در مجموع بودجه سال جاری را با در نظر گرفتن برخی ملاحظات مناسب ارزیابی میکنند. در بخش درآمدهای مالیاتی بخشی از سرفصلها نیازمند دقت و بررسی بیشتر است بطور مثال پیشبینی تحقق 2 هزار میلیارد تومانی از محل مالیات بر خانههای خالی در حالی که تا بحال سامانه امللاک و اسکان تکمیل و به صورت کامل عملیاتی نشده است دور از ذهن است. افزایش 130 درصدی مالیات بر اشخاص حقوقی در حالی که مالیات بر سود شرکتهای تولیدی از 25درصد به 20 درصد کاهش یافته است کمی جای تامل دارد.
در مورد حذف ارز 4200 تومانی این تخصیص فشارهای زیادی به منابع بانک مرکزی تحمیل کرده است این تصمیم هم در زمان اجرا دارای آثار سو بسیاری بود و هم حذف آن و کنار گذاشتن این سیاست با تبعات زیادی همراه خواهد بود، اما در شرایط فعلی و افق پیش رو دولت چارهای جز حذف ارز 4200 تومانی ندارد و در این شرایط مجبور است هزینههای اجرای این سیاست را برعهده بگیرد.
این تصمیم در زمان اجرا دارای آثار سو بود و ثابت نگاه داشتن نرخ ارز ترجیحی در طول سالهای گذشته فشارهای جدید بودجهای برای کشور به ارمغان آورد که حاصل آن در افزایش قمیتها و فشار بیشتر بر سبد خانوارهای دهکهای پایین درآمدی به همراه داشت. اولویت اول در بودجه 1401 باید این باشد برنامهریزیهای مالی ما در لایحه بودجه به صورتی باشد که شرایط حادتر از آن چیزی که هست نشود، یعنی آن مشکلات و معضلاتی که باعث شرایط فعلی شده است بیشتر نشود و باید به گونهای برنامهریزی شود که بودجه کمتر پولی شود تا کسری بودجه کمتری داشته باشیم و در نتیجه پول کمتری چاپ کنیم.
از آنجا که در سالهای گذشته مقادیر زیادی اوراق قرضه چاپ شده است و بدهیهای آن در توسط دولت فعلی باید پرداخت شود باید تا آنجا که امکان پذیر است به سمت چاپ اوراق قرضه کمتر حرکت کنیم.
بودجه 1401 نسبت به بودجه 1400 براساس ساز و کاری که طراحی شده کسری کمتری نسبت به کسری 400 هزار میلیارد تومانی بودجه 1400 خواهد داشت اما درباره درآمدهای مالیاتی پیشبینی شده در لایحه بودجه 1401 باید کمی دقیقتر بود زیرا ممکن است بخشی از درآمدهای مالیاتی پیشبینی شده تحقق نیابد و ممکن است تا حدودی درآمدهای مالیاتی بیش برآورد شده باشد.
احتمالا درآمدهای مالیاتی طور کامل قابل تحقق نیست، لذا باید هزینههارا در بودجه کاهش داد تا کسری بودجه از یک عددی بیشتر نشود.