روزنامه ابتکار
1400/10/25
با وجود امکان ارتباط مستقیم صاحبان اثر و مخاطبان، آیا سانسورهای سلیقه‌ای کارآمد است؟ شبکه‌های اجتماعی در برابر ممیزی
فاطمه امین‌الرعایا
شاید دیگر برایمان عادی شده باشد که سریال‌های شبکه نمایش خانگی سر وقت پخش نشوند، دلیل هم تقریبا هر بار تکراری است؛ اصلاحیه‌های ساترا. روز گذشته قرار بود تازه‌ترین اثر حسن فتحی با نام «جیران» ساعت 8 صبح از یکی از پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی پخش شود اما پخش آن باز هم به همان دلیل همیشگی به تاخیر افتاد. اصلاحیه و ممیزی اتفاق تازه‌ای در صدا و سیما و شبکه نمایش خانگی نیست اما این روزها با وجود شبکه‌های اجتماعی و امکان پخش قسمت‌های ممیزی شده، به مخاطب چه احساسی دست خواهد داد؟
چند سالی بود که شبکه نمایش خانگی قربانی اختلافات وزارت ارشاد و صدا و سیما یا همان ساترا بود، هر چه پیش‌تر می‌رفتیم و هرچه عرصه برای ساخت فیلم و سریال آن هم به دلیل گسترده شدن ممیزی‌های سلیقه‌ای و برخی سیاست‌های در پیش گرفته شد. این چنین شد که بسیاری از کارکشته‌های تلویزیون برای داشتن دستی بازتر به شبکه نمایش خانگی کوچ کردند. اما پس از کش و قوس‌های فراوان بالاخره فرمان نظارت بر شبکه نمایش خانگی به دست صدا و سیما افتاد و تقریبا از همان زمان میزان اصلاحیه‌ها و توقف‌ها به شکل محسوسی در این بستر بالا رفت. در همین چند وقت اخیر، سریال خاتون و جوکر به دلیل همین اصلاحیه‌ها با تاخیر در پخش روبه‌رو شدند.
روز گذشته قرار بود پس از مدت‌ها سریال «جیران»، عاشقانه جدید حسن فتحی، ساعت هشت صبح منتشر شود که به تعویق افتاد. به همین دلیل روابط عمومی سریال اطلاعیه‌ای منتشر کرده و در آن آورده است: «قسمت اول سریال عاشقانه «جیران» به کارگردانی حسن فتحی و تهیه‌کنندگی اسماعیل عفیفه که قرار بود جمعه ۲۴ دی ماه ساعت ۸ صبح منتشر شود، در بازبینی نهایی ساترا ملاحظه‌ای بیان شد که در حال رفع و تهیه نسخه نهایی هستیم. گفتی است به محض انجام کارهای خروجی، این سریال بر بستر فیلیمو منتشر خواهد شد.» چندی پیش هم یکی از قسمت‌های جوکر به همین دلیل با تاخیر در پخش مواجه شد.
گرچه ممیزی و سانسور اتفاق تازه‌ای در تولیدات تصویری نیست اما در سال‌های اخیر با گسترش شبکه‌های اجتماعی، کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان این آثار مدتی پس از پخش آثارشان، تکه‌های ممیزی‌شده آثارشان را در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌کنند. یکی از تازه‌ترین اتفاقات در همین زمینه مربوط به برنامه خندوانه است. چند روز پیش قطعه‌ای از این برنامه که در آن رامبد جوان از تماشاگران حاضر در استدیو می‌خواهد که شادی برنامه را به گروهی از مردم تقدیم کند، صدایی می‌گوید به قربانیان سقوط هواپیمای اوکراینی. اما آن طور که در آن کلیپ مشاهده میشود انگار که جوان آن صدا را نادیده گرفته و از آن عبور می‌کند. این اتفاق انتقادات بسیاری را متوجه او و برنامه‌اش کرد اما رامبد جوان، یک روز بعد از پخش این قسمت از برنامه، ویدئویی را از دقایق حذف شده در فضای مجازی منتشر کرد و در توضیح آن نوشت: «ادای احترام در برنامه خندوانه به خانواده قربانیان هواپیما اکراینی».
او اما با انتشار لحظات حذف شده از سوی او در فضای مجازی، مشخص شد که اظهارات مجری در این ارتباط، در برنامه تولیدی «خندوانه» از سوی تلویزیون حذف شده است. جوان در این بخش با خانواده و بازماندگان جان باختگان هواپیمای اوکراینی همدردی کرده و در بخشی از صحبت هایش گفته بود: «برای همه ما اتفاق ناگوار و تلخی بود که هنوز هم غم انگیز است.»
از نمونه‌های دیگر در این خصوص، می‌توان به انتشار قسمت‌های حذف شده از سریال «در پناه تو» اشاره کرد که حمید لبخنده سال گذشته اقدام به پخش آن در فضای مجازی کرد و در روزهای اخیر با از دست دادن این کارگردان تلویزیون، بار دیگر این اتفاق را در رسانه‌ها یادآوری شده است.
در چنین شرایطی این پرسش مطرح میشود که اعمال چنین ممیزی‌هایی که شاید در بیشتر موراد رنگ و بوی سلیقه داشته باشد تا چارچوب، چه احساسی را در مخاطب ایجاد می‌کند؟ جبار آذین، منتقد صدا و سیما در این‌باره به «ابتکار» می‌گوید: در همه جوامع ممکن است بخش‌هایی اقدام به نظارت‌های اخلاقی در آثار بکنند اما این موضوع با اعمال ممیزی سلیقه‌ای متفاوت است. به عنوان مثال رعایت یک سری مسائل به صورت قانون‌مند لازم است و قانون همان بایدها و نبایدهای جوامع گوناگون است. اما متاسفانه در کشور ما قانونی برای این منظور وجود ندارد و آنچه اعمال میشود نظرهای سلیقه‌ای افراد است. یک فیلم یا سریالی در دوره مدیری ساخته میشود اما با تعویض مدیران گاهی حتی جلوی پخش و نمایش آن فیلم یا سریال گرفته میشود. این نشان دهنده نبودن قانون و ضابطه و حاکم بودن سلیقه است. بدیهی است در دنیای امروز این نوع ممیزی‌ها پاسخگو نیست.
او می‌افزاید: وقتی مردم نتوانند به صدا و سیمای خود اعتماد کنند و حرف‌ها و مسائل خود را در آن‌ها مشاهده نکنند، غیر طبیعی نیست که به فضاهای دیگر مثل فضای مجازی روبه‌رو بیاورند که به راحتی در دسترس همه است. در این میان برخی می‌گویند چرا مردم به تماشای برنامه‌های ماهواره‌‌های خارجی می‌نشینند؟ پاسخ این است، شما برنامه‌های مناسب با فرهنگ و نیازها و خواسته‌های مردم بسازید تا مردم نیازمند دیدن برنامه‌های خارجی نباشند. از یک طرف با اعمال سلیقه‌ای جلوی کار هنرمند گرفته میشود و از آن سمت هم توانایی ارائه آثار مناسب و شایسته را نداریم پس چرا انتظار داریم مردم از ماهواره‌ها استفاده نکنند؟ در مورد فضای مجازی نیز این مورد صادق است. وقتی سانسورهای نادرست اعمال میشود و با تغییر مدیران، سیاست‌ها تغییر می‌کند نمی‌توان انتظار داشت که مردم هم تغییر سلیقه بدهند. مدیران که رسانه‌ها و امانت‌های مردم را در اختیار دارند باید در خدمت مردم باشند. وقتی رسانه‌ها در خدمت مردم نباشند طبیعی است مردم برای برطرف کردن نیازهای خود به روش‌های دیگر روبیاورند.
آذین می‌گوید: در دنیای امروز ما دیگر شکل و شیوه‌های سنتی و غلط اعمال نظرهای سلیقه‌ای در ممیزی اثر ندارد و اگر هم صورت بگیرد، نتیجه آن قهر مردم با مسئولان و آشفتگی‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی خواهد بود.
سایر اخبار این روزنامه
بازار بورس تا پایان سال ۱۴۰۰ چه وضعیتی خواهد داشت؟
رستگاری بورس در سه ماهه آخر سال
محمدعلی وکیلی
نوشتیم غرور ملی! ملت خواندند عقده ملی!
حاج علی‌اکبری:
در جنگ دیپلماسی باید غیرتمندانه ایستاد
با وجود امکان ارتباط مستقیم صاحبان اثر و مخاطبان، آیا سانسورهای سلیقه‌ای کارآمد است؟
شبکه‌های اجتماعی در برابر ممیزی
قیمت کلیه روی نوار صعودی هزینه‌های معیشت بالا می‌رود
سفر به بغداد برای فروش «کلیه»
«ابتکار» روند بازارهای اقتصادی را بررسی کرد
ریزش ادامه‌دار قیمت‌ها درصورت توافق
«ابتکار» روند بازارهای اقتصادی را بررسی کرد
ریزش ادامه‌دار قیمت‌ها درصورت توافق
در چهاردهمین سفر استانی رئیس جمهوری چه گذشت؟
از دیدار با سیل‌زدگان تا افتتاح پالایشگاه نفت فوق سنگین
دور و نزدیک توافق در دور هشتم مذاکرات وین
بازگشت موقت مذاکره‌کنندگان ارشد به پایتخت‌ها
روز یازدهم مذاکرات وین
تمرکز مذاکره‌کنندگان بر اصل راستی‌آزمایی
حاجی‌زاده با اشاره به آزمایش موتور سنگین ماهواره‌بر در سپاه:
اگر جنگ تحمیلی امسال رخ می‌داد، کمتر از هشت روز طول می‌کشید
ابلاغ پیام آیت‌الله رئیسی به همتای چینی
تاکید امیر عبداللهیان بر توسعه همه جانبه روابط با چین
وزیر خارجه چین:
آمریکا باید اشتباه خود در خروج از برجام را جبران کند
