روزنامه شرق
1400/10/25
تنش‌زدايي به میزبانی مسکو
عادي‌سازي روابط تركيه و ارمنستان پس از 30 سال تنش‌زدايي به میزبانی مسکو اولین گام تركیه و ارمنستان برای عادی‌سازی روابط پس از بیش از یك دهه برداشته شد و نمایندگان دو كشور به میزبانی روسیه اولین دور مذاكرات را آغاز كردند. ترکیه و ارمنستان به مدت حدود 30 سال هیچ‌گونه روابط دیپلماتیک یا تجاری نداشته‌اند و مذاكرات مسكو اولین تلاش برای احیای روابط از زمان توافق صلح در سال 2009 است؛ توافقی كه هرگز تصویب نشد و از آن زمان روابط آنكارا و ایروان متشنج باقی مانده است.جنگ سال 2020 میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان هم به دلیل حمایت آنكارا از باكو، باعث افزایش تنش میان تركیه و ارمنستان شده بود؛ اما اكنون ارمنستان نسبت به این مذاكرات خوش‌بین است و انتظار دارد پس از دهه‌ها خصومت، روابط دیپلماتیک دو طرف پس از سه دهه احیا و مرزها برای نخستین بار پس از سال 1993 بازگشایی شود. با بسته‌بودن مرزهای میان ترکیه و ارمنستان، هیچ مسیر تجاری مستقیمی میان دو كشور وجود ندارد. با این حال تجارت غیرمستقیم میان تركیه و ارمنستان از سال 2013 تا حدودی افزایش یافته است و بر‌اساس داده‌های رسمی ترکیه، تجارت میان دو كشوردر سال 2021 حدود 3.8 میلیون دلار تخمین زده شده است.
در جریان مناقشه قره‌باغ کوهستانی در سال 2020، آنکارا از جمهوری آذربایجان حمایت کرد و نیروهای ارمنی این منطقه را به اشغال خاک جمهوری آذربایجان متهم کرد. ترکیه پس از پایان این درگیری نظامی، درخواست برای ایجاد روابط نزدیک با ارمنستان را مطرح كرد تا به خواسته خود كه نفوذ بیشتر در منطقه است، دست یابد. این دو كشور همسایه علاوه بر تنش قره‌باغ، درمورد مسائل دیگر از‌جمله پرونده نسل‌كشی ارامنه در دوران جنگ جهانی اول هم درگیر هستند. ارمنستان کشتار دسته‌جمعی 1.5 میلیون ارمنی در دوره امپراتوری عثمانی در سال 1915 را نسل‌كشی می‌داند. ترکیه هم پذیرفته که بسیاری از ارامنه ساکن سرزمین‌های امپراتوری عثمانی در درگیری با نیروهای عثمانی در طول جنگ جهانی اول کشته شدند؛ اما تعداد كشته‌شدگان را به چالش می‌کشد و انکار می‌کند که قتل‌ها به طور سیستماتیک سازمان‌دهی شده و یک نسل‌کشی است.
«سردار کلیچ»، سفیر سابق ترکیه در واشنگتن، به‌عنوان نماینده این کشور در مسکو حضور خواهد داشت. همچنین از سوی ارمنستان نیز «روبن روبینیان»، معاون رئیس پارلمان در مذاکرات شرکت می‌کند. اولین دیدار به درخواست ارمنستان در مسکو انجام می‌گیرد؛ در‌حالی‌که ترکیه در ابتدا رغبتی به میزبانی روسیه نداشت و به گفته مولود چاووش‌اوغلو، وزیر خارجه این کشور، ترجیح بر مذاکرات مستقیم بدون دخالت طرف سوم بود.
با این حال وزیر خارجه تركیه از موضع خود عقب‌نشینی كرد و گفت: «ما می‌فهمیم که روسیه مایل به میزبانی نخستین دور مذاکرات میان نمایندگان دو کشور است. ارمنستان هم خواسته بود تا نخستین دیدار در مسکو برگزار شود. اگر باید در کشور ثالث دیدار کرد، مهم نیست این کشور روسیه باشد یا جای دیگر. اما از آنجا که روسیه در این منطقه تلاش‌های بسیاری برای صلح می‌کند، ما هم از برنامه دیدار در مسکو استقبال می‌کنیم». در سال 2009 هم مذاکرات دو کشور با وساطت و میزبانی سوئیس برگزار شده بود؛ اما به نتیجه‌ای نرسید. انتظار می‌رود که در این دیدار، طرف ترک خواسته خود را مبنی بر ادامه دیدارها بدون واسطه تكرار كند. بررسی نقشه راه عادی‌سازی روابط و گام‌های افزایش اعتماد‌سازی بین طرفین از‌جمله محورهای این نشست خواهد بود.
«توماس دی وال» یکی از اعضای ارشد اندیشكده کارنگی به الجزیره می‌گوید: «گشایش مرزها و نوسازی خط راه‌آهن بین ترکیه و ارمنستان برای ایروان مزایای اقتصادی گسترده‌ای خواهد داشت و این مسیرها می‌تواند از سوی بازرگانان ترکیه، روسیه، ارمنستان، ایران و جمهوری آذربایجان مورد استفاده قرار گیرند».
قبل از این مذاكرات، مولود چاووش‌اوغلو گفته بود که دو کشور پروازهای چارتر بین استانبول و ایروان را در چارچوب توافق‌های اولیه در فوریه 2022 آغاز خواهند کرد. قرار است دوم فوریه اولین پرواز شرکت هوایی پگاسوس به ارمنستان انجام شود. شرکت هواپیمایی فلیونه ارمنستان نیز در همین روز اولین پرواز خود را خواهد داشت.
وزیر اقتصاد ارمنستان در آخرین روز سال 2021 اعلام کرد ممنوعیت ورود کالاهای ترکیه به ارمنستان که در پی جنگ قره‌باغ وضع شده بود، به دلیل پیامدهای تورم‌‌زای آن، لغو شده است. به گفته وزیر اقتصاد ارمنستان انتظار می‌رود ترکیه هم به‌زودی در اقدامی متقابل تحریم ورود کالا از ارمنستان را لغو کند.
لزوم عقب‌نشینی آنكارا
با وجود حمایت گسترده ایالات متحده برای عادی‌سازی روابط میان ارمنستان و تركیه، روند این گفت‌وگوها تا زمان دستیابی به نتیجه ملموس و قابل اجرا بسیار دشوار است. ایالات متحده میزبان جمعیت زیادی از ارامنه است و به‌تازگی هم نسل‌كشی ارامنه در سال 1915 را به رسمیت شناخته كه باعث خشم آنكارا شده است. رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه در آستانه این مذاكرات گفت که ارمنستان باید روابط خوبی با جمهوری آذربایجان برقرار کند تا تلاش‌های عادی‌سازی به نتیجه برسد.
«امره پکر» مدیر گروه اوراسیا مستقر در لندن هم با اشاره به سابقه تنش‌ها میان دو كشور و نقش روسیه و جمهوری آذربایجان می‌گوید: «به دلیل حساسیت‌های طولانی، انتظار می‌رود دو طرف رویکرد محتاطانه‌ای در این مذاكرات در پیش گیرند كه باعث طولانی‌شدن آن خواهد شد. نكته هوشمندانه این است كه روسیه به این گفت‌وگوها پیوسته است و نقش میزبان را ایفا می‌كند؛ كشوری که میانجی آتش‌بس در قره‌باغ کوهستانی بوده و بازیگر مسلط در منطقه است. طبیعتا اگر روسیه با این روند موافقت كند، جمهوری آذربایجان به‌عنوان متحد آنكارا و رقیب ارمنستان هم در مسیر مذاكرات سنگ‌اندازی نخواهد كرد. با این حال به دلیل ماهیت چندوجهی مذاکرات و محدودیت‌های سیاسی داخلی در هر دو کشور، دستیابی به یک پیمان جامع و بلندمدت دشوار خواهد بود. در نهایت سرنوشت گفت‌وگوها به آنکارا بستگی دارد كه تا چه اندازه می‌خواهد از جاه‌طلبی‌های خود دست بردارد».
سایر اخبار این روزنامه
جای خالی ظریف
سیستم‌های سیاسی‌شکننده‌اند
سعید مدنی از ممنوعیت انتشار کتاب تا ممنوع‌الخروجی
تنش‌زدايي به میزبانی مسکو
خیال مردم از امنیت آسوده است
خبرنگاران پشت درهای بسته
آنچه «فرهاد» دارد و «یحیی» نه
۳ وزیر در آستانه استیضاح
بازگشت موقت مذاکره‌کنندگان ارشد برجام به پایتخت‌ها
بازار گرم برندهای ایرانی
پزشک‌زاد رفت و دایی جان ناپلئون ماندنی است
سرگرمی‌ها و بازی‌های نظری
جابه‌جایی رانت‌جویان
مدیریت بازار املاک و درمان بیماری اقتصاد ملی
به‌زودی با سرعت نور تا نقاط دور
پیشاپیش حوادث حرکت کنید
