روزنامه وطن امروز
1400/10/28
ناتو چگونه بازی را باخته است؟
حنیف غفاری*: اوکراین به اسم رمز شکست ناتو در سال 2022 میلادی تبدیل شده است. اگرچه آمریکا و دیگر اعضای ناتو از برخورد سخت و قاطع با روسیه در صورت حمله به اوکراین سخن می‌گویند اما تجربه تسخیر «کریمه» توسط مسکو نشان داد غربی‌ها در مواردی که احتمال آسیب‌پذیری و شکست آنها در میدان جنگ افزایش یابد، صرفا به صدور بیانیه‌های متعدد و اعمال برخی تحریم‌های همیشگی اکتفا خواهند کرد. در این میان اصلی‌ترین قربانی مداخله‌گرایی غربی‌ها در مرزهای روسیه، کشوری به نام اوکراین است. مناقشه بر سر اوکراین اکنون به نقطه تعیین‌کننده‌ای رسیده است. «راهکارهای بینابینی» یا «حد وسط‌سازی» در این معادله معنایی ندارد: غرب باید میان پذیرش عضویت اوکراین در ناتو یا عدم پذیرش عضویت این کشور در پیمان آتلانتیک شمالی یک گزینه را انتخاب کند. در این معادله، گزینه سومی وجود ندارد. اما در صورت انتخاب هر یک از این ۲ گزینه توسط ناتو، چه اتفاقاتی رخ خواهد داد؟! احتمال نخست اینکه غربی‌ها به بهانه اتخاذ استراتژی «درهای باز ناتو» و با هدف مهار همه‌جانبه روسیه، عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی را مورد تایید قرار دهند. در این صورت، غرب رسما گسترش ناتو به شرق را آغاز خواهد کرد و البته، باید با آثار و تبعات این بازی خطرناک دست و پنجه نرم کند. بخشی از این آثار، متوجه حمله احتمالی روسیه به اوکراین (خصوصا مناطق شرقی طرفدار روسیه در این کشور) و بخشی دیگر، مربوط به آمریکا و اتحادیه اروپایی است. مقامات روس تاکید کرده‌اند یکی از اقدامات آنها در صورت عدم عقب‌نشینی غرب از پذیرش عضویت اوکراین در ناتو، استقرار نیروهای نظامی در ۲ کشور ونزوئلا و کوبا است. قطعا مرور وقایعی مانند آنچه در دهه 1960 میلادی در خلیج خوک‌ها و متعاقبا بر سر بحران موشکی کوبا گذشت، چهار ستون بدن امثال بایدن و بلینکن را خواهد لرزاند! از سوی دیگر، اگر نبردی میان روسیه و اوکراین درگیرد، مسکو قطعا بازیگران اروپایی دخیل در پذیرش عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی را نیز از آثار و تبعات این نبرد بی‌نصیب نخواهد گذاشت! وندی شرمن، معاون وزیر خارجه آمریکا پس از شکست مذاکرات دوجانبه با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه در ژنو (بر سر بحران اوکراین) اظهار داشت: «گسترش این سازمان هرگز با زور و براندازی انجام نشده است. این انتخاب آزادانه هر کشوری است که به ناتو روی آورد و خواستار پیوستن به آن باشد». بر اساس همین استدلال، قطعا آمریکا نباید بابت استقرار نظامیان و موشک‌های روسیه در خاک کوبا و ونزوئلا و دیگر نقاط آمریکای لاتین کمترین شکایتی داشته باشد، زیرا مسکو قطعا این اقدام را با اجازه دولت‌های هاوانا و کاراکاس انجام خواهد داد! احتمال دیگر اینکه آمریکا و بازیگران اروپایی ناتو، از عضویت اوکراین در پیمان آتلانتیک شمالی عقب‌نشینی کنند. از سوی دیگر، روس‌ها در مذاکره با آمریکا، به دنبال ارائه تضمین‌های واقعی درباره عدم گسترش ناتو به شرق هستند. واشنگتن تاکنون چنین تضمین‌هایی را به مسکو ارائه نکرده است اما امکان دارد در آینده ناچار به ارائه آنها شود. در این صورت، ناتو شکست راهبردی سخت و جبران‌ناپذیری را در برابر مسکو خواهد پذیرفت که آثار و تبعات آن می‌تواند تا دهه‌ها بر مناسبات غرب و روسیه سایه بیندازد. کاخ کرملین خطاب به مقامات آمریکایی و اروپایی اعلام کرده است هر چه سریع‌تر و بی‌درنگ، موضع و تصمیم نهایی خود را در قبال تحولات جاری در اوکراین مشخص کنند. همان‌‌گونه که مشاهده میشود، غرب میان ۲ گزینه‌ای گرفتار شده است که حتی قدرت تشخیص اینکه کدام یک از این ۲ بد و کدام بدتر است را ندارد! حضور در این دوراهی سخت، معلول مداخله‌گرایی واشنگتن و اتحادیه اروپایی در اوکراین است. این مداخله‌گرایی، دارای 2 نقطه اوج بوده است: یکی سال 2005 میلادی که منجر به بروز انقلاب نارنجی در کی‌یف شد و دیگری سال 2014 میلادی که منتج به سرنگونی دولت مستقر یانوکوویچ در اوکراین شد. از سال 2014 میلادی، طیف غربگرای اوکراینی‌ها در حسرت عضویت در ناتو و اتحادیه اروپایی مانده‌اند، با این حال چیزی جز بازی پرهزینه در زمین واشنگتن و اروپاییان نصیب آنها نشده است. وجه اشتراک انتخاب هر ۲ گزینه و وقوع هر یک از احتمالات ذکرشده، در هم شکستن غربگرایان اوکراین است: امتناع رسمی آمریکا و اعضای اروپایی ناتو از پذیرش عضویت اوکراین در ناتو به معنای ذبح کردن کی‌یف پس از 2 دهه مداخله‌گرایی از سوی حامیان غربی آن است. از سوی دیگر، حمایت غرب از عضویت اوکراین در ناتو نیز این کشور را به میدان نبردی خونین و سخت تبدیل خواهد کرد که کی‌یف را دهه‌ها به عقب بازخواهد گرداند. آری! غربی‌ها و اوکراین در دوراهی وحشتناکی گرفتار شده‌اند. * دکترای روابط بین‌الملل