منطقه‌گرایی؛ پیام روشن ایران به غرب

شهروند| امروز سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران به دعوت همتای روس خود به مسکو سفر خواهد کرد. بسیاری بر این باورند این سفر تفاهمنامه‌ها و توافقات تجاری، اقتصادی و سیاسی بسیاری را به دنبال خواهد داشت. سفر حائز اهمیت رئیس‌‌جمهوری ایران به روسیه در حالی انجام می‌شود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، اولین مقام عالی‌رتبه خارجی بود که در پیامی انتخاب ابراهیم  رئیسی به عنوان رئیس‌جمهوری جدید ایران را پس از برگزاری سیزدهمین دوره  انتخابات ریاست‌جمهوری در خردادماه ۱۴۰۰ تبریک گفت.
روسای‌جمهوری دو کشور تاکنون دیدار حضوری با یکدیگر نداشته‌اند و برخلاف برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته برای دیدار این دو مقام عالی‌رتبه در حاشیه اجلاس شانگهای در شهر دوشنبه در شهریورماه سال‌جاری این دیدار به دلیل ابتلای یکی از نزدیکان پوتین به کرونا و قرنطینه‌شدن او به خاطر این موضوع به تعویق افتاد و این دیدار به یک گفت‌وگوی تلفنی تبدیل شد. گرچه در ۲۵ آبان‌ماه سال‌جاری نیز بار دیگر دو رئیس‌جمهوری با یکدیگر به صورت تلفنی گفت‌وگو و رایزنی کردند.
 سفر رئیس‌جمهوری ایران به روسیه با دستور کار توسعه تعاملات اقتصادی و تجاری دو کشور در راستای نگاه راهبردی ایران به شرق انجام می‌شود و کارشناسان و تحلیلگران عرصه سیاست خارجی در این ارتباط تاکید دارند که گسترش روابط ایران با حوزه شرق برای تقویت جایگاه ایران، هم از موضع بازیگری ژئوپلیتیکی و اقتصادی و هم از موضع سیاسی در برابر فشار غرب حائز اهمیت است.
سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز پیشتر دیدار رئیس‌جمهوری ایران از مسکو را رویدادی بسیار مهم برشمرد و روابط دو کشور را نیازمند تعمیق بیشتر توصیف کرد. وزرای خارجه ایران و روسیه سفر سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری کشورمان به مسکو را تحول مهمی در روابط دو کشور و فرصت خوبی برای گسترش و تعمیق روابط توصیف کردند.



محور جلسات رئیسی و پوتین چه خواهد بود؟
علی بهادری‌جهرمی روز سه‌شنبه در حساب کاربری خود در توییتر نوشت: «رئیس‌جمهوری در سفر روسیه علاوه بر دیدار با آقای ولادیمیر پوتین، در مجلس دوما سخنرانی خواهد داشت.» او افزود: «دیدار با فعالان اقتصادی و نفتی و حضور در دانشگاه از دیگر برنامه‌های ایشان در روسیه خواهد بود.» سخنگوی دولت این نکته را هم خاطرنشان کرد که «محور جلسات و مباحث، توسعه صادرات به روسیه و تقویت ارتباطات تجاری و اقتصادی است.»
پیشتر سعید خطیب‌‌زاده، سخنگوی دستگاه دیپلماسی در نشست خبری هفتگی درخصوص سفر رئیسی به مسکو گفته بود: «سفر رئیس‌جمهوری به دعوت چندباره رئیس‌جمهوری روسیه انجام می‌شود و سفر حائز اهمیتی است و در ادامه مسیر سیاست خارجی متوازن دولت است.»
او ادامه داد: «آقای دکتر رئیسی در این سفر ملاقات مفصلی با همتای خود در مسکو خواهد داشت و موضوعات مختلفی در حوزه‌‌‌‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، تکنولوژیکی، مردمی و... در دستورکار است.» به گفته خطیب‌‌زاده، با توجه به پاندمی کرونا در جهان و روسیه دو طرف در تلاش هستند این سفر با رعایت پروتکل‌‌ها انجام شود. سخنگو تاکید کرد که در این راستا وزارت خارجه تیم مشخصی را طی چند هفته گذشته مامور پیگیری این سفر کرده و ان‌‌شاءالله این سفر به عنوان سفر مهم کاری دستاوردهای خودش را داشته باشد.

کرملین: پوتین و رئیسی درباره طرح‌های اقتصادی مشترک گفت‌وگو می‌کنند
 همچنین دیروز دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین اعلام کرد: «در مذاکرات ۱۹ ژانویه(۲۹ دی)، بین ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه و سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهوری ایران در مورد برجام و اجرای پروژه‌های مشترک اقتصادی و موضوعات بین‌المللی گفت‌وگو می‌شود.» دفتر مطبوعاتی کاخ کرملین روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای اعلام کرد: «پوتین و رئیسی درخصوص مسأله اجرای برنامه جامع اقدام مشترک درباره برنامه هسته‌ای ایران (برجام) گفت‌وگو و تبادل‌نظر می‌کنند.»
در بیانیه کرملین گفته شده است: «قرار است در دیدار سران ایران و روسیه، همه مسائل مربوط به همکاری‌های دوجانبه ازجمله اجرای طرح‌های مشترک در عرصه‌های اقتصادی و بازرگانی و موضوعات مهم بین‌المللی و منطقه‌ای بررسی شود.»
علاوه بر این در این مذاکرات، مسأله برجام مورد توجه قرار خواهد گرفت. پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری نیز دیروز اعلام کرد که رئیس‌جمهوری کشورمان به دعوت رسمی همتای روس خود و در راستای گسترش تعاملات اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، امروز چهارشنبه عازم روسیه خواهد شد.
سیدابراهیم رئیسی در سفر به مسکو با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری فدراسیون روسیه دیدار خواهد کرد. حضور و سخنرانی در نشست عمومی مجلس دوما، دیدار با ایرانیان مقیم روسیه و نشست هم‌اندیشی با فعالان اقتصادی روس، بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهوری در این سفر دو روزه است. وزرای امور خارجه، نفت و امور اقتصادی و دارایی دکتر رئیسی را در این سفر همراهی خواهند کرد.
رئیسی پیش از این و در راستای رویکرد دولت سیزدهم برای افزایش حداکثری ارتباط با همسایگان و کشورهای منطقه، به تاجیکستان و ترکمنستان سفر کرده است.

سفر به مسکو نماد تغییر و تحول در سیاست خارجی کشور
«محمدصادق کوشکی»، فعال سیاسی اصولگرا، در ارتباط با تاثیرات منطقه‌ای و جهانی سفر رئیس‌جمهوری به مسکو به «شهروند» می‌گوید: «سفر رئیس‌جمهوری به روسیه نشان‌دهنده این است که سیاست خارجی دولت سیزدهم، جهت‌گیری‌اش به کدام سمت است و پیام خیلی جدی و شفافی به طرف‌های غربی دارد که جمهوری اسلامی در دوران جدید رویکردش غربگرایی نیست و رویکردش به سمت منطقه‌گرایی و ترجیح جهان چندقطبی است. این پیام هم در حوزه مذاکرات و هم در حوزه سایر مباحث مطرح در سیاست خارجه منطقه‌ای تاثیرگذار خواهد بود.»
به گفته کوشکی، در حوزه مذاکرات مشخص می‌کند که جمهوری اسلامی وابستگی و اعتماد چندانی به طرف‌های غربی ندارد. برخلاف آنچه در دولت‌های یازدهم و دوازدهم مشاهده کردیم و همین پیام فشاری را به غربی‌ها وارد خواهد کرد که طرف‌های اروپایی و آمریکایی باید از موضع خود کوتاه بیایند و امتیازات مناسبی را به جمهوری اسلامی بدهند و اگر آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نخواهند پیام این تغییر و تحول را که سفر به مسکو نماد آن است، درک کنند، قطعا در مذاکرات وین ضرر خواهند کرد.
در سایر حوزه‌های روابط خارجی ما هم این مسافرت این پیام را منتقل خواهد کرد که جمهوری اسلامی به سمت منطقه‌گرایی و جهان چندقطبی گرایش پیدا کرده و به همین علت کشورهایی که در سبد منطقه‌گرایی جا می‌گیرند، مخصوصا همسایگان، قطعا اشتیاق بیشتری به برقراری رابطه با ما خواهند داشت. از آن‌طرف کشورهای غربی متوجه خواهند شد که ما اشتیاق و تمایل چندانی به ادامه روابط با آنها بر اساس مدلی که تا امروز وجود داشته، نداریم و برای برقراری ارتباط با اروپای غربی و آمریکای شمالی شرایط مناسب‌تری را جست‌وجو می‌کنیم. به همین دلیل هم آنها برای از دست ندادن رابطه با جمهوری اسلامی باید تلاش بیشتری کنند و الا فرصت‌ها را رقبای آنها از دست‌شان درخواهند آورد.
او در ارتباط با تاثیرات اقتصادی این سفر تاکید
می کند: «روابط و فضای اقتصادی قطعا مناسب می‌شود. فعالان اقتصادی و تولیدی، صادرکنندگان و کشاورزان می‌توانند بازار گسترده جدیدی را پیش‌روی خودشان داشته باشند و عرصه برای تلاش آنها می‌تواند مناسب‌تر شود، به شرط آنکه توافقاتی که در این سفر حاصل می‌شود توسط دولت به جدیت به اجرا گذاشته شود و کوتاهی و غفلت نشود. بنابراین ما می‌توانیم امید داشته باشیم که یک فصل تازه و میدان گسترده‌تری برای فعالیت صادرکنندگان و تجار همچنین تولیدکنندگان صنعتی و کشاورزی ما ایجاد شود که بتوانند بازار بزرگی، به بزرگی روسیه و کشورهای مشترک المنافع در پیش‌روی خودشان ببینند، حتی مسیرهای ترانزیتی و ارتباطی بهتری برای ما تعریف می‌شود. جایگاه ترانزیتی ما می‌تواند توسعه پیدا کند و این فرصت‌ها می‌شود در این سفر ایجاد شود، به شرط آنکه قدرشناسی بشود از این فرصت‌ها و آنها را از دست ندهیم.» کوشکی در ارتباط با سیاست خارجی دولت سیزدهم گفت: «جهت سیاست خارجی دولت جهت‌گیری درستی است. اما این جهت‌گیری باید در حوزه‌های عملیاتی هم محقق شود، یعنی نگرش، نگرش درستی است، هدف‌گذاری، هدف‌گذاری درستی است، اما در عمل باید منتظر باشیم این هدف‌گذاری درست، به درستی هم اجرا شود.»

نگاه به همسایگان، اقتصاد ایران را از بن‌بست خارج می‌کند
«فواد ایزدی»، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل روابط خارجی به «شهروند» می‌گوید: «یک ذهنیتی در دولت قبل ایجاد شده بود که ایران همه تخم‌مرغ‌هایش را در سبد برجام گذاشته و هدف دولت رسیدن توافق با آمریکاست و نتیجه این ذهنیت این شده بود که طرف غربی احساس می‌کرد هر درخواستی از ایران داشته باشد، این درخواست با توجه به نگاه تک‌بُعدی که در حوزه سیاست خارجی وجود دارد، اجرا خواهد شد.»
وی می افزاید: « این سفر نتیجه‌اش ارتقای روابط خواهد بود. نتیجه‌اش این است که ایران این پیام را به طرف مقابل می‌دهد که قرار نیست سیاست خارجی و اقتصادی کشور معطل فلان توافق در فلان پایتخت اروپایی باشد و با توجه به اینکه روسیه همسایه ایران است و علاقه‌مند به کار با ایران و همچنین در حوزه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و فرهنگی روابط دیرینه‌ای وجود دارد، ابعاد این سفر بیشتر روشن می‌شود. این نگاه به همسایگان از سیاست‌های دولت آقای رئیسی است و اقتصاد ایران را از آن حالت بن‌بست که در آن قرار داشت، رها می‌کند و پیام مهمی به کشورهای غربی خواهد بود.»
ایزدی در مورد روابط برد-برد با روسیه توضیح می دهد: «قطعا برای دو کشور توافقی بلندمدت نخواهد بود مگر اینکه طرفین سود ببرند و ایران با توجه به تحریم‌های گسترده غرب آمادگی ایجاد و گسترش روابط با تمام کشورها جز یک کشور را دارد و روسیه هم کشور کوچکی نیست و این روابط می‌تواند مفید برای دو طرف باشد. ایران کشور بزرگ و قدرتمندی است. رابطه با ایران به نفع کشورهاست. همه کشورها از جمله روسیه.»
او در مورد اثرات اقتصادی این سفر می گوید: «هر چقدر روش‌های خنثی‌کردن تحریم‌ها را بیشتر اعمال کنیم، بیشتر تحریم‌ها را دور بزنیم، تاثیر مثبت‌تری روی زندگی مردم خواهد داشت. البته 30 یا 40درصد مشکلات اقتصادی کشور، طبق نظر کارشناسان مربوط به تحریم‌هاست و بقیه‌اش به دلایل دیگری مربوط است. منتهی در همان حوزه تحریم‌ها هم اگر کشور بتواند جایگزین مناسبی برای کشورهای غربی داشته باشد، مفیدتر و بهتر است.»