روسیه؛ از روابط راهبردی تا روابط میان فرهنگی


محمدمهدی ایمانی‌پور
رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
«دیپلماسی فرهنگی» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان سیاست خارجی کشورها، کارویژه‌ای به نام ترویج و توسعه فرهنگ را برعهده دارد. این نوع دیپلماسی در فراهم آوردن زمینه‌های همکاری‌های مشترک و شناخت و شناساندن فرهنگ‌ها و تبادل ارزش‌های فرهنگی و تحکیم و تثبیت روابط حسنه میان دولت‌ها تأثیر پررنگ و بسزایی دارد. دیپلماسی فرهنگی نه یک ابزار بلکه یک مجرا و بستر جهت هم‌افزایی مؤثر، طولانی‌مدت و محکم کشورها محسوب می‌شود. با این مقدمه و از این زاویه دید، می‌توان متوجه اهمیت سفر رئیس‌جمهور محترم کشورمان به روسیه شد.


بدون شک انقلاب اسلامی ایران مولد نوعی گفتمان پویا و عمیق در بین جوامع و ملت‌های مسلمان و حتی غیرمسلمان بوده است. این گفتمان اجزای متعدد و مصادیق گوناگونی دارد که تبلور تام و کامل آنها رمز موفقیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در داخل و خارج از کشور محسوب می‌شود. فرهنگ مقاومت، عدم تسلیم‌پذیری در برابر زور و سلطه، خارج ساختن ملت‌ها از انفعال ذهنی و فرهنگی، مواجهه با فرهنگ مهاجم و شکل‌دهی منظومه‌های فرهنگی مشترک بر اساس هم‌افزایی تاریخی، جغرافیایی و رفتاری بازیگران، برخی از این موارد را شامل می‌شود.
در طول سال‌های گذشته و اخیر،«فرهنگ‌های مهاجم» تلاش کرده‌اند «فرهنگ مقاومت» را به‌عنوان منظومه‌ای انتزاعی و غیرعملیاتی جلوه داده و از این طریق، انفعال در برابر تهاجم فرهنگی را تقویت کنند. در این میان، کشورهایی مانند ایران، روسیه و چین که بیشترین ایستادگی را در مواجهه با نقشه‌ها، استراتژی‌ها و تاکتیک‌های دشمنان و غرب داشته‌اند، بیشتر در معرض چنین توطئه‌ای قرار گرفته‌اند.
یکی از مواردی که امروز در هم‌افزایی راهبردی ایران و روسیه موضوعیت دارد، مربوط به مواجهه مشترک طرفین با توطئه‌های فرهنگی علیه طرفین می‌باشد. در یک قاعده کلی، هر دو کشور باید از وجود فرصت‌ها یا تهدیدات مشترک به مثابه زمینه‌هایی جهت همکاری و همپوشانی در حوزه‌های مختلف استفاده کرده و این همپوشانی در زمینه‌های مختلف می‌تواند مصداق داشته باشد. بدیهی است که هم‌افزایی راهبردی تهران - مسکو یک اصل عقلانی و مهم در حوزه مراودات بین‌المللی محسوب می‌شود. دیپلماسی فرهنگی، خود می‌تواند به بستری برای شکل‌گیری، تحکیم و استمرار این هم‌افزایی استراتژیک و مهم تبدیل شود.
«دیپلماسی فرهنگی» در ذات خود فرصت‌ساز است و منجر به تبلور ابتکارات فیمابینی در مواجهه با دشمنان و حتی خلق بازیگران همسو یا همسود جدید تبدیل می‌شود. تقویت مؤلفه‌های مشترک فرهنگی، منجر به غنا و افزایش عمق روابط ایران و روسیه خواهد شد. گسترش تمایل بسیاری از دانشجویان و شهروندان دو کشور در خصوص آموزش زبان‌های فارسی و روسی، مبادلات دانشگاهی و علمی، ترجمه‌ آثار کتاب‌های علمی، فلسفی، تاریخی و سیاسی، مبادلات فرهنگی در حوزه هنر و سینما و تئاتر و گردشگری از جمله مصادیق وجود زمینه‌ها و علایق مشترک طرفین برای تقویت مناسبات فرهنگی می‌باشد.