روزنامه شرق
1400/11/03
خداحافظی «معمار تحریم‌ها» با مذاکرات
ریچارد نفیو به دلیل اختلاف با رابرت مالی، گفت‌وگوهای وین را ترک کرد خداحافظی «معمار تحریم‌ها» با مذاکرات روح‌اله نخعی: ایرانیانی که نام او را می‌دانند، آن را با یکی از کلمات پرکاربرد بحث‌های سیاست خارجی ایران و یکی از بحران‌های جدی کشور مترادف می‌دانند. ریچارد نفیو، معمار ساختار جدید تحریم‌های آمریکا در دوره اوباما بود که انتصابش به عنوان معاون نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، عمدتا از سوی رسانه‌ها و تحلیلگران ایرانی به عنوان یک خبر بد تفسیر شد؛ آن‌هم پس از آنکه قرار‌گرفتن رابرت مالی در جایگاه نماینده ویژه، به عنوان یکی از حامیان جدی برجام، نشانه‌ای مثبت تعبیر شده بود. حالا اما ان‌بی‌سی‌نیوز خبر می‌دهد اختلاف بین او و مالی بر سر مسیر گفت‌وگوها باعث شده است او تیم مذاکره‌کننده به ریاست مالی و سمت فعلی‌اش را ترک کند تا به جایی دیگر در وزارت خارجه منتقل شود. ان‌بی‌سی البته جزئیات بیشتری درباره موضوع اختلاف این دو چهره شناخته‌شده منتشر نکرده است، اما شاید نگاهی به سوابق مواضع این دو نفر در قبال تحریم‌ها و برجام بتواند حدس‌های خوبی درباره علت این جداشدن مسیر در اختیار بگذارد.مبدع تحریم، نسخه قرن بیست‌و‌یکم
تحریم به‌هیچ‌وجه سلاح جدیدی در توپخانه کشورهای مختلف و به‌خصوص ایالات متحده نبوده و نیست و بخش عمده‌ای از تاریخ معاصر روابط ایران و ایالات متحده زیر سایه این عبارت طی شده است؛ اما شکل فعلی تحریم‌ها که در دوران باراک اوباما، رئیس‌جمهور دموکرات پیشین ایالات متحده، به عنوان «فلج‌کننده» از آنها یاد می‌شد، حاصل خلاقیت نفیو بوده است و او خود نیز با نوشتن کتابی با عنوان گویای «هنر تحریم‌ها»، به‌خوبی رویکرد و نگاهش به مسئله تحریم را توضیح داده است. او در این کتاب توضیح می‌دهد که تحریم‌ها را شخصا طراحی کرده و از تخریب اقتصاد و ارزش پول ملی ایران که منجر به بی‌کاری و تورم گسترده شده است، به عنوان «موفقیتی بزرگ» یاد می‌کند. نفیو در این کتاب با رضایت اشاره می‌کند او و دولت اوباما موفق شدند در زمان تعطیلات مهم ایرانی، باعث شوند قیمت مرغ سه برابر شود و ایرانیان در مسائلی مثل تعمیر ماشین‌های خود به مشکل برخورد کنند. نفیو همچنین توضیح می‌دهد که در این فرایند ایالات متحده مشخصا تصمیم گرفت کالاهای تجملاتی را تحریم نکند تا ثروتمندان را از آثار تحریم دور نگه دارد و این کار را «به عنوان روشی تعمدی برای جداکردن رژیم و مردم» انجام داده است. نفیو در کتاب معروف خود اذعان می‌کند که تحریم‌های دولت اوباما مستقیما باعث شد دارو و تجهیزات پزشکی از دسترس فقرا و طبقه کارگر ایران دور بماند. او البته در همین کتاب اشاره می‌کند تحریم‌ها اثر مشابهی روی روسیه نداشته‌اند و خواسته او این است که «درد» مردم روسیه «افزایش» یابد. او البته بعدها درباره ساختار تحریمی که در دولت اوباما بنا گذاشت، ادعاهای دیگری کرد؛ به‌خصوص وقتی با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ، انتقادها از تحریم‌های ایالات متحده بیشتر شد. جزئیاتی مثل این و نمونه‌های دیگر که او به صراحت در کتاب خود مطرح کرده است، نوع نگاه او به دیپلماسی و به طور خاص به ایران را آشکار می‌کند.
اختلاف با حامی سابق و مذاکره‌کننده فعلی برجام
درباره رابرت مالی البته نمی‌توان گفت او «منتقد» نفیو بوده است؛ چرا‌که او هم در همین دوره بایدن نفیو را به عنوان معاون در کنار خود داشت و هم در زمان اوباما در کنار تیم دیپلماسی همان دولتی بود که نفیو نسخه‌های تحریمی‌اش را می‌نوشت؛ اما سابقه مواضع او نسبت به دوران فعلی تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران و نیز گزارش‌ها و موضع‌گیری‌های گروه بین‌المللی بحران که زیر نظر او فعالیت می‌کرد، سرنخی از اختلاف احتمالی دو نفر به دست می‌دهد. برخلاف نفیو که صدمات به مردم عادی را از ویژگی‌های سیستمش می‌داند، گروه بحران در گزارش‌ها، این نکته را از پیامدهای منفی تحریم‌ها قلمداد می‌کرده است. در گزارشی به تاریخ ۲۵ فوریه ۲۰۱۳، ۷ اسفند ۹۱، یعنی در همان دوران باراک اوباما و چند سالی پیش از آنکه برجامی در کار باشد، گروه بحران درباره تحریم‌ها چنین می‌نویسد: «بی‌تردید تحریم‌ها اقتصاد ایران را فلج کرده‌اند، اما آیا سیاست تحریم موفق بوده است؟ دست‌کم بر اساس یک ضابطه مهم، یعنی نگرانی غرب از برنامه هسته‌ای ایران، نشانه‌ای از موفقیت تحریم دیده نمی‌شود. علاوه بر این، تحریم، پیامدهای ناخواسته بی‌شماری نیز داشته است (تقویت توان حکومت ایران به کانالیزه‌کردن توزیع کالا در جهت مطلوب خود با صدمه‌های جدی بر مردم عادی، تقویت این برداشت که هدف واقعی تغییر رژیم است، سوق رهبران به سمت اقدام‌های تلافی‌جویانه و شکل‌گیری کلاف پیچیده‌ای از مجازات‌ها که بازکردن آن سخت‌تر از بافتن آن است). تحریم به‌خودی‌خود به پیامدهای معکوس منجر نمی‌شود، ولی این سیاست به‌راحتی به گزینه آسان‌تر و ابزاری تبدیل میشود که اثربخشی آن نه بر اساس میزان کمک به دسترسی به هدف اولیه، بلکه بر مبنای میزان مخرب‌بودن آن اندازه‌گیری میشود». در چنین گزارش‌هایی آشکار میشود که گروه زیر نظر رابرت مالی، از همان زمان که تحریم‌های ایالات متحده هنوز چندان با انتقاد عمومی داخل و خارج از این کشور مواجه نبود، به پیامدهای مخرب آن توجه داشت و با آن مخالف بود. شاید چنین اختلاف بنیادینی در این جدایی نهایی بی‌اثر نبوده است.
حال چه میشود؟
برای ارزیابی دقیق‌تر درباره اینکه اثر این تغییر برای مذاکرات وین، برجام و ایران چه خواهد بود، باید منتظر نشانه‌های بعدی بود و جانشین نفیو را بررسی کرد؛ اما در نگاه اول میتوان اجازه این خوش‌بینی را داد که رفتن نماد استفاده از تحریم به عنوان ابزار اصلی، اگر به معنای افزایش قدرت مانور مالی به عنوان حامی مذاکرات برجام باشد، قابلیت دیده‌شدن به عنوان یک نشانه مثبت را دارد. نگرانی بخشی از ناظران وین این بود که آمریکا به دنبال این باشد که ضمن مذاکره و حفظ برجام، اهرم تحریم‌ها را همچنان محکم نگه دارد. شاید رفتن نفیو از کنار مالی، نشانه‌ای به حساب بیاید که این نگرانی را کمتر کند؛ چه اینکه به هر حال شهرت و تخصص نفیو نیز در حوزه برقراری و اعمال تحریم بوده و شاید اختلافی که باعث رفتن او از وین شده است، تصمیم به کنار‌گذاشتن میراث نفیو باشد. در هر صورت اگر خبر پیوستن نفیو به مالی در آغاز کار نشانه‌ای منفی بوده، بالطبع میتوان تصور کرد رفتن او نشانه مثبتی است.
نفیو در وزارت خارجه باقی می‌ماند
علیرضا مستوفی: خبر برکناری ریچارد نفیو روز گذشته در حالی در رسانه‌ها پیچید که خبرهای دیگری نشان می‌دهد فشارها برای تغییر مالی هم رو به افزایش است. منابع آگاه می‌گویند نفیو و مالی در مذاکرات برای احیای برجام با هم اختلاف‌های زیادی داشتند؛ این در حالی است که در سال گذشته زمانی که نفیو به عنوان معاون رابرت مالی منصوب شده بود، مقامات جمهوری اسلامی این اقدام دولت بایدن را ادامه سیاست خصمانه دولت ترامپ می‌نامیدند و از آن بسیار انتقاد می‌کردند. نفیو پژوهشگر ارشد در دانشگاه کلمبیا و تحلیلگر ارشد مؤسسه بروکینگز است و کتاب او نیز با عنوان «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» به فارسی ترجمه شده است. او ادعا می‌کند هرگز قصدش این نبوده که تحریم‌ها برای آسیب‌رساندن به مردم ایران طراحی شده است، ولی در قسمتی از کتاب خود از اینکه توانسته باعث نابودی اقتصاد ایران و کاهش ارزش ریال شود و همچنین بی‌کاری و تورم آن را یک موفقیت فوق‌العاده توصیف می‌کند. او توضیح می‌دهد هدف تحریم‌های ایالات متحده مقامات جمهوری اسلامی هستند و در عین حال از اینکه این تحریم‌ها باعث شده است قدرت خرید مردم کاهش یابد، اظهار خرسندی می‌کند. همچنین او اذعان دارد تحریم‌های دولت اوباما علیه ایران مستقیما به دست‌نیافتن دارو و تجهیزات پزشکی برای قشر فقیر و طبقه کارگر کمک کرد. نفیو در دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری اسبق آمریکا، در وزارت خارجه حضور داشت و بخشی از تیمی بود که به تصویب چهار قطع‌نامه (۱۷۹۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳ و ۱۹۲۹) در شورای امنیت علیه ایران کمک کرد. انتخاب او با توجه به سوابقش در اعمال شدید‌ترین تحریم‌ها علیه ایران در کنار رابرت مالی نشانه‌ای از این بود که جو بایدن در تلاش است دو چهره متفاوت در روابط با ایران نشان دهد، ولی برکناری نفیو در اوج مذاکرات هسته‌ای را میتوان سیگنال مثبتی در جهت حل اختلافات باقی‌مانده در نظر گرفت. یک مقام وزارت خارجه آمریکا نیز گفت: «ریچارد نفیو نقش مهمی در تیم مذاکراتی آمریکا داشته و حدود یک سال در این تیم خدمت کرده است. وی همچنان در وزارت خارجه آمریکا باقی خواهد ماند، ولی دیگر نقشی در مذاکرات هسته‌ای نخواهد داشت».
فشار برای تغییر مالی
با طولانی‌شدن مذاکرات، فشارها از سوی مخالفان برجام در آمریکا به تیم مذاکره‌کننده و در رأس آنها رابرت مالی بیشتر شده است. دیپلمات‌های جمهوری‌خواه مالی را کذاب‌ترین و ضعیف‌ترین مذاکره‌کننده توصیف کرده و ادعا می‌کنند در مذاکرات با ایران به قدری نرمش نشان داده است که گویا مقامات تهران با تهران در حال گفت‌وگو هستند. در این میان، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن که از سوی رابرت مالی از مذاکرات کنار گذاشته شد، همواره سعی در این دارد که با فشار بر آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا، آنچه را می‌خواهد در مذاکرات به رابرت مالی دیکته کند. مخالفان مالی معتقد هستند نباید طبق روال‌های گذشته عمل کرد که تا سقوط مذاکرات منتظر بمانند و بعد تیم مذاکره‌کننده را عوض کنند؛ زیرا این روند باعث میشود ایران نه‌تنها برنامه هسته‌ای خود را کاهش ندهد، بلکه امتیازات بیشتری هم از آمریکایی‌ها طلب کند.
سایر اخبار این روزنامه
بی‌خبران قرارداد ایران و چین
خداحافظی «معمار تحریم‌ها» با مذاکرات
جزئیات خواسته‌های مراجع از صالح‌آبادی
روایت امیرعبداللهیان از گفت‌وگو با لاوروف
دیدار در کرملین
نظم نو جهانی چینی: مدلی در حال شکل‌گیری
همتی اپوزیسیون رئیسی میشود؟
لوکس‌سوارها مالیات نمی‌دهند
اعطای تابعیت مادران ایرانی از تبعیض جنسیتی عاری نشد
صنعتی سنتی و نظامی
محمد فاضلی و مدیریت عشیره‌ای
همتی و ترامپ، رئیسی و بایدن
نماز در کاخ کرملین از منظر جامعه‌شناسی فرهنگی
تذکری مشفقانه به مشرق‌نیوز
التهاب در دانشگاه‌های کشور
