روزنامه خراسان
1400/11/05
تاریخ انقلابی «مسجد کرامت»
جواد نوائیان رودسری – برای کسانی که با تاریخ انقلاب اسلامی در مشهد آشنایی دارند، نام «مسجد کرامت» نامی شناخته‌شده است؛ مسجدی که در یکی از پرترددترین مناطق نزدیک به حرم رضوی، یعنی چهارراه شهدا (نادری) قرار دارد و هنوز هم می‌توان در گوشه و کنار آن، یادگارهای ایام انقلاب و تاریخچه پرافتخار آن را مرور کرد. «مسجد کرامت»، موقوفه حاج‌سیدمحمود کرامت است؛ یکی از بازاریان خوشنام مشهد طی سده گذشته که خانه خودش را ابتدا در سال 1344ش، با عنوان «بنای کرامت» در اختیار هیئات مذهبی و برگزاری مراسم آن‌ها قرار داد و از سال 1351ش، با وقف ساختمان برای مسجد، آن را مبدل به «مسجد کرامت» کرد. سیدمحمود کرامت، از آن پهلوانان اهل دین و مذهب بود که در فلکه حضرتی، چلوکبابی داشت؛ آدمی دست به خیر که در کارهای نیک شتاب می‌کرد و ابایی نداشت که همه اموالش را در چنین مسیری خرج کند. سیدمحمود از آن دست بازاریانی بود که تاب دیدن چهره مغموم فقیران را نداشت؛ برای همین در چلوکبابی‌اش یک زنگ نصب کرده‌بود تا وقتی چشمش به فقیری بیرون مغازه می‌افتد، آن را به صدا درآورد و آن‌وقت، کارگرش حسینعلی برای سیرکردن فقرا و تقدیم چلوکباب به آن‌ها، دست به کار شود. حاج‌سیدمحمود کرامت در اسفندماه سال 1370، در 82 سالگی دارفانی را وداع گفت و پیکرش در گوشه‌ای از مسجد کرامت و در کنار قبر همسرش، مرحومه صدیقه فتحعلیان به خاک سپرده شد. مسجد کرامت از سال 1353ش، میزبان آیت‌ا... خامنه‌ای بود و ایشان در این مسجد به اقامه نماز و برگزاری درس تفسیر قرآن می‌پرداختند. این مکان در روزهای اوج‌گیری انقلاب اسلامی و به‌ویژه بعد از بازگشت آیت‌ا... خامنه‌ای از تبعید، در مهرماه سال 1357، به یکی از اصلی‌ترین مراکز مدیریت انقلاب‌اسلامی در مشهد تبدیل شد و حتی درباره استقرار یک ستاد بسیار فعال، متشکل از مثلث رهبری انقلاب، یعنی آیت‌ا... خامنه‌ای، شهید هاشمی‌نژاد و مرحوم آیت‌ا... واعظ طبسی و روحانیون مبارزی مانند شهید موسوی قوچانی و شهید کامیاب در این مسجد، گزارش‌های فراوانی وجود دارد. درس تفسیر پربرکت موضوع آغاز درس تفسیر رهبرانقلاب در مسجد کرامت، یک نقطه‌عطف در تاریخ این مسجد است. می‌دانیم که برنامه درس تفسیر آیت‌ا... خامنه‌ای، با رویکردی کاملاً مبتکرانه، در مسجد امام حسن(ع) آغاز شد؛ مسجدی در انتهای کوچه سرشور، نزدیک به محل پل فردوس قدیم و درحاشیه خیابان دانش فعلی. این جلسات تفسیر که مطالب ارائه‌شده در آن، طی سال‌های اخیر در قالب کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» انتشار یافت، به‌تدریج در میان اقشار مختلف مردم و به‌ویژه دانشجویان و طلاب، جایگاه بسیار ویژه‌ای پیدا کرد. در این جلسات، آیت‌ا... خامنه‌ای در حالت ایستاده، به تفسیر آیاتی از قرآن می‌پرداختند و پس از بیان مطالب موردنیاز، یکی از قاریان قرآن، با صدایی بسیار خوش، آیات تفسیرشده را قرائت می‌کرد. این روش که برای نخستین‌بار توسط آیت‌ا... خامنه‌ای در مشهد اجرایی شد، برای بسیاری از علاقه‌مندان به مباحث قرآنی جذابیت داشت. به‌تدریج، فضای مسجد امام حسن(ع) که فضایی کوچک و بسیار محدود محسوب می‌شد، دیگر گنجایش جمعیت علاقه‌مندان به درس تفسیر را نداشت و به همین دلیل، حضور آیت‌ا... خامنه‌ای در مسجد کرامت رقم خورد؛ مکانی که هم از نظر امکانات و هم از نظر موقعیت مکانی، بهتر می‌توانست در تداوم جلسات مؤثر باشد. در جلسات تفسیر مسجد کرامت، درصد حضور جوانان به شدت افزایش یافت و افزون بر آن، نوجوانان نیز، حضور مستمر در این جلسات داشتند. برخی از این نوجوانان، مانند محمود کاوه، بعدها در زمره سرداران نامدار دوران دفاع مقدس و شهدای عالی‌مقام قرار گرفتند و این از برکات خاص برگزاری جلسات تفسیر در مسجد کرامت بود. از آن‌جا که جلسات با عنوان تفسیر برگزار می‌شد و اهمّ موضوع موردتوجه در آن هم تفسیر قرآن کریم بود، ساواک از ترس واکنش مردم قادر نبود آن را تعطیل کند، به همین دلیل و با توجه به فعالیت آیت‌ا... خامنه‌ای، موضوع ممنوع‌المنبربودن ایشان پیش آمد و برای مدتی که تا پیش از تبعید معظم‌له ادامه داشت، این مسئله تداوم پیدا کرد. با این حال، آیت‌ا... خامنه‌ای با اتخاذ راهکاری ویژه، باعث استمرار فعالیت‌های خود در مسجد کرامت شدند. به پیشنهاد ایشان، بعد از اقامه نماز، یکی از جوانان سوالی قرآنی را مطرح می‌کرد و آیت‌ا... خامنه‌ای برای پاسخ‌گویی به آن سوال، می‌ایستادند و به ایراد سخنرانی می‌پرداختند و به این ترتیب، باز هم مباحث تفسیری، با تکیه بر مباحث اجتماعی و سیاسی ادامه پیدا می‌کرد. نقش کم‌نظیر مسجد کرامت در جریان انقلاب همان‌طور که اشاره کردیم، از مهرماه سال 1357 و پس از بازگشت آیت‌ا... خامنه‌ای از تبعید، شرایط مسجد کرامت نیز، دچار تغییراتی بنیادی شد. هرچند که تا پیش از آن نیز، برخی از انقلابیون به فعالیت در مسجد می‌پرداختند، اما از این زمان به بعد، اولاً تمرکز مدیریتی برای ادامه فعالیت‌ها به وجود آمد و ثانیاً، با حضور آیت‌ا... خامنه‌ای، همرزمان و شاگردان ایشان هم به فعالان دایمی ستاد مدیریت انقلاب در مسجد کرامت پیوستند. در همین ایام بود که مسجد کرامت به یکی از نقاط شروع راهپیمایی‌ها تبدیل شد و در کنار در ورودی مدرسه نواب در نزدیکی حرم رضوی، دومین نقطه تجمع انقلابیون برای آغاز تظاهرات بود. جالب این‌جاست که به دلیل شناخته‌شده بودن این مکان، مردم به شدت از آن در برابر حملات و هجوم احتمالی مأموران رژیم شاه، محافظت می‌کردند. آیت‌ا... خامنه‌ای در سال 1363ش و طی گفت‌وگویی به این مسئله اشاره می‌کنند و می‌گویند: «عجیب این است که نظامی‌ها و پلیس از چهارراه نادرى که مسجد هم سر چهارراه بود، جرئت نمى‌کردند این طرف‌تر بیایند از هیجان مردم. لذا ما توى این مسجد روز را با امنیت مى‌گذراندیم و هیچ واهمه‌اى که بریزند این مسجد را تصرف کنند یا ماها را بگیرند نداشتیم؛ ولیکن شب که مى‌شد آهسته از تاریکى شب استفاده مى‌کردیم و مى‌آمدیم بیرون و در یک منزلى غیر از منازل خودمان مى‌رفتیم شب را هر چند نفرى مى‌ماندیم و خیلى شب و روزهاى پرهیجان و پرشورى بود.» مسجد کرامت با فرارسیدن دی‌ماه سال 1357ش، کاملاً در فضای انقلابی قرار گرفت و همه برنامه‌ها و فعالیت‌های آن در مسیر پیروزی انقلاب در مشهد متمرکز شد. در وقایع نُهُم و دهم دی‌ماه این شهر، فضای مقابل و اطراف مسجد کرامت، صحنه درگیری شدید مردم با مأموران نظامی رژیم بود. در همین ایام و پس از پایین آورده شدن مجسمه شاه در میدان شهدای فعلی، مردم انقلابی آن را تا چهارراه نادری روی زمین کشیدند و به مقابل مسجد کرامت آوردند و سپس، مجسمه را آتش زدند. مسجد کرامت که به عنوان پایگاه و نقطه اتکای مبارزان انقلابی مشهد نقشی ویژه را ایفا کرده‌بود، پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم، موقعیت خاص خود را حفظ کرد. در ایام دفاع مقدس، این مسجد، از پایگاه‌های مهم اعزام نیرو به جبهه‌ها بود و پیش از آن‌که مسجد حسین‌‌آقا بناها در خیابان خسروی (امروزه به مسجد شهدا معروف است)، به عنوان پایگاه تشییع شهیدان تعیین شود، مسجد کرامت، میزبان پیکر مطهر برخی از شهدا و مراسم آماده‌سازی آن‌ها برای تشییع بود؛ خاطره‌ای که هنوز هم در ذهن بسیاری از ساکنان قدیمی منطقه، از آن روزهای حماسه و پایداری باقی مانده‌است.
سایر اخبار این روزنامه
شیرجه زیرخاکی کودهای دولتی به خارج!
تجلیل از 4 دهه فعالیت هنری استاد صباغی
از اصلاح موی‌سر تا اصلاح زندگی کودکان‌کار
ناگهان دیدیم که روباه آمد سر سفره‌مان!
سواحل همچنان در تصرف سازمان ها !
اقتصاد ایران و همسایگان فراموش شده !
روز خبرساز حقوق کارمندان و بازنشستگان
هندبال در ۲ ثانیه پایانی جهانی شد
تاریخ انقلابی «مسجد کرامت»
بازگشت«نارنجی» به نقشه کرونایی کشور
رسانه ملی شیشه‌ای میشود
وحشت بر فراز برج های شیشه ای ابوظبی و دبی
خودسهامداری 12 هزار میلیاردی سایپا!
