روزنامه شرق
1400/11/05
کارآفرینی اجتماعی راهبرد توسعه پايدار
کارآفرینی اجتماعی راهبرد توسعه پايدار غلامحیدر ابراهیم‌بای‌سلامی* کارآفرینی اجتماعی راهبردی انسان‌مدارانه برای تحقق اهداف توسعه پایدار است. این مفهوم بر ایجاد کسب‌وکارهای جدید بر پایه نوآوری و استفاده از فناوری‌های نوین استوار است که با رویکردی اخلاق‌مدارانه به خلق ارزش و ثروت می‌پردازد و عدالت اجتماعی، حفظ محیط زیست، مشارکت جامعه محلی و توانمندسازی مردم در آن مورد تأکید است. کارآفرینی اجتماعی از تازه‌ترین دستاوردهای نظری و کاربردی آکادمیک برای کاهش مشکلات اجتماعی است. به دلیل نوآوری و تأکید بر خلق ثروت مبتنی بر اخلاق و خیر اجتماعی فراتر از مفاهیمی مانند مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها (CRS) و همچنین عمیق‌تر و مؤثرتر از مفاهیمی نظیر «نیکوکاری» و کمک‌رسانی‌هایی است که تاکنون از سوی برخی از مؤسسات خیریه در جهان رواج داشته است، چون این امر بر پایه مشارکت برای ایجاد ثروت و ارزش برای کاهش آسیب‌هاست. تجربه جهانی حاکی از آن است که توسعه گردشگری پایدار به‌منظور ایجاد کسب‌وکارهای جدید با عنایت به وجه فرهنگی و اقتصادی گردشگری و با توجه به امکان آمایش سرزمین و امکان توسعه مقاصد با مشارکت جامعه محلی یكی از بسترهای مناسب برای تحقق کارآفرینی اجتماعی است. در کشورهایی مثل ایران که دارای تغییرات اقلیمی، اقتصاد رانتی بر پایه فروش نفت خام و بحران کمبود آب هستند، از سوی دیگر دارای منابع انسانی توسعه‌یافته و استعدادها و جاذبه‌های فراوان فرهنگی، طبیعی، صنعتی و خدماتی هستند، این رویکرد یک نیاز و یک ضرورت اساسی است. از این رو با توجه به ناکامی اکثر راهبردهایی که به انسان‌مداری و نوآوری در آنها کمتر توجه شده بود، لازم است در سیاست‌گذاری‌های کلان و راهبردهای برنامه هفتم توسعه ایران «توسعه مفهوم کارآفرینی اجتماعی» به‌طور جدی مورد توجه قرار گیرد. بروز مشکلات اجتماعی مثل نابرابری، بی‌کاری، فقر، گسترش آسیب‌ها و ازهم‌گسیختگی‌های اجتماعی موجب شده است که علاوه بر کشورهای در حال توسعه در کشورهای پیشرفته نیز رویکرد کارآفرینی اجتماعی به عنوان یک جنبش اجتماعی و یک نهضت برای حل مسائل و مشکلات در دستور کار دولت‌ها قرار گیرد و برای آینده بهتر از آن استقبال شود. نوآوری و استفاده از فناوری‌های جدید محور اصلی کارآفرینی و سرمایه‌گذاری برای خلق ثروت و ارزش‌هایی هستند که منجر به رفاه فردی و اجتماعی میشود. اخیرا این رویکرد منجر به گسترش «اقتصاد مشارکتی» شده است که استفاده از منابع و دارایی‌های بلااستفاده یا کم‌استفاده و فرایند ارزان‌سازی و حتی رایگان‌سازی بهره از برخی از منابع معطل‌مانده را در تسهیل رابطه عرضه و تقاضا فراهم کرده است. با گسترش اقتصاد مشارکتی بسیاری از صور و فرمت‌های کلاسیک بازارهای تولیدی و مصرفی در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی در هم شکسته شده است.نمونه عالی آن شرکت Airbnb است که با استفاده از یک سکوی نرم‌افزاری (پلتفرم) شرایط مناسبی را برای تسهیلات اقامتی مسافران و گردشگران فراهم کرده است. در این خصوص منابع و زمینه‌های بسیاری در جامعه ایران موجود است که با نوآوری و رویکردهای تخصصی می‌توان با استفاده بیشتر از دارایی‌های راکد، با هدف فقرزدایی و کاهش آلودگی محیط زیست از آنها استفاده کرد. هدف اصلی کارآفرینی اجتماعی ایجاد ثروت و ارزش و رفاه افراد با رویکرد کاهش فقر است و این امر مبتنی بر توانمندسازی و مشارکت بیشتر مردم در فعالیت‌های اقتصادی است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که جریان معمول کمک‌های مستقیم و بدون مشارکت و فعالیت به افراد موجب وابستگی، تنبلی و گسترش فقر میشود و وضع نیازمندان را بدتر می‌کند و اخیرا در ادبیات تخصصی بین‌المللی از فرایند این امور به‌عنوان «نیکوکاری زیان‌بار» یاد میشود. یکی از اهداف کارآفرینی اجتماعی گسترش همه‌جانبه فعالیت‌ها و بزرگ‌شدن بازار با مشارکت بیشتر مردم است. در ترویج راهبرد کارآفرینی اجتماعی با عنایت به توانمندسازی و استفاده از منابع انسانی مفهوم بازار در‌حال دگرگونی است. معطلی منابع انسانی در دهه‌های اخیر موجب فساد و آسیب‌های اجتماعی فراوان شده است. در کارآفرینی اجتماعی این فرضیه تقویت میشود که منابع مادی و علمی جامعه فقط از آن ثروتمندان و صاحبان دانش و تکنولوژی و صاحب انواع و اقسام دارایی‌های دیگر نیست که صرفا با اهداف و شیوه‌های سودجویانه فردی و شرکتی فراهم و فعال میشود بلکه خلق ثروت و ارزش در جامعه با تعریف معیارها و مقیاس‌های سود اجتماعی باید به گونه‌ای هدایت شود که علاوه بر حفظ رشد و پویایی منابع به سود و رفاه اجتماعی و توانمندسازی و مشارکت دیگر آحاد جامعه نیز به‌طور معنادار منجر شود. اگر سیاست‌گذاران و دولت‌ها با رویکردهای تخصصی نو منابع را هدایت کنند، امکان تحقق جامعه پایدار با دستیابی به فناوری‌های هوشمند وجود دارد و پارادوکس نوآوری، خلق ثروت، سود، ارزش و رفاه اجتماعی با رویکرد کارآفرینی اجتماعی قابل‌حل است. این رویکرد برای رهایی از روش‌ها و شیوه‌های کلاسیک و سنتی گذشته که مبنی بر ایدئولوژی سودجویانه لیبرالیسم و ایدئولوژی ناکارآمد و سیاسی کمونیسم است، می‌تواند به‌عنوان راهبرد و طرحی نو مبتنی بر پیشرفت عدالت در راستای تحقق اهداف اخلاق‌مدارانه و توسعه پایدار باشد.
* عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران
سایر اخبار این روزنامه
زنان پاشنه آشیل‌دولت‌های سابق
طرح صیانت چراغ خاموش به شورای نگهبان می‌رود؟
ایده‌های ایران به کلمات تبدیل شده است
بانک مرکزی درباره رمزارزها شفاف‌سازی کند
آیا دو علم‌الهدی در کشور وجود دارد؟
«در خدمت شما هستم» دیپلماتیک نیست
کوچک جنگلی و محمدامین رسول‌زاده
«مازوت‌سوزی دستوری» در آلوده‌ترین کلان‌شهر ایران
هم‌زمان با شهرت در خوانندگی گزینه وزارت شدم
رئیسی در مسکو
کارآفرینی اجتماعی راهبرد توسعه پايدار
آيا صندوق‌ها معجزه مي‌كنند؟
آلارم لبنان به صدا درآمد
