روزنامه وطن امروز
1400/11/10
بحران اوکراین؛ تله پوتین برای بایدن؟
فرزانه دانایی: آشفتگی در دولت بایدن در نوع مواجهه با روسیه در ماجرای اوکراین به اوج خود رسیده است. در شرایطی که بایدن اعلام کرده بود براساس اطلاعات رسیده، به احتمال زیاد روسیه حمله خود به اوکراین را یک ماه دیگر آغاز می‌کند، رسانه‌های خبری آمریکا به نقل از لوید آستن، وزیر دفاع این کشور گفته‌اند از نظر او، ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه هنوز به تصمیم قطعی و نهایی درباره حمله به اوکراین نرسیده است اما مسکو «به صورت شفاف و کاملا واضحی توانایی گرفتن نقاط مهمی از اوکراین را دارد». هشدار بایدن در تماس تلفنی با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین گفته شده است. این در شرایطی است که زلنسکی و سایر اوکراینی‌ها هنوز به این باور نرسیده‌اند که ممکن است روسیه به آنها حمله کند. مسکو نیز طی چند روز گذشته همچنان برنامه‌ریزی برای حمله به اوکراین را تکذیب کرده است. سوالی که طی ۲ روز گذشته و بعد از تماس تلفنی بایدن با زلنسکی در رسانه‌های جهان مطرح شده این است: آمریکا چه سودی از بدتر شدن شرایط و درگیری احتمالی بین مسکو و کی‌یف می‌برد؟ نوع فتنه‌افکنی و تشدید بحران در ماجرای اوکراین به نحوی توسط کاخ سفید دنبال میشود که باعث شده است زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین، کشورهای غربی، بویژه ایالات متحده را به دلیل نوع برخوردشان با مساله اوکراین مورد انتقاد قرار دهد. زلنسکی مانند هر رئیس‌جمهور دیگری که کشورش در معرض خطر حمله قرار گرفته و در عین حال بشدت متکی به آمریکا نیز بوده است، تلاش دارد از بحران به وجود آمده بیشترین استفاده را برای دریافت کمک‌های تسلیحاتی و مالی غرب ببرد. این در شرایطی است که آمریکا به دنبال بسیج کردن نیروهای ناتو در نزدیکی مرزهای روسیه است اما این به معنای افزایش میزان کمک‌های نقدی به اوکراین نبوده و نخواهد بود. از همین روست که زلنسکی با انتقاد از آمریکا بیان کرده است این راه و روش برای مقابله با روسیه جواب نمی‌دهد. او گفته است: «تصمیم برای خارج کردن نیروهای دیپلماتیک کشورهای ایالات متحده، انگلستان و استرالیا از کی‌یف و خارج کردن خانواده این افراد، باعث گسترش ترس» در بین مردم کشورش شده است. زلنسکی در ادامه پا را فراتر از این گذاشته و گفته است: «من نمی‌توانم مانند سایر سیاستمدارانی باشم که از ایالات متحده تنها به خاطر اینکه ایالات متحده است، سپاسگزار باشم». او در شرایطی این صحبت‌ها را بیان کرده که هنوز هم اوکراین از میلیاردها دلار کمک‌های نظامی و اقتصادی غرب بهره‌مند میشود. زلنسکی با اشاره به صحبت‌های بایدن که گفته بود احتمالا روسیه طی یک ماه آینده به اوکراین حمله می‌کند، گفته است: «این سیگنال‌ها که از طرف رهبران مورد احترام جهان، آن هم به صورت کاملا باز و با زبان غیردیپلماتیک گفته میشود، بسیار خطرناک است. آنها براحتی می‌گویند فردا جنگ خواهد شد. این واقعا وحشتناک است». رئیس‌جمهور اوکراین در واقع انتظار دارد تحریم‌هایی که بایدن تاکید کرده است بزودی از آنها در صورت حمله روسیه به اوکراین استفاده میشود، به سرعت علیه مسکو اعمال شود. این در شرایطی است که زلنسکی شخصا بر این باور است هنوز تا رسیدن به مرحله جنگ و درگیری نظامی بین ۲ کشور فاصله زیادی است و خود در انتقاد از غرب، بویژه آمریکا که مشغول تنش‌زایی در منطقه هستند، گفته است: «من در اینجا زندگی می‌کنم و جزئیات بسیار بیشتری نسبت به هر رئیس‌جمهور دیگری در دنیا نسبت به این مساله دارم». آمریکا برای اینکه مطمئن شود اوضاع از کنترلش خارج نمی‌شود شروع به فرستادن نیروهای خود به شرق اروپا کرده است. پیش از این گفته شده بود ۸۵۰۰ نیروی آمریکایی در حالت آماده‌باش قرار دارند تا در صورت حمله به اوکراین به منطقه اعزام شوند. اقدامات تند و هیجانی ایالات متحده در برابر رزمایش و نمایش نیروهای نظامی روسیه در مرز اوکراین نشان می‌دهد در صورتی که هیچ جنگی نیز در منطقه شکل نگیرد، بایدن نمی‌تواند نتیجه را به نفع خود در رسانه‌ها مطرح کرده و از خود یک بازیگر معقول در عرصه جهانی به نمایش بگذارد. در شرایطی که آمریکا طی ۳ هفته گذشته بارها نشان داده است به دنبال تشدید تنش در منطقه بوده و تلاش دارد با حرکت‌های افراطی و تهدیدهای نابجا، اوکراین را به مساله‌ای حیاتی در سیاست خارجی کشور خود تبدیل کند، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به دنبال تنش‌زدایی در منطقه بوده و ضمن اینکه گفت‌وگوهای امنیتی خود با آمریکا و ناتو را ادامه می‌دهد از خود یک بازیگر معقول در عرصه جهانی به نمایش گذاشته است. او در عین حال بارها چهره‌ای تند و غیرعقلانی از بایدن برای دنیا به نمایش گذاشته است. پوتین در عین حال با نمایش نظامی خود در مرزهای غربی این کشور توجه مقامات آمریکایی به سایر اولویت‌های دیپلماتیک را از آنها گرفته و مساله‌ای برای دستگاه سیاست خارجی دولت بایدن ایجاد کرده است که هیچ‌گاه توسط آنها انتظار نمی‌رفت به چنین مرحله‌ای در برخورد با روسیه برسند. برخی تحلیلگران حوزه سیاست خارجی آمریکا بر همین اساس بر این باورند این اقدام در واقع تله‌ای سیاسی از طرف پوتین برای بایدن بوده است که نشان دهد بعد از ماجرای خروج مفتضحانه از افغانستان، بایدن توانایی کنترل یک بحران در روابط خارجی خود را نیز نداشته و از یک مساله کوچک، بحرانی بسیار بزرگ می‌سازد که ایالات متحده به تنهایی قادر به مدیریت آن در عرصه جهانی نیست. موضوع دیگری که می‌تواند جایگاه آمریکا در عرصه جهانی را مانند دوران ریاست‌جمهوری ترامپ همچنان دچار افول و تنزل کند، مساله روابط خارجی آمریکا با متحدانش مانند کشورهای اروپایی است. تهدید روسیه به جای آنکه آمریکا و شرکای اروپایی‌اش را به همگرایی بیشتر در عرصه سیاست خارجی وادارد، آنها را به واگرایی بیشتر در این عرصه کشانده است. «اشپیگل» اخیرا فاش کرده است سفیر آمریکا در برلین در نامه‌ای محرمانه به وزارت خارجه آلمان تاکید کرده واشنگتن به دلیل عدم همکاری مناسب برلین درباره اوکراین، این کشور را یک شریک غیرقابل اعتماد می‌داند. این مسأله بدین دلیل صورت گرفته که آلمان برخلاف سایر کشورهای اروپایی یا انگلستان حاضر به کمک نظامی به اوکراین نشده است. مساله اوکراین نشان داد روسیه همان‌طور که در زمان ترامپ توانسته بود با اقدامات خود باعث افول جایگاه آمریکا در عرصه جهانی شود، در دوران بایدن نیز براحتی توانسته بحرانی ایجاد کند که نشان دهد بایدن هیچ تفاوتی با ترامپ در عرصه سیاست خارجی ندارد و در اصل آمریکا دیگر جایگاهی در دنیا نداشته و حتی توان کنترل و مدیریت روابط خود با متحدانش را نیز ندارد.