روزنامه آفتاب یزد
1400/11/10
نبود اثر کمدی؛ ضعف جشنواره چهلم فجر
آفتاب یزد – یوسف خاکیان: «من در جریان هستم که اصلا در یک سال اخیر هیچ فیلم کمدی ساخته نشده و این یعنی هیچ فیلم کمدی در جشنواره فیلم فجر اسم نویسی نکرده و متقاضی حضور در این جشنواره نبوده است تا هیئت انتخاب بخواهد گزینه مد نظر را انتخاب کند و باعث راهیابی فیلم ها به جشنواره باشد اینکه متاسفانه در جشنواره فیلم کمدی موجود نیست یکی از نقاط ضعف کلیه ادوار جشنواره فجر محسوب می شود.»اینها بخشی از سخنان محمدحسین فرح بخش تهیه کننده و کارگردان سینماست که روز گذشته در گفت و گویی پیرامون آثار تولیدی ارائه شده به چهلمین جشنواره فیلم فجر بیان کرده بود؛ آثاری که هر کدام ژانر و داستان متفاوتی را به تصویر می کشند اما در میان تمام آنها حتی یک فیلم کمدی و طنز نیز وجود ندارد. این موضوع را همانطور که فرح بخش عنوان کرده باید از دو جهت بررسی کرد؛ اول آنکه سینمای ایران اساسا در طول این یک سال فیلم کمدی را تولید کرده که بخواهد متقاضی حضور در جشنواره فجر باشد یا نه و دوم اینکه در صورت ساخته شدن فیلم کمدی و متقاضی بودن آن برای حضور در جشنواره فیلم فجر، این امکان به فیلم مورد نظر داده نشده تا جزو لیست نهایی 22 فیلم حاضر در بخش مسابقه چهلمین جشنواره فیلم فجر قرار بگیرد. همانطور که در ابتدای این گزارش بیان کردیم فرحبخش با اطمینان بیان می کند که در یکسال اخیر فیلم کمدی در سینمای ایران ساخته نشده است که حال بخواهد برای حضور در جشنواره فرم پر کند. در اینجا باز هم دو پرسش مهم مطرح
می شود. اول آنکه چرا از میان خیل عظیم کارگردانانی که در یکسال گذشته مجوز گرفته و پشت دوربین قرار گرفته و اثر سینمایی
ساخته اند هیچکدام حاضر نشده اند فیلم کمدی بسازند؟ یا به سخن بهتر، چرا هیچکدام تمایلی به ساختن فیلم کمدی نداشته اند؟ و سوال دوم آن است که آیا اگر فیلمسازی حاضر به ساخت فیلم کمدی می شد، در صورت آماده شدن فیلم و درخواست برای حضورش در جشنواره چهلم، با درخواستش موافقت می شد یا خیر؟
پاسخ پرسش اول: بیایید با هم به گذشته های دور نظری بیندازیم، همان زمانها که فیلم هایی نظیر «اجاره نشینها»، «آپارتمان شماره 13»، «جیب برها به بهشت نمی روند» و ... ساخته می شدند و در جشنواره ها حضور می یافتند و جایزه می گرفتند و پس از آن هم هنگامی که روی پرده سینماها می رفتند با استقبال بسیار خوبی از سوی مخاطب مواجه می شدند. آن زمانها در طول یکسال حداقل یک فیلم سینمایی کمدی ساخته می شد و اتفاقا مجوز حضور در جشنواره فیلم فجر را هم می گرفت. اگر به شرایط زندگی مردم در آن زمان دقت کنیم متوجه خواهیم شد که مشکلات و سختی های زندگی آنقدرها زیاد نبودند که بخواهند به قول معروف کمر مردم را بشکنند و بر گُرده آنها سوار شوند، اما فیلمسازان به این موضوع آگاه بودند که جامعه به طنز و کمدی نیاز دارد و باید برایش خوراک خنده خوب تولید کرد. روی همین اصل فیلمنامه نویسان می نشستند و سناریوهای طنز می نوشتند، سناریوهایی که نه تنها موضوع روز بودند بلکه این پتانسیل را نیز داشتند که بتوانند برای نسل های آینده هم حرفهایی برای گفتن داشته باشند و آنها را نیز بخندانند. دقیقا به همین دلیل است که پس از گذشت 36 سال از ساخت فیلم سینمایی «اجاره نشینها» مردم وقتی پای تماشای این فیلم می نشینند، خنده سر می دهند و دلشان شاد می شود. این یعنی کارگردان چنین فیلمی طنز را خیلی خوب می شناخته و طوری فیلمش را ساخته که در اثر گذر زمان رنگ و بوی کهنگی به خود نگیرد. آن زمانها علاوه بر اینکه مشکلات اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی به اندازه ای که امروز گسترده است، گسترده نبود، موضوعات درام و تراژیک نیز به اندازه امروز به وفور یافت نمی شد و همچنین فیلمنامه نویسان و کارگردانان در آن برهه از زمان از امکاناتی مانند فضای مجازی برخوردار نبودند که بتوانند سوژه های اجتماعی نابی را از دل جامعه بیرون بکشند و آنها را به فیلم تبدیل کنند. همین ده سال اخیر را در نظر بگیرید، کارگردانان جوانی پا به عرصه سینما گذاشته اند که هر کدام در تولیدات جدیدشان موضوعی را برای فیلم خود انتخاب کرده اند که در گذشته یا اصلا رخ نمی داد و یا اگر هم اتفاق می افتاد کسی از آنها با خبر نمی شد، این موضوع باعث می شد که فیلمنامه نویسان و کارگردانان هم از سوژه های اجتماعی و درام آگاهی نداشته باشند و هم با فراغ بال بیشتری به ساخت موضوعات کمدی مبادرت ورزند. مسلم است وقتی در جامعه فشار اقتصادی بالا نیست و میزان ناهنجاری های مختلف هم در حد متوسط قرار دارد، فیلمنامه نویس یا کارگردان ذهنش آزادتر است و می تواند با طیب خاطر بیشتری برای نوشتن و ساخت یک اثر سینمایی (خاصه در حوزه طنز) فعالیت کند. این آسایش و آرامش روان باعث می شد که فیلمی که در حوزه طنز شکل می گرفت به لحاظ محتوایی، قدرت بالای خنده گرفتن، بازی بازیگران، کارگردانی و سایر عوامل در حد بالایی قرار داشته و از امکان مانا بودن در دل تاریخ نیز برخوردار باشد. اما در روزگار کنونی شرایط کاملا متفاوت شده است. هم جامعه رشد و توسعه پیدا کرده، هم فضای مجازی وارد زندگی مردم شده و هم افراد بسیار زیادی در این فضا این امکان را برای خود مهیا
کرده اند که هنر خندانندگی شان را به معرض دید عموم قرار دهند و هم اتفاقات اجتماعی، درام و تراژیک این امکان را یافته اند که در کسری از ثانیه به سمع و نظر همه مردم (خلاصه فیلمنامه نویسان و فیلمسازان) برسند. تمام این موارد دست به دست یکدیگر داده اند که اول شرایط فیلمسازی سخت شود، دوم شرایط خنداندن مردم دشوار شود، سوم در حوزه های اجتماعی و درام و تراژیک به وفور
سوژه های منحصر به فرد و ناب پیدا شود، چهارم نسل جوانی که به حوزه فیلمسازی ورود پیدا کرده نسلی پر از ایده های خلاقانه و ناب است،
ایده هایی که بیشتر اجتماعی اند و کمتر طنز و کمدی. همین
فیلم های سینمایی ساخته شده در طول این چند سال را در نظر بگیرید، در بیش از 90 درصدشان هیچ اثر کمدی یافت نمی شود، اگر هم فیلم کمدی در میان آنها باشد کیفیت داستان پردازی اش به اندازه کیفیت داستان پردازی فیلم های جدی نیست. پنجم اینکه متاسفانه تو گویی در روزگار کنونی ساخت فیلم کمدی و طنز به نوعی شوخی و مزاح تبدیل شده و این یعنی هر کسی که فکر
می کند آدم طنازی ست و طنز را خوب می شناسد یک دوربین به دست گرفته و مشغول ساخت فیلم سینمایی کمدی شده است. نتیجه چنین ساختاری در حوزه آثار طنز را هم می توان به سادگی متوجه شد، ساخت فیلم های سخیف و بعضا مبتذل با داستانهای بی سر و ته که متاسفانه در بعضی موارد حتی فیلمنامه ساده ای هم ندارند و به قول معروف سر صحنه کارگردان به بازیگران این اجازه را می دهد که بداهه دیالوگ بگویند و اکت انجام دهند. تازه این در شرایطی است که سینمای ایران فیلم کمدی بسازد و آن را برای حضور در جشنواره فجر در نظر بگیرد این در حالیست که بر اساس اظهارات محمدحسین فرحبخش در طول یکسال گذشته حتی از این نوع کمدی های سخیف هم در سینمای ایران ساخته نشده و روی پرده نرفته است. این نشان می دهد که سینمای ایران در حوزه کمدی بسیار فقیر و تهیدست شده و عملا هیچ حرفی برای گفتن ندارد.
پرسش دوم: اما در این گزارش پرسش دیگری را نیز مطرح کردیم، اینکه اگر فیلمسازان در سینمای ایران، اثر یا آثاری را در حوزه طنز تولید کنند و آنها را برای حضور در جشنواره فجر به دبیرخانه این فستیوال ارائه کنند، مسئولان برگزاری این جشنواره این فیلم را در لیست نهایی فیلم های برگزیده در بخش مسابقه قرار خواهند داد یا نه؟ پاسخ این سوال بسیار ساده است. بالاخره هر جشنواره ای در هر نقطه ای از دنیا برای این شکل می گیرد که فیلم هایی را از کارگردانان مختلف با ژانرهای گوناگون در دل خود جای دهد و آنها را به مردم ارائه کند، بدیهی ست که فستیوال فجر نیز از این ماجرا مستثنی نیست و گردانندگان این جشنواره یکی از دغدغه های
اصلی شان آن است که در هنگام برگزاری فستیوال حداقل فیلمی را به نمایندگی از هر نوع ژانری در سالن های خود اکران کنند و مردم و داوران را به تماشای آنها فرابخوانند و از آنجا که ژانر کمدی هم یکی از گونه های مختلف سینمایی ست که اتفاقا طرفداران بیشماری هم دارد، می تواند در جشنواره فجر جایگاهی برای خود داشته و نماینده یا نماینده هایی را معرفی کند. بنابراین پاسخ سوال مطرح شده تا حد بسیار زیادی مثبت خواهد بود مگر آنکه...
در اینجا چند نقطه چین قرار دادیم که گاهی مشکل ایجاد
می کنند (خصوصا در سینمای ایران) یک نکته مهم درباره سینمای کمدی و طنز وجود دارد، اینکه سینماگران این امکان را دارند که در
فیلم های سینمایی شان به وسیله طنز و کمدی حرفهای جدی و نیش دار خود و جامعه شان را مطرح کنند. اصلا خصوصیت طنز و کمدی
در همین است. وقتی چنین اتفاقی رخ می دهد و سینماگر به وسیله طنز حرف جدی و نیش دارش را خطاب به مردم و مسئولان می زند کار گره پیدا می کند، می پرسید چرا؟ دلیلش آن است که ما مدت زیادی ست که عادت کرده ایم فکر کنیم «همه چیز خوب است و ما چقدر خوشبختیم» و وقتی کسی پیدا می شود باگ های
زندگی مان (هم در حوزه مردم و هم در حوزه مسئولان) را به ما نشان
می دهد، ناگهان برمی آشوبیم که چرا او چنین کرده و ایراد کارمان را به ما گوشزد کرده، در حالی که یکی از مهمترین وظایف هنرمند همین است که ناراستی ها و پلشتی ها را به نمایش بگذارد و جامعه را از خواب غفلت بیدار کند. وقتی در مواجهه با چنین اتفاقی، از سوی مردم و مسئولان برآشفتگی صورت می گیرد، جنجال ایجاد می شود و اثر هنری مورد نظر (در اینجا فیلم کمدی) مورد بازخواست قرار
می گیرد که اساسا چرا چنین مسئله ای را مطرح کرده است. اینجاست که جشنواره های داخلی ترجیح می دهند که اثر کمدی مورد نظر که حرفهای تلخ و گزنده ای دارد را از دور حضور در بخش های مختلف خود خارج کنند و امکان ورود آن اثر را به فستیوال خود ندهند. این یعنی ای بسا که فیلمی در حوزه طنز و کمدی ساخته شده و اتفاقا برای حضور در جشنواره فجر هم فرم پرکرده اما در نهایت وقتی اسامی فیلم های حاضر در بخش مسابقه چهلمین دوره فیلم فجر اعلام شده همگان متوجه
شده اند که هیچ فیلم کمدی در این دوره از جشنواره حضور ندارد.
سایر اخبار این روزنامه
پول بیت المال خرج فوتبالیست‌ها بشود یا نشود؟
عقب نشینی از وام 100 میلیونی بدون ضامن
جزئیات موافقت کمیسیون تلفیق با خرید سربازی
همه در انتظار تصمیم "پایتخت"ها
نبود اثر کمدی؛ ضعف جشنواره چهلم فجر
پایان مروت و رحم
صدقه‌های بانکی
مسئله این است....!
نقش آفرینی مردم و نهاد‌های مدنی در عدالت اجتماعی
مگر کیهان صاحب دولت است؟!
حق با ترامپ بود؛ اوکراین مسئله اول اروپا است نه آمریکا!
استقلال قوه قضائیه و امیدهای تازه از قرار منع تعقیب دادیار جوان تا رای برائت محمود صادقی
کیهان چکاره است؟
