روزنامه وطن امروز
1400/11/17
عاشقانه‌ای برای شهید علم
گروه فرهنگ و هنر: یکی از فیلم‌هایی که با اقتباس از واقعیت ساخته و پرداخته شده و به جشنواره چهلم فجر رسیده، «هناس» ساخته حسین دارابی است. به گزارش «وطنامروز»، این فیلم که با محوریت زندگی خانم شهره پیرانی، همسر شهید علم، دکتر داریوش رضایی‌نژاد تولید شده، از چند جهت قابل تحسین است؛ اول آنکه موضعی عاشقانه را برای روایت روزهای آخر حیات یک دانشمند هسته‌ای برگزیده تا بتواند مخاطبان بیشتری را درگیر یک قصه به ظاهر پیچیده کند، دوم از آن جهت که اساس اقتباس از واقعیت، اتفاق درستی است و سوم اینکه مسیر پرداختن به موضوعاتی را که پیچیده به نظر می‌رسند، برای کسانی که بیرون از این فضا قرار دارند و گمان می‌کنند نمی‌شود درباره ترور یک دانشمند هسته‌ای اثری سینمایی ساخت، می‌گشاید. با این همه اما قصه «هناس» می‌توانست زیربنای جدی‌تری داشته باشد. اساس پیرنگ در این کار جای نقد دارد، چرا که بعد از گذشت زمان کوتاهی از فیلم، ادامه داستان دارای هیچ فراز و فرود و نقطه تعلیقی نیست. انتهای قصه تقریبا آشکار است و مخاطب منتظر رخ دادن آن. با این همه ارزش پرداختن به واقعه‌ای نزدیک آن هم از زندگی یکی از شهدای هسته‌ای، پسندیده و تحسین‌برانگیز است. *** سیدسعید هاشم‌زاده: نوشتن درباره «هناس» مقدمه‌ای طولانی می‌خواهد. بسیاری معتقدند فیلم یک رسانه است؛ که هست اما فقط رسانه نیست. فیلم هنر هم هست. اما آنهایی که فقط وجه رسانه‌ای یک فیلم را می‌بینند و معتقد نیستند فیلم نخست هنر است و سپس رسانه، بر چنین یادداشت‌ها و رویکردهایی خرده می‌گیرند و به احتمال فراوان نوشتن نقد درباره فیلمی که موضوع آن شهدای هسته‌ای است را نه‌تنها کاری عبث می‌دانند، بلکه فقط و فقط انتظار حمایت دارند و بس. چون نگاه‌شان به چنین آثاری، نگاه تشویق‌کننده است که راضی است به وجود زمین فوتبال اما توجهی ندارد که این زمین چه کیفیتی دارد! ماجرای این یادداشت هم اینگونه است. این یادداشت با شخص و پیام کاری ندارد، بلکه با هنر سینما سر و کار دارد و معیارهایش اینهاست و نه چیزی کم و بیش. این رویکرد معتقد است اگر فیلم‌هایی با موضوعات ارزشمند می‌خواهند تاثیر بگذارند، حتما باید هنرمندانه ساخته شوند و نقد «هناس» نیز از همین جا آغاز میشود که «هناس» هنرمندانه نیست. یکی از هنرمندانه‌ترین وجوه یک فیلم سینمایی روایت است و یکی از وجوه روایت، شخصیت. شهره به عنوان زن اصلی داستان -که نام فیلم هم توصیفی است که شوهرش از او می‌کند- یک زن عجیب و غریب است که هر آنچه پتانسیل داستانی جذاب است از او گرفته شده است. شاید بحث درباره این مساله بتواند زوایای منفی و ضعیف «هناس» را روشن کند. شهره، زنی است که از فرزند و شوهر خود مراقبت می‌کند و بر اساس این مراقبت دست به اعمالی قهرمانانه یا حداقل پیش‌برنده می‌زند. شهره اما شاهد حملات تروریستی علیه دانشمندان هسته‌ای است ولی هرگز مراقبت منطقی از همسرش انجام نمی‌دهد. نه در گزارش دادن جاسوس‌هایی که با او تماس می‌گیرند جسارتی از خود بروز می‌دهد و نه پای پلیس امنیت را به خانه‌اش باز می‌کند. شرط عقل برای محافظت از یک معشوق در برابر جاسوس‌ها و تروریست‌ها به دست آوردن میزان امنیتی است که بتواند هر لحظه زیستن با فرزند و همسر را میسر کند اما شهره شرط عقل نمی‌شناسد یا بهتر بگوییم این شرط عقل را بنا به استدلالی ضعیف از سوی همسرش داریوش کنار می‌گذارد و در نهایت شاهد به قتل رسیدن همسرش جلوی چشمانش است. انگار می‌خواهد همسرش را به سمت و سوی خطر سوق دهد. این منظر و این سیر تصمیم‌گیری یک شخصیت، میزان کم‌اندیشی و نگاه نکردن به عاقبت پیش رو را به تماشاگر نشان می‌دهد زیرا دنیای درام با شبکه استدلالی همراه است و مخاطب در مواجهه با درام واقع‌گرا، منطق می‌خواهد و استدلال. درام نه جهان زیستی و مستند است و نه «هناس» جهانی سوررئال یا شاعرانه و ضدمنطق دارد. این سوق دادن همسر به سمت خطر، امری است عجیب که در درام، منطقی برایش پیدا میشود، نه متافیزیکی و نه فیزیکی. نه به شکلی همانند امر قدسی با این شهادت برخورد میشود و نه به‌مثابه یک امر واقعی با انگیزه خدمت به وطن. در این گیر و دار است که «هناس» نمی‌تواند با بازسازی شهادت یک دانشمند حس بسازد و تاثیر بگذارد. *** ادای احترام مریلا زارعی به همسر شهید رضایی‌نژاد سایه‌تان بر سر ما و همه زنان ایرانی مستدام محمدرضا شفاه، تهیه‌کننده فیلم سینمایی «هناس» در نشست رسانه‌ای این فیلم گفت: خانم شهره پیرانی امروز در جمع ما هستند و تقاضا دارم ایستاده ایشان را تشویق کنید. به گزارش «وطنامروز»، وی افزود: اگر اعتماد ایشان به تیم ما نبود و اگر ایشان سینما را خوب نمی‌شناختند، امروز تصویری از قهرمان‌های‌مان نداشتیم. قطعا فیلم اشکالاتی دارد. شفاه درباره تهدیدات و تشویش‌های ذهنی خانم شهره پیرانی به عنوان همسر شهید هسته‌ای ترور گفت: یکی از همسران شهدای ترور اخیرا می‌گفت روزی که همسرم ترور شد، ما تازه از زیر فشار و اضطراب هر روزه رها شدیم. همچنین حسین دارابی، کارگردان فیلم گفت: انتخاب بازیگر یکی از سختی‌های فیلم است و ما برای ایفای نقش خانم پیرانی (با بازی مریلا زارعی) محدودیتی نداشتیم و خانم پیرانی خیلی دست ما را باز گذاشتند. وی ادامه داد: ما از زاویه دید شهره پیرانی به فیلم نگاه کردیم و چون در تشویش و گنگی به سر می‌برد، خواستیم این حس را تقویت کنیم، تا اینکه فیلم جاسوسی بسازیم. ضمن اینکه «هناس» یک فیلم عاشقانه و بیوگرافی است، با این حال فکر می‌کنم فیلم کندی نیست. وی ادامه داد: قبول دارم فیلم می‌تواند چند پایان داشته باشد، البته داستان کاشت‌هایی در ابتدا داشته و این کاشت‌ها در ادامه اضافه نیستند. فیلم فضای تلخی دارد اما خواستیم پایان آن مخاطب را با حال خوب روانه خانه کند. ما نمی‌خواستیم فیلم مستند بسازیم و فیلمی سینمایی و حسی ساختیم. فقط می‌دانستیم دانشمند نخبه هسته‌ای بوده و زندگی عاشقانه‌ای داشته و آینده روشنی برای خودش ترسیم کرده است. دارابی درباره انتخاب وحید رهبانی (که در نشست غایب بود) به عنوان شخصیت منفی گفت: انتخاب ترسناکی بود، چون همیشه در نقش‌ها قهرمان بوده است. با خودش مشورت کردیم و سعی شد ضدقهرمانی دوست نداشتنی بسازیم. وی درباره ضعف موضوعات امنیتی داخل فیلم گفت: ما سعی کردیم روایتی صادقانه داشته باشیم و فیلم را از سمت خانم پیرانی نشان دادیم و از جزئیات موضوعات امنیتی اطلاعی نداشتیم و نمی‌خواستیم ورود کنیم. مریلا زارعی، بازیگر نقش شهره پیرانی (همسر داریوش رضایی‌نژاد) هم گفت: خانم پیرانی بسیار به ما عشق و مهر دادند و تمام لحظاتی که این نقش را بازی می‌کردم، فکرم این بود که این امانت را به پایان ببرم. من جسارت کردم و به ایشان گفتم گوهری به نام عشق، پایداری و ایمان را از شما گرفتم و سعی می‌کنم با توکل به خدا و کمک عوامل، این نقش را ایفا کنم و شرمنده شما نشوم. وی ادامه داد: خانم پیرانی به دعوت ما سر صحنه می‌آمدند اما لطف می‌کردند نزدیک من نمی‌آمدند و امروز اشک‌های خانم پیرانی را دیدم و من هم اشک ریختم که صاحب فیلم از آن رضایت داشته است. ان‌شاء‌الله سایه‌تان بر سر ما و همه زنان ایرانی مستدام باشد. سولماز غنی، بازیگر فیلم هم خطاب به پیرانی گفت: خوشحالم با این فیلم در بخشی از زندگی‌تان سهیم بودم. من امروز نخستین‌بار فیلم را دیدم و الان خیلی احساساتی شده‌ام. بهروز شعیبی، بازیگر نقش داریوش رضایی‌نژاد نیز گفت: بازی کردن با کارگردانی ۲ انتخاب متفاوت است. من «هناس» را به دلیل روابط انسانی حاکم بر فیلم دوست داشتم. افتخار بزرگم بازی با خانم زارعی پس از سال‌ها بود. خوشحالم که فیلم «بدون قرار قبلی» را هم در جشنواره دارم و امروز حالم خیلی خوب است. *** دبیر جشنواره فیلم فجر در نشست خبری عنوان کرد برپایی اختتامیه با حداقل جمعیت نشست رسانه‌ای دبیر جشنواره چهلم فیلم فجر با حضور جمعی از اهالی رسانه در سالن اصلی مرکز همایش‌های برج میلاد برگزار شد. به گزارش «وطنامروز»، در ابتدای این مراسم مدیر روابط عمومی جشنواره فیلم فجر گفت: قرار بود در تاریخ ۵ یا ۶ بهمن‌ماه نشست خبری داشته باشیم که به دلیل ابتلای دکتر مسعود نقاش‌زاده به کرونا به تعویق افتاد و به امروز موکول شد تا پاسخگوی پرسش خبرنگاران باشیم. یزدان عشیری ادامه داد: جشنواره فیلم فجر که بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی ایرانی است کمک می‌کند تا عصاره و چکیده فعالیت‌های سینماگران و مدیران را در اتاقی شیشه‌ای قرار داده و آن را مشاهده کنیم. جشنواره بهترین بستر برای ظرفیت‌شناسی و نیازسنجی سینمای ایران است. وی بیان کرد: فقدان مرکزیت جامع جغرافیایی تحت عنوان خانه جشنواره و دبیرخانه دائمی برای این رویداد سینمایی باعث میشود هر سال برگزاری جشنواره با شرایط ویژه‌ای رو‌به‌رو باشد اما باید کمک کرد ضمن آسیب‌شناسی، جشنواره در ادوار متفاوت ترسیم‌گر افقی برای دوران پیش رو به عنوان مرجعی جریان‌شناس شناخته شود. در ادامه مسعود نقاش‌زاده، دبیر جشنواره در شروع سخنانش گفت: در ابتدا بابت این ناهماهنگی که به دلیل ابتلای بنده به کرونا رخ داد و نشست خبری با تعویق همراه شد عذرخواهی می‌کنم. لازم می‌دانم از تمام همکاران و عوامل برگزاری جشنواره تشکر کنم. بی‌گمان به‌واسطه مسؤولیت‌پذیری این عزیزان بود که جشنواره برگزار شد. کمیته‌های تخصصی در بخش‌های مختلف برای پیشبرد بهتر مسیر در نظر گرفته شده بود که تسهیل‌گر امور بود. وی در ادامه گفت: ۵ آبان امسال حکم این مسؤولیت به من اعطا شد که کمتر از ۳ ماه تا آغاز جشنواره مهلت باقی مانده بود. در این مدت دفتر جشنواره نیز آماده نبود و ظرف مدت کوتاهی ساختمان بازسازی و ستاد برپا شد. این جشنواره بزرگ‌تر از چیزی است که شبیه به یک پروژه با آن برخورد کرد و نیاز به برپایی یک دبیرخانه دائمی دارد، البته من پیشنهاد می‌کنم مرکزی برای برگزاری جشنواره‌های داخلی داشته باشیم تا با زیرساخت و ریل‌گذاری در جهت بهبود اوضاع برگزاری و بهینه‌سازی پیش برویم. ما تلاش‌مان را کردیم که برای چهلمین دوره جشنواره با امکاناتی که در اختیار داریم بهترین کار را انجام دهیم. برای جشنواره چهل و یکم قصد دارم با ایجاد رویه دبیرخانه دائمی بهتر پیش برویم. دبیر جشنواره خاطرنشان کرد: اعتقاد داریم آیین‌نامه جشنواره باید طوری تنظیم شود که در ادوار مختلف فقط در موارد اجرایی تفاوت پیدا کند. ما نیازمند چارچوب اولیه پایدار برای جشنواره هستیم که باید در آیین‌نامه مکتوب شود. رعایت این قانون‌مداری بعضا برای خود عوامل جشنواره هم سخت است، چون تحت فشار بسیاری قرار می‌گیرند اما همه تلاش ما این بود که بر مبنای آیین‌نامه پیش برویم. گاه‌شمار جشنواره تا به امروز نیز رعایت شده و به آیین‌نامه عمل شده است. نقاش‌زاده تصریح کرد: امسال به طور مشخص بر برنامه‌های فرهنگی غیر از برنامه‌های رقابتی تاکید داشتیم که با هدف عمق‌بخشی به جشنواره و اندیشه‌های سینمایی به معنای کلان به کار می‌رود. نشست‌هایی که امسال برگزار میشود گام اولیه این ماجراست. اعتقاد دارم رعایت چیزی که به عنوان چارچوب مبنا قرار می‌گیرد به ارتقا، سالم‌سازی و پیش‌پینی‌پذیری جشنواره کمک می‌کند. بر این باورم که در رویدادهای فرهنگی که هنرمندان در آن شرکت می‌کنند همه چیز باید به صورت پیش‌بینی‌پذیر پیش برود و تاریخ‌ها زودتر مشخص شود، البته هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله داریم. وی گفت: در جشنواره چهلم، فروش بلیت در سینماهای مردمی نسبت به سال گذشته افزایش یافت، البته این جنبه را که اکران آثار در مراکز استان‌های سراسر کشور انجام میشود، نباید از نظر دور نگاه داشت که آمار آن هم متعاقبا اعلام خواهد شد. در ادامه یزدان عشیری گفت: امسال با حمایت سازمان سینمایی، ۳۱ استان کشور میزبان جشنواره هستند و با کمک همکاران ما در دفاتر انجمن سینمای جوانان ایران در بیش از 100 نقطه، تعدادی از آثار توسط سینماسیار برای مناطق محروم و روستاهای کپرنشین اکران خواهد شد. از دکتر جبلی و همکارانم در صداوسیما و رسانه‌های رسمی تشکر می‌کنم. در ادامه نقاش‌زاده گفت: در این جشنواره آثار توسط هیات انتخاب که ترکیبی از نامداران سینما هستند، انتخاب میشود. طبیعی است سلیقه‌های مختلفی وجود دارد و همه مخاطبان، همه آثار را دوست نداشته باشند. ترکیب بخش هیات انتخاب مسابقه سینمای ایران را می‌دانیم که شامل افرادی باسابقه و باتجربه بودند. رویکردی که برای انتخاب آثار وجود داشت صرفا حضور فیلم‌ها با ارزش‌های سینمایی نبود. برای مثال برای هیات انتخاب حضور آثار مختلف با تنوع ژانرهای متفاوت مطرح بود لذا ما موظف بودیم به سلیقه هیات انتخاب احترام بگذاریم. وقتی ۶۰ فیلم به هیات انتخاب ارائه میشود، لاجرم ۳۸ فیلم از جشنواره بیرون می‌مانند. ما از ابتدا گفتیم که قانون‌مداری اصل اول برای ما است. قانون می‌گوید هر فیلمی برای اکران در مجامع عمومی نیازمند پروانه نمایش عمومی است و ما تابع این قانون هستیم. بعضی از آثار مورد توجه هیات انتخاب نیز قرار گرفتند اما موفق به اخذ پروانه نمایش نشدند. برای ما هم مهم بود که براساس مجوزهای اداره ارزشیابی و نظارت کار کنیم. وی در پایان درباره بودجه جشنواره گفت: ما در حال برگزاری جشنواره هستیم و آمار عملکرد جشنواره به لحاظ اجرایی و اقتصادی اعلام خواهد شد ضمن اینکه اختتامیه فیلم فجر ساعت ۱۸:۳۰ روز جمعه هفته جاری در برج میلاد برگزار میشود و به دلیل خیز ششم کرونا ناگزیر هستیم ظرفیت اختتامیه را کمتر از آنچه اکنون در سالن‌های اکران وجود دارد در نظر بگیریم.