سیگنال مثبت به توافق

مرتضی مکی تحلیلگر مسائل بین‌الملل لغو تحریم‌های ثانویه آمریکا که بحث همان معافیت شرکت‌های خارجی با برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران است که در دوره ترامپ احیا شده بود و به نوعی همکاری شرکت‌های خارجی با برنامه هسته‌ای غیرنظامی ایران را با تهدید مواجه کرده بود. این یک گام مثبت به جلو در روند اعتمادسازی میان آمریکا و ایران برای رسیدن به یک توافق جامع در خصوص چگونگی احیای توافقنامه برجام است. هرچند وزیرخارجه کشورمان، آقای امیرعبداللهیان بر این نکته اذعان کرده که همین قدم نیز قدم خوبی برای لغو تحریم‌هاست ولی کافی نیست و آمریکا باید گام‌های عملی در جهت لغو تحریم‌ها بردارد ولی این خبر در کنار گمانه‌زنی‌های دیگر مبنی بر گفت‌وگوهای مخفیانه هیات‌های ایران و آمریکا در برلین یا اخباری که درخصوص برخی توافقات میان ایران و آمریکا منتشر شده، نشان می‌دهد که اکنون امکان احیای برجام بیشتر از گذشته شده است. با توجه به اینکه دولت آمریکا طی هفته‌های اخیر اقداماتی را انجام داده که نشان می‌دهد اراده سیاسی‌اش برای توافقنامه برجام بیش از گذشته است، این اراده سیاسی ایران و آمریکا برای احیای برجام می‌تواند به حل اختلافات جدی که میان ایران و آمریکا در چگونگی احیای برجام هست، کمک کند. به‌خصوص که فرمان جدید آقای بایدن می‌تواند عملا بحث چگونگی بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای‌اش را تسریع کند و گمانه‌زنی‌هایی که درخصوص چگونگی بازگرداندن اورانیوم غنی‌شده 60 درصد و پایین‌تر به کشور روسیه مطرح شده، فرصت‌ها و پنجره‌های جدیدی باز کرده که بتواند اختلافات میان ایران و آمریکا را خیلی بیشتر از گذشته یا به سرعت به نتیجه برساند. در چارچوب توافقامه برجام به‌خصوص درباره نیروگاه اراک قرار بود شرکت انگلیسی به بازآفرینی چگونگی نیروگاه کمک کند و بعد از آنکه انگلیسی‌ها کنار رفتند، چینی‌ها مسئولیت چنین کاری را برای نیروگاه اراک برعهده گرفتند. ضمن اینکه در توافقنامه برجام، ایران تعهد کرده بود که میزان اورانیوم غنی شده بیش از سیصد کیلوگرم را به روسیه ارسال کند تا در آنجا نگهداری شود. فرمان جدید آقای بایدن مبنی بر اینکه چندین معافیت از تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای غیرنظامی ایران را بازگرداند، می‌تواند عملا نگرانی‌های طرف‌های برجام را نسبت به برنامه هسته‌ای ایران به نوعی رفع نکند ولی راه را برای رسیدن به توافق باز کند و آن محدودیت‌هایی است که برای همکاری شرکت‌های اروپایی و غیراروپایی در برنامه‌های هسته‌ای غیرنظامی ایران وجود داشت، برداشته شده. از لحاظ اقتصادی و فنی شاید زیاد برگ برنده یا تاثیرگذاری در روند مذاکرات نیست، ولی یک سیگنال مثبت و قوی برای ایران است که آمریکایی‌ها یک گام در جهت لغو تحریم‌های ثانویه برداشته‌اند. به هر حال با توجه به اینکه درخصوص احتمال رسیدن به توافق در ماه فوریه طی هفته‌های اخیر سخنانی مطرح می‌شود، احتمال اینکه توافق برجام پیش از سال‌نو ایران به نتیجه برسد، بیش از گذشته است چون دو طرف می‌دانند که هرگونه تاخیر بیشتر در روند احیای برجام امکان احیای برجام را سخت‌تر خواهد کرد و یا عملا به یک بن‌بستی خواهد رساند که شاید از طریق دیپلماسی نتوان آن را احیا کرد. همین که بازار به خبری که از سوی آمریکایی‌ها منتشر شد، واکنش نشان داد، گویای این است که برجام و تحریم‌ها چقدر در اقتصاد ایران اثرگذارند. عملا تحریم‌ها تمام اقتصاد ایران را طی چند سال گذشته زمینگیر کرده و عامل اصلی در بروز شوک و بحران‌های چند سال گذشته بوده است. درست است که سوءتدبیر و مدیریت نیز در این زمیه نقش داشته است ولی با وجود سوءتدبیرها، اگر تحریم‌هایی وجود نداشت، قطعا طی چند سال گذشته ایران گام‌های بزرگی را در جهت رشد و رونق اقتصادی برداشته بود.