روزنامه ابتکار
1400/11/18
چرا همچنان با وجود رشد جوامع و مجازات‌های قانونی شاهد قتل‌های ناموسی هستیم؟ مرثیه‌ای برای قربانیان جهل
گروه حوادث - اتفاق آنقدر هولناک است که حتی نوشتن یا خواندن درباره‌اش لرزه بر تن می‌اندازد. مردی جوان در حالی که در یک دست قمه و در دست دیگرش سر بریده همسرش را دارد، با لبخندی کریه در خیابان راه می‌رود. قتل تکان‌دهنده مونا حیدری، دختر ۱۷ ساله اهوازی، باعث شد تا بار دیگر لزوم تشدید مجازات قتل‌های ناموسی در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی پررنگ شود.نمی‌دانم چگونه باید از این جنایت بنویسم. از جنایتی که به اسم «غیرت»، «آبرو» و «ناموس» انجام میشود اما هیچ ربطی به آن‌ها ندارد. دختری که سن زیادی هم ندارد با هزار آرزو به خانه بخت می‌رود، اما در حالی که در اولین روزهای جوانی‌اش گام بر‌می‌دارد، توسط همان کسانی که اقوام او هستند، توسط کسی که قرار بود زندگی او را بسازد، زندگی‌اش از دست می‌رود و برای همیشه زیر خروارها خاک می‌خوابد. به تازگی ویدیویی هولناک از یک مرد جوان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که همسرش را به قتل رسانده، سر او را بریده و در حالی چنگ در موهای زن جوانش زده، سر او را با لبخند به عابران نشان می‌دهد. حتی نوشتن این کلمات هم تن آدم را می‌لرزاند. به‌گفته عباس حسینی پویا، دادستان اهواز، ظاهراً مقتول به کشور ترکیه فرار و از آنجا یک‌سری تصاویر را برای همسر خود ارسال کرده بود که این تصاویر سبب تحریک احساسات همسر وی شده بود.
دادستان اهواز با بیان اینکه انگیزه این قتل ناموسی بوده است، افزود: پدر مقتول، دختر خود را به ایران بازمی‌گرداند و زمانی که همسر دختر جوان متوجه حضور همسرش در اهواز میشود، جرئت پیدا می‌کند و برای کشتن وی اقدام می‌کند.
هم‌اکنون قاتل و برادر وی که در این قتل فجیع نقش داشت، بازداشت شده‌اند. دادستان اهواز با تاکید بر برخورد شدید با متهمان این پرونده، گفته است: علاوه بر بحث قتلی که اتفاق افتاده، گردن زدن این خانم در ملاعام نیز جرم است.
وی همچنین نسبت به انتشار فیلم این قتل در فضای مجازی نیز واکنش نشان داده و متذکر شده است: قطعاً اگر ثابت شود افرادی تعمداً اقدام به انتشار این فیلم‌ها کرده‌اند بازداشت خواهند شد.
این اولین باری نیست که شاهد قتل‌هایی از این دست هستیم. تابستان امسال هم مبینا سوری نو عروس ۱۴ ساله‌ای با انگیزه ناموسی توسط شوهر خود به قتل رسید. خرداد سال 99 هم با قتل رومینا اشرفی به دست پدرش بار دیگر موضوع قتل‌های ناموسی در صدر اخبار مورد توجه قرار گرفت. تا چند ماه این ماجرا تمام ذهن‌ها را به خود معطوف کرده بود و کارشناسان گوناگون حوزه‌های اجتماعی، جامعه‌شناسی و روانشناسی در مورد آن صحبت می‌کردند اما مانند بسیاری از اتفاقات، با گذشت زمان موضوع به دست فراموشی سپرده شد.
برآورد سازمان‌های جهانی همانند صندوق جمعیت سازمان ملل از قتل‌های ناموسی، از مرگ سالانه 5 هزار نفر در دنیا حکایت دارد و بر اساس برخی بررسی‌ها، در ایران هم شایع‌ترین قتل‌ها به مسائل جنسی و ناموسی مربوط میشود؛ حدود ۲۰ درصد از کل قتل‌ها و ۵۰ درصد از قتل‌های خانوادگی. علاوه بر این و بر اساس گزارش پلیس ایران، فقط در سال ۱۳۸۸ و در شهر اهواز، ۱۵ زن قربانی قتل ناموسی شدند که معادل ۲۴.۵ درصد از کل قتل‌های سال ۸۸ شهر اهواز است که البته این آمار نسبت به سال ۸۴ که میزان قتل‌های ناموسی در اهواز ۳۵ درصد بوده، کاهش داشته است. مقالات دانشگاهی و پایان‌نامه‌هایی که به بررسی این موضوع پرداختند، هم از آمار بین ۳۷۵ تا ۴۵۰ مورد قتل ناموسی سالانه خبر می‌دهند که در استان‌هایی با بافت فرهنگی قبیله و عشیره‌ای بالاتر از دیگر نقاط کشور است.
اما چرا با وجود تحول‌های عمیق در ساختارهای اجتماعی همچنان شاهد چنین قتل‌هایی هستیم؟ آیا مجازات کافی در خصوص چنین قتل‌هایی وجود ندارد؟ اقتصاد آنلاین در این‌باره نوشته است: قتل همسر، با قتل‌های دیگر هیچ تفاوتی ندارد و مستوجب قصاص است منتها اجرای قصاص، منوط به درخواست اولیای دم مقتول و البته پرداخت نصف دیه است. تنها در یک مورد، قتل زن توسط شوهرش قصاص ندارد و آن هم فرض ماده ۶۳۰ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی است. این ماده مقرر می‌دارد: «هر گاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تکمین زن داشته باشد می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند و در صورتی که زن مکرّه باشد فقط مرد را می‌تواند به قتل برساند. حکم ضرب و جرح در این مورد نیز مانند قتل است.»
در مورد این ماده باید توجه داشت که صرفا مشاهده عمل زنا مجوز قتل است، نه هر گونه رابطه‌ای. بنابراین حتی اگر مردی همسر خود را با مرد غریبه در یک خانه و حتی در وضعیت نامناسبی ببیند اما زن و مرد مشغول رابطه جنسی کامل نباشند، باز هم مرد در صورت قتل همسرش یا آن مرد، مستحق قصاص خواهد بود.
همچنین در فرض ماده، باید مرد بتواند زنا کردن همسرش با مرد غریبه را با ادله قانونی در دادگاه ثابت کند وگرنه محکوم به قصاص خواهد شد.
نوع دیگر قتل ناموسی، قتل خواهر است. در این مورد نیز مجازات قصاص در نظر گرفته شده منتها مثل همه موارد دیگر، نیازمند درخواست قصاص از سوی اولیای دم است. معمولا در این موارد از آنجا که پدر و مادر قاتل و مقتول مشترکند، در عمل راضی به قصاص فرزند خود نمی‌شوند اما در این صورت هم قاتل بدون مجازات نمی‌ماند.
اما درباره قتل ناموسی از نوع کشتن دختر توسط پدرش، ماجرا متفاوت است و در این مورد، ماده ۳۰۱ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است: «قصاص در صورتی ثابت میشود که مرتکب، پدر یا از اجداد پدری مجنی‌علیه نباشد.» این یعنی اگر پدر و پدربزرگ پدری یک دختر یا پسر، او را به قتل برسانند قصاص نمی‌شوند اما این عدم قصاص نیز به معنای معافیت از مجازات تعزیری نیست. ضمن اینکه این معافیت از قصاص، مشمول مادر، مادربزرگ پدری و مادری و پدربزرگ مادری نمی‌شود و این افراد در صورت قتل فرزند یا نوه خود قصاص می‌شوند.
حال اگر در مواردی که گفتیم، قصاص به هر دلیلی اجرا نشود، قاتل چه مجازاتی خواهد داشت؟ اولا در غیر از مورد آخر یعنی قتل توسط پدر یا جد پدری، در باقی موارد، دیه از سوی اولیای دم قابل مطالبه است. در خصوص تعزیر مرتکب نیز طبق ماده ۶۱۲ کتاب تعزیرات قانون مجازات اسلامی هر کس مرتکب قتل عمد شود و شاکی نداشته یا شاکی داشته ولی از قصاص گذشت کرده باشد یا به هر علت قصاص نشود، به حبس از سه تا ده سال محکوم میشود. تبصره این ماده نیز می‌گوید: «در این مورد معاونت در قتل عمد موجب حبس از یک تا پنج سال خواهد بود.»
بنابراین اگر کسی مرتکب قتل ناموسی شود، جز در حالتی که قاتل، پدر باشد و مقتول، فرزندش مستحق مجازات قصاص است و در همه موارد، اگر قصاص به هر دلیلی اجرا نشود، مرتکب می‌تواند تا ۱۰ سال زندانی شود که این مورد در خصوص قتل فرزند توسط پدر نیز وجود دارد و پدری هم که فرزندش را به قتل می‌رساند حسب تصمیم دادگاه ممکن است به ۱۰ سال حبس محکوم شود.
خشونت علیه زنان موضوعی تازه نیست. سال‌هاست که فعالان حقوق زنان و کودکان به هر بهانه‌ای به آن پرداخته و خواستار توقف آن با تصویب قوانین پیشگیرانه در ایران شده‌اند. خشونتی که بسته به گروه، طبقه، ملیت و قومیت در ایران متفاوت است و آنطور که از پژوهش‌های علمی برمی‌آید، زنان طبقه پایین، مهاجران یا زنانی که در مناطق عشیره‌ای ایران زندگی می‌کنند، بیش از زنان دیگر در معرض خشونت جسمانی حتی قتل‌های ناموسی هستند. اعمال خشونت علیه زنان مسئله‌ای اجتماعی است و همه انواع خشونت به ویژه خشونت خانگی، علاوه بر تمام مشکلات روانی که برای زنان به وجود می‌آورد زمینه‌ساز طلاق، فرار از خانه و قتل‌های خانوادگی میشود.
سایر اخبار این روزنامه
چرا همچنان با وجود رشد جوامع و مجازات‌های قانونی شاهد قتل‌های ناموسی هستیم؟
مرثیه‌ای برای قربانیان جهل
ژوبین صفاری
مصائب تغییر نگرش‌ها در جامعه بی‌گفت‌وگو
امیکرون کل کشور را فراگرفت
نزدیک به قله پیک ششم
از سوی محسنی اژه‌ای ابلاغ شد
گام جدید قوه قضائیه در مسیر مردمی شدن و جلوگیری از اطاله دادرسی
پرداخت وام‌های ۱۰۰ میلیون تومانی بدون ضامن شروع نشده به مشکل خورد
خط و نشان بی‌اثر وزارت اقتصاد برای بانک‌های بی‌پول
تمدید معافیت تحریم مقدمه احیای برجام در آینده نزدیک است؟
دور و نزدیک رسیدن به توافق خوب
«ابتکار» دلایل ریزش قیمت‌ها در بازار خودرو را بررسی کرد
خودرو در سراشیبی افت هیجانی قیمت
رئیس جمهور در آیین آغاز عملیات اجرایی ۴۸ پروژه بزرگ صنعتی کشور:
اقتصاد ایران نیازمند اقدامات بزرگ و ماندگار در عرصه کار و تولید است
اولین جلسه دادگاه سرکرده گروهک تروریستی تندر برگزار شد
افشای ارتباط شارمهد با اعضای FBI و موساد
هیچ راه حل آبرومندانه‌ای برای عربستان جز پذیرش شکست در یمن نیست
قالیباف در مراسم تجدید میثاق نمایندگان با آرمان‌های امام(ره):
نباید حتی یک لحظه مردم را فراموش کنیم
یک عضو کمیسیون کشاورزی مجلس مطرح کرد
سیاست تزریق برنج خارجی به بازار برای کنترل قیمت، شکست‌خورده است
فرمانده نیروی دریایی ارتش با وابسته نظامی هند دیدار کرد
