روزنامه آفتاب یزد
1400/11/19
راند آخر
احمد شیرزاد در گفتگو با آفتاب یزد: فکر می‌کنم لغو تحریمها به طور نسبی قابل حصول است اما لغو همه تحریمها زمان بر است
و به این بستگی دارد که در آینده چه رخ خواهد داد
آفتاب یزد-می‌گل هشترودی:چند روز پیش برای چندمین‌بار مذاکرات وین موقتاً متوقف شد و روسای هیئت‌های مذاکره‌کننده برای مشورت و اتخاذ تصمیمات سیاسی به پایتخت‌ها بازگشتند؛ اما بنا به خبرهای اعلام‌شده، مذاکرات احیای برجام امروز بار دیگر از سر گرفته میشود و برخی از تحلیلگران براین‌باورند که هم‌اکنون پالس‌های خوبی از طرف آمریکایی برای به سرانجام رسیدن مذاکرات دیده میشود که البته از نظر مقامات ایرانی ناکافی ارزیابی شده است.اخیراً آمریکا بعد از دادن مجوزهایی به کره جنوبی برای پرداخت بدهی‌های ایران به سازمان ملل و بازگرداندن پول‌های بلوکه‌شده ایران، برخی معافیت‌های تحریمی را بازگرداندند، از سوی دیگر نیز با لغو تحریم‌های هسته‌ای ایران از طرف آمریکا مواجه بودیم. از نگاه برخی کارشناسان سیاسی، اینها نشانه‌هایی از تمایل و اراده طرف غربی برای به ثمر رسیدن مذاکرات تلقی میشود. این در حالی است که نماینده روسیه در مذاکرات وین گفته مذاکرات در مرحله نهایی است و معاون مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا نیزدر توئیتر خود در رابطه با شروع دوباره مذاکرات از امروز نوشته:« ما به روحیه صلح و دوستی برای بازگشت به اجرای کامل برجام نیاز داریم. با توجه به رویکردهای نامناسب مختلف برای تضعیف برجام، لازم است این مذاکرات فوری به نتیجه برسد.» حال باید دید با وجود اینکه همه طرفین 4+1 احیای برجام را نزدیک می‌دانند، در این بازی نفسگیر، برجام با توافق خوب نهایی می‌شودیا ایران با شوک دقیقه نودی مواجه خواهد شد؟
>توصیه اروپایی‌ها به ایران
همزمان با تحولات صورت گرفته از جانب آمریکا، توصیه‌های طرف‌های اروپایی نیز به عنوان کاتالیزور به وسط آمد و هم‌پیمانان غربی آمریکا به ایران توصیه کردند تا از مزایای این فرصت استفاده کند. جوزف بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در پیامی توئیتری خاطرنشان کرد: «برای بازگشت به اجرای کامل برجام نیازمند روحیه سازش از سوی تمام طرف‌ها هستیم.»همچنین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت:« بدون پایبندی و همکاری همه طرف‌ها هیچ توافقی حاصل نخواهد شد. دستیابی به توافق در عرض چند روز مسئله پیچیده‌ای است اما محال نیست.»
>اصرار ایران برای یک توافق خوب
مقامات کشورمان گرچه بر این اعتقادند که توافقاتی در وین حاصل شده است اما همچنان بر یک توافق خوب تاکید دارند. خطیب زاده،سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان روز گذشته در نشست خبری خود گفت:« در وین توافقاتی حاصل شده است ولی نباید فراموش کنیم که در مورد هیچ چیزی توافق نمی‌شود مگر اینکه در مورد همه چیز توافق انجام شود.»از سوی دیگر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان نیز روز گذشته گفته بود:« در چند روز گذشته در جلسات فشرده در بخشهای تخصصی بر روی آخرین متونی که در نتیجه مذاکرات ایران و 1 + 4 و نان پیپرهایی که از طریق آقای مورا تبادل شده است تمرکز کرده‌ایم و آنها را مورد بررسی قرار داده ایم.در مرور آخرین متون به دست آمده از مذاکرات وین هنوز در حوزه رفع تحریمها بخش‌هایی از مطالباتمان مورد توجه قرار نگرفته است.همکار ما آقای باقری و کارشناسان ارشد ما در روزهای آینده در روند مذاکرات وین بر روی سندی که قرار است مورد توافق قرار گرفته شود تمرکز می‌کنند و در آن سند طرف‌های مختلف بازگشت و پایبندی خود را به تعهداتشان در برجام اعلام می‌کنند و نشان خواهند داد.»
این در حالی است که دریابان علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در توئیتی نوشته است: «دستور کار مذاکره‌کنندگان ایرانی برای ادامه دور هشتم گفتگوها به دقت مشخص شده است. توافقی که طی آن تحریم‌های شکل‌دهنده فشار حداکثری رفع نشود، موجب شرطی شدن اقتصاد کشور شده و نمی‌تواند مبنای توافق خوب باشد.»
این نشان می‌دهد تهران همچنان بر یک توافق خوب اصرار دارد و از مواضع خود پائین نیامده است.
>توپ برجام کجا است؟
اکنون آمریکایی‌ها می‌گویند توپ در زمین ایران است و زمان تصمیم‌گیری‌های سیاسی فرا رسیده است. گویا تا رسیدن گفت‌وگوهای وین به نتیجه موردنظر ایران و آمریکا فاصله زیادی نمانده اما این فاصله اندک به‌سختی طی میشود. در توقف موقتی که در وین انجام شد، علی باقری فرصتی پیدا کرد تا به مجلس برود و نمایندگان ملت را در جریان آخرین وضعیت مذاکرات قرار دهد.
او در جلسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یادآور شد: «شرایط برای یک توافق خوب و برد ـ برد آماده است؛ به شرط اینکه غربی‌ها هم حسن‌نیت و جدیت داشته باشند.»
رابرت مالی نیز در گزارش به کنگره تقریباً ادبیات مشابهی را به کار برد و گفت: «برجام نمرده است، قصد داریم برخی تحریم‌های ایران را اگرچه بیشتر آنها را لغو خواهیم کرد، حفظ کنیم.»
اما سوال اصلی آن است که در زمانی‌که دو طرف توافق را در دسترس می‌بینند، موضوع مناقشه‌برانگیز چیست که مانع این اتفاق میشود؟ می‌توان گفت، مهم‌ترین موضوع ارائه تضمین و التزام دولت بعدی آمریکا به توافق است؛ موضوعی که رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران درباره آن گفت: «ما نمی‌توانیم رئیس‌جمهور بعدی آمریکا را ملزم به پایبندی به توافق هسته‌ای کنیم.»
در مقابل، ایران انتظار دارد طرف آمریکایی در قبال پایبندی به تعهداتش تضمین بدهد.
>مخالفت با توافق موقت
دراین‌میان برخی منابع دیپلماتیک نیز اعلام کردند که روسیه پیشنهاد توافق موقت و شش ماه را مطرح کرده است؛ اما مذاکره‌کنندگان ایرانی با توافق موقت موافق نیستد و برداشتن کلی و یک جای تحریمها تنها راه بازگشت ایران به تعهدات خود است. همچنین آمریکا اعلام کرده ایران باید تمام تاسیسات هسته‌ای خود را از کشور خارج کند و کارشناسان آژانس نیز مانند گذشته نظارت‌های سفت و سخت خود را داشته باشند. با توجه به هزینه‌های ایران برای افزایش سطح غنی‌سازی و توسعه برنامه‌های هسته‌ای، رسیدن به توافق نیاز به گرفتن تصمیمات سخت دارد.
>چالش‌های یک توافق
اکنون سه چالش در رسیدن به یک توافق برد- برد در وین وجود دارد: لغو تحریمها، راستی‌آزمایی و تضمین؛ حال باید دید آیا می‌توان این سه چالش را در مذاکرات وین که به گفته مقامات اروپایی آخرین دوره مذاکرات است برطرف ساخت؟
احمد شیرزاد، کارشناس روابط بین‌الملل در این رابطه به آفتاب یزد گفت:« هر مذاکره‌ای هیچ وقت منجر به پیروزی قطعی نمی‌شود، مگر مذاکراتی که بعد از یک جنگ صورت بگیرد، در چنین شرایطی یک معاهده امضا میشود و کشور پیروز در این شرایط هر شرطی داشته باشد تحمیل می‌کند و کشور شکست خورده نیز باید این شروط را بپذیرد. در مذاکرات متعارف که در شرایط غیر از جنگ صورت می‌گیرد، مثل منازعه‌ای که در حال حاضر بین ما و آمریکا و تا حدی کشور‌های غربی وجود دارد، طرف پیروز قطعی وجود ندارد اما واقعیت این است که ما در این دوره از مذاکرات برای حصول نتیجه دست پری داریم.»
وی تاکید کرد:« الان ما در شرایطی سر میز مذاکره نشسته‌ایم که یک دوره همه آن چه که یک ابر قدرت می‌توانست انجام دهد، انجام داد اما به نتیجه مطلوبش نرسید. درست است که برای ما مشکلات عدیده‌ای به وجود آمد اما نتیجه‌ای که آمریکا می‌خواست حاصل نشد و به مراتب هم شرایط برای آنها بدتر شد، ایران در این سال‌ها توانست به درجه‌ای از پیشرفت هسته‌ای برسد که شنیدنش هم برای غربی‌ها قابل تصور نبود. بنابراین ما در شرایطی هستیم که نمی‌توان گفت برنده مطلق هستیم اما به هیچ وجه دستمان بسته نیست و در شرایط استیصال مذاکره نمی‌کنیم.»
شیرزاد افزود:« در توافق قبل برجام شاهد بودیم یک توافق بین دولت آمریکایی و دولت ایران به امضا رسید اما از تضمین‌های کافی برخوردار نبود. در این دوره ایران می‌خواهد با یک استحکام بیشتر به نتیجه مطلوب برسد یعنی توافقنامه‌ای را امضا کند که صرفا به شکل توافق با یک دولت گذرا نباشد. این موضوع در واقعیت بسیار دشوار است، چون اگر یک توافقنامه بخواهد تضمین صد در صدی داشته باشد باید به تصویب کنگره آمریکا برسد و مسلما جمهوری خواهان مخالفان جدی آن هستند، بنابراین اگر برجام به کنگره آمریکا برود معلوم نیست چه چیزی از آن بیرون بیاید. ایران می‌تواند این مطالبه بر حق را روی میز بگذارد و روی آن تاکید کند و هر جایی که
امکان پذیر است سعی کند متن معاهده را طوری به نگارش در بیاورد که حداقل در صورت خروج مجدد طرف مقابل از توافق، ایران هم هیچ نوع تعهدی را نپذیرد و بتواند مسیری که در توافق طی کرده را برگردد. این تنها کاری است که فعلا می‌توان انجام داد.»
او در ادامه توضیح داد:« دولت بایدن از اهرم‌های لازم برای اینکه چیزی را که به توافق می‌رساند پایدار کند، برخوردار نیست. با این همه به نظر می‌رسد موضوع لغو تحریمها چون دستورالعمل برجام بوده است حتما اتفاق خواهد افتاد اما اینکه تصور کنیم همه تحریمها لغو خواهد شد، به نظر من این هدف خیلی دور از دسترس است. فکر می‌کنم لغو تحریمها به طور نسبی قابل حصول است اما لغو همه تحریمها زمان بر است و به این بستگی دارد که در آینده چه رخ خواهد داد. راستی آزمایی هم تا حدی قابل حصول است. یعنی اگر آمریکایی‌ها روی کاغذ نوشتند تحریمها لغو میشود اما در عمل این اتفاق نیفتاد باید این حق برای ایران باقی بماند که در زمینه هسته‌ای کار خودش را ادامه دهد. البته در این مورد خیلی موضوعات ریز و چالش برانگیز وجود دارد اما باید صبر کرد و دید چیزی که به عنوان توافق امضا میشود چه خواهد بود. با این همه کار بسیار دشوار است. هیچ شکی در این نیست که ایران محق است که این درخواست‌ها را مطرح کند اما مسلما به همه این خواسته‌ها در مذاکرات وین نخواهیم رسید. با این همه امید داریم که به بخش عمده‌ای از آنها برسیم.»
