روزنامه آرمان ملی
1400/11/20
ایران و آمریکا به آتش‌بس رسیده‌اند نه توافق
آرمان ملی- احسان انصاری: ایران و آمریکا بیش از همیشه به توافق نزدیک شده‌اند. اخبار منتشرشده از مذاکرات بیانگر این است که احتمال توافق بین ایران و کشورهای غربی وجود دارد. این در حالی است که به‌تازگی اخباری مبنی بر دیدار مقامات ایران و آمریکا در آلمان نیز منتشر شده است. «آرمان ملی» برای بررسی این موضوع با دکتر محسن جلیلوند تحلیلگر روابط بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. جلیلوند معتقد است: « به‌احتمال زیاد ایران پذیرفته که شتاب غنی‌سازی اورانیوم خود را متوقف کند تا در مراحل بعدی تصمیم گیرد اورانیومی که غنی کرده را کجا بفرستد. البته روسیه عنوان می‌کند ایران اورانیوم غنی‌شده خود را به روسیه بفرستد تا در آنجا نگهداری کند. نکته مهم در این زمینه این است که ایران پذیرفته میزان غنی‌سازی خود را متوقف کند. این تصمیم می‌تواند کمک بزرگی به پیشبرد مذاکرات در آینده داشته باشد. از سوی دیگر ایران قرار است تعداد سانتریفیوژهای خود را کاهش بدهد و همچنین سانتریفیوژهای پیشرفته خود را به روسیه ارسال کند. با این شرایط ایران اجازه بیشتری به آژانس خواهد داد که بازرسی‌های بیشتری روی مراکز هسته‌ای ایران داشته باشد و وضعیت دوربین‌های آژانس از حالت آفلاین به حالت آنلاین تغییر پیدا کند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید. گمانه‌زنی‌های اخیر نشان می‌دهــد ایران و آمریکا بیش از گذشته به توافق نزدیک شده‌اند. چه نشانه‌هایی وجود دارد که بتوان ادعا کرد ایران و آمریکا به توافق نزدیک شده‌اند؟ واقعیت این است که بین ایران و آمریکا آتش‌بس اعلام‌شده و نه توافق. زمانی ما می‌توانیم عنوان کنیم بین دو کشور توافق حاصل‌شده که یک توافق بلندمدت با جزئیات مشخص روی میز باشد و طرفین روی انجام آن به اجماع رسیده باشند. اتفاقی که در شرایط کنونی رخ‌داده این است که دو طرف از خط آتش هم نسبت به یکدیگر کم کرده‌اند. در هفته‌های اخیر مواضع و اقدامات آمریکا نسبت به ایران معتدل‌تر شده و ما شاهد برخی اقدامات مثبت از سوی آمریکا بوده‌ایم. این اتفاق درباره ایران نیز رخ‌داده و ایران نیز دیگر با مطالبات حداکثری به آمریکا نگاه نمی‌کند، بلکه مطالبات خود را متعادل‌تر کرده است. آقای اولیانوف عنوان می‌کند تاکنون بیست صفحه توافق بین طرفین نوشته شده است و این احتمال وجود دارد که در مدت یک هفته توافق حاصل شود. هرچند ایشان عنوان می‌کند توافق اما در واقع آتش‌بسی است که بین ایران و آمریکا رخ‌داده است. اینکه این آتش‌بس می‌تواند زمینه‌های یک توافق بلندمدت را فراهم کند بستگی به اقدامات دو کشور در آینده خواهد داشت. این وضعیت در حالی رخ می‌دهد که مجلس نمایندگان آمریکا رابرت مالی را برای دادن توضیحات درباره مذاکرات وین به کنگره دعوت کرده است. به همین دلیل هنوز بسیاری از مسائل در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و شرایط به شکلی نیست که بتوان از یک توافق صحبت کرد. تنها می‌توان عنوان کرد ایران و آمریکا در یک آتش‌بس نسبی قرار دارند که این آتش‌بس می‌تواند امیدها را نسبت به آینده حفظ کند. چه میزان احتمـــال دارد این آتش‌بس درنهایت به یک توافق منجر شود؟ احتمال این وجود دارد که این وضعیت درنهایت به توافق منجر شود. با این‌وجود اینکه این توافق حاوی چه محتوایی باشد هنوز مشخص نیست. آمریکا در روزهای اخیر از برخی مواضع خود عدول کرده و رویکرد متعادل‌تری نسبت به ایران در پیش گرفته‌اند. به‌صورت طبیعی نیز در مذاکرات بین‌المللی طرفین با مطالبات حداکثری وارد مذاکرات می‌شوند اما به مرور زمان مطالبات خود را متعادل می‌کنند و درنهایت به مطالبات حداقلی رضایت می‌دهند. به‌عنوان مثال آمریکایی‌ها برخی از تحریم‌های ایران را نادیده گرفتند. به همین دلیل نیز ایران به برزیل نفت و میعانات گازی صادر کرد و در مقابل مرغ و گوساله و گوشت دریافت کرد. این اتفاقات به‌صورت غیررسمی صورت گرفته و نمی‌تواند عنوان کرد آمریکا رسما برخی تحریم‌های ایران را کاهش داده است. از سوی دیگر ایران در ماه دسامبر موفق شده یک‌میلیون و دویست هزار بشکه نفت بفروشد که ششصد هزار بشکه آن به چین فروخته شده است. این اتفاق نیز به‌صورت غیررسمی رخ‌داده است. البته برخی اقدامات رسمی نیز از سوی آمریکا رخ‌داده که نمونه بارز آن معافیت‌های هسته‌ای است که درباره شرکت‌های اروپایی برای نیروگاه بوشهر و اراک در نظر گرفته‌اند. در مقابل ایران نیز از برخی از خواسته‌های حداکثری خود عدول کرده است. به‌عنوان‌مثال ایران در ابتدا عنوان می‌کرد آمریکا باید بابت تحریم‌هایی که علیه ایران انجام داده خسارت پرداخت کند که این خواسته امروز در دستور کار ایران قرار ندارد. به نظر می‌رسد طرفین به‌صورت حداقلی توافق کرده‌اند و به همین دلیل اسلحه‌های خود را زمین گذاشته‌اند. این حداقل‌ها شامل چه مواردی میشود؟ به‌احتمال‌زیاد ایران پذیرفته که شتاب غنی‌سازی اورانیوم خود را متوقف کند تا در مراحل بعدی تصمیم گیرد اورانیومی که غنی کرده را کجا بفرستد. البته روسیه عنوان می‌کند ایران اورانیوم غنی‌شده خود را به روسیه بفرستد تا در آنجا نگهداری کند. نکته مهم در این زمینه این است که ایران پذیرفته میزان غنی‌سازی خود را متوقف کند. این تصمیم می‌تواند کمک بزرگی به پیشبرد مذاکرات در آینده داشته باشد. از سوی دیگر ایران قرار است تعداد سانتریفیوژهای خود را کاهش بدهد و همچنین سانتریفیوژهای پیشرفته خود را به روسیه ارسال کند. با این شرایط ایران اجازه بیشتری به آژانس خواهد داد که بازرسی‌های بیشتری روی مراکز هسته‌ای ایران داشته باشد و وضعیت دوربین‌های آژانس از حالت آفلاین به حالت آنلاین تغییر پیدا کند. اینکه این اتفاق چه زمانی رخ خواهد داد بستگی به زمان راستی آزمایی ایران درباره لغو تحریم‌ها دارد. اینکه ایران بتواند در لغو تحریم‌ها راستی آزمایی کند و به نتیجه برسد این احتمال وجود دارد که اجازه بازرسی‌های بیشتری به آژانس بدهد. تنها در شرایطی که اتفاق خاصی رخ بدهد که در سرنوشت مذاکرات تأثیر بگذارد و آینده توافق را مخدوش کند می‌توان شرایط آینده را پیچیده ارزیابی کرد. برنامه مذاکرات با توجه به سیاست‌های استراتژیک دو کشور پیگیری میشود. تنها اتفاقی که در این زمینه رخ می‌دهد تغییر رویکردهاست. تصمیم درباره آینده برجام یک تصمیم استراتژیک خواهد بود که توسط ساختارهای سیاسی در ایران و آمریکا گرفته میشود. روسای جمهور تنها مجری این سیاست و استراتژی‌ها هستند. در ایران حتی تاکتیک‌ها نیز در اختیار رئیس‌جمهور نیست که وی بخواهد با تاکتیک‌های موردنظر خودش مذاکرات را مدیریت کند. برنامه‌ریزی‌ها در این زمینه در جای دیگری تدوین میشود و درنهایت بر اساس این برنامه‌ریزی‌ها تصمیم‌گیری میشود. به‌تازگی اخباری مبنی بر دیدار مقامات آمریکا و ایران در آلمان منتشرشده که بیانگر رویکرد مثبت مقامات آمریکایی در مقابل درخواست‌های ایران بوده است. این اخبار به چه میزان صحت دارد و این دیدار به چه میزان می‌تواند در سرنوشت توافق تأثیرگذار باشد؟ این اخبار منتشرشده اما هنوز منشا آن مشخص نیست که توسط چه منابعی منتشرشده است. هر اتفاقی نیز که در این دیدار رخ‌داده باشد با حضور رابرت مالی در کنگره آمریکا مشخص خواهد شد. به‌هرحال وی مجبور است در کنگره همه‌چیز را با نمایندگان در جریان بگذارد. به همین دلیل باید صبر کرد تا وی در کنگره حضور پیدا کند. بایدن به‌خوبی به این نکته آگاهی دارد که اگر بخواهد کوچک‌ترین تغییری در برجام صورت بدهد باید از کنگره مجوز داشته باشد. برجامی که در سال2015 امضا شده است. به همین دلیل هر اتفاقی که به‌تازگی بین ایران و آمریکا رخ‌داده باشد در کنگره مشخص خواهد شد. قبل از برجام سال2015 نیز آقای برنز در عمان با مقامات ایرانی در عمان دیدار و گفت‌وگو کرد که درنهایت برجام امضا شد. اگر این دیدار به‌تازگی نیز انجام‌شده باشد می‌تواند نتایجی مانند گذشته به همراه داشته باشد. البته از این نکته نیز نباید غفلت کرد که در شرایط کنونی نه ایران در موقعیت سال2015 قرار دارد و نه آمریکا. اگر قرار است توافقی جامع و کامل صورت بگیرد باید مجموعه عوامل به‌صورت همزمان در نظر گرفته شود. شرایطی که امروز بایدن در آن قرار دارد با شرایط اوباما متفاوت است. از سوی دیگر نیز ایران به سطحی از غنی‌سازی رسیده که در سال2015 در این سطح نبود. از نظر داخلی نیز چالش‌هایی که امروز بایدن در جامعه آمریکا با آن مواجه است با سال2015 متفاوت است. این وضعیت درباره ایران نیز وجود دارد و اقتصاد ایران با سال2015 تفاوت‌های معناداری پیداکرده است. واقعیت این است که میانگین رشد اقتصادی ایران از سال1390 تا1400 در حدود صفر بوده است و در یک دهه گذشته ایران هیچ رشد اقتصادی نداشته است. آمریکا در سال2015 در عراق و افغانستان دست بالا را داشتند. این در حالی است که آمریکایی‌ها با وضعیت تأسف باری از افغانستان و عراق خارج شده‌اند. به همین دلیل شرایط آمریکا نیز با گذشته متفاوت شده است. پیشنهاد توافق موقت مورد موافقت ایران قرار نگرفته و بر اساس اظهارات وزیر امور خارجــه ایران تنها به دنبال توافق بلندمدت است. رد درخواست توافق موقت توسط ایران چه تأثیری در روند مذاکرات خواهد داشت؟ اظهارات وزیر خارجه در این زمینه حداکثری است و وی این مسائل را بیان می‌کند تا درنهایت به یک رویکرد حداقلی بسنده شود. در شرایط کنونی آمریکایی‌ها مدعی هستند اگر توافقی صورت بگیرد تنها دو سال دوام خواهد داشت. این رویکرد نشان می‌دهد که آنها به دنبال تعهدات مدت‌دار نیستند و به دنبال این هستند که در شرایط کنونی مذاکرات به نتیجه برسد. در چنین شرایطی روس‌ها عنوان می‌کنند قبل از اینکه شرایط از کنترل خارج شود فعلا روی یک توافق دوماه بین طرفین اجماع شود تا پس‌ازآن تصمیم جدی در این زمینه گرفته شود. موضوع مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا به چه میزان می‌تواند در زمینه به نتیجه رسیدن مذاکرات تأثیرگذار باشد؟ این موضوع در دستور کار قرار گرفته و به‌احتمال‌زیاد در آینده این اتفاق رخ خواهد داد. اگر توافق دوماهه صورت بگیرد و در این مدت اعتمادسازی شکل بگیرد من احتمال می‌دهم که پس از این دو ماه مذاکره مستقیم در دستور کار قرار خواهد گرفت و طرفین به‌صورت مستقیم با هم مذاکره خواهند کرد. پس از اینکه موضوع مذاکره مستقیم بین ایران و آمریکا مطرح شد برخی در داخل کشور دوباره همان رویکرد گذشته را تکرار کردند و مذاکره مستقیم با آمریکا را مذموم شمردند. این در حالی است که بر اساس اظهارات مقام معظم رهبری ما حتی در صورت نیاز می‌توانیم با دشمن تعامل نیز داشته باشیم. به‌هرحال تعامل یک گام جلوتر از مذاکره است. به همین دلیل کسانی که چنین مسائلی را مطرح می‌کنند تلاش می‌کنند با مخالفت کردن با مذاکره مستقیم طرف مقابل را به سمتی هدایت کنند که امتیاز بیشتری بدهد. این در حالی است که این رویکرد برای هر دو طرف مشخص است و نسبت به آن آگاهی دارند. طرف مقابل ساده به موضوع نگاه نمی‌کند و به‌خوبی به سیاست‌های اعمال‌شده در ایران آگاهی دارد. اگر ایران و کشـــورهای غربی به توافق برسند و آمریکا تحریم‌های ایران را لغو کند چه پروسه‌ای اتفاق خواهد افتاد که تغییرات مثبت اقتصادی در داخل ایران مشهود شود؟ واقعیت این است که در یک دهه اخیر یعنی از سال1390 تا1400 رشد اقتصادی در ایران به‌صورت میانگین صفر بوده است. بر اساس محاسباتی که صندوق بین‌المللی پول با دلار13 هزارتومانی انجام داده اقتصاد ایران در حدود230 میلیارد دلار است. در چنین شرایطی اگر آمریکا همین امروز همه1700 تحریم اعمال‌شده علیه ایران را بردارد در حدود هشت سال طول خواهد کشید که اقتصاد ایران تازه به وضعیت سال1392 بازگردد. این وضعیت در خوش‌بینانه‌ترین حالت است که پس از توافق جدید و لغو تحریم‌ها اتفاق دیگری رخ ندهد که دوباره شرایط را سخت کند. به همین دلیل زیاد نمی‌توان اکنون به بهبود وضعیت اقتصادی پس از لغو تحریم‌ها خوشبین باشیم. با این وجود از نظر روانی یک شوک مثبت به اقتصاد ایران وارد خواهد شد. این شوک می‌تواند امیدواری‌ها را نسبت به تغییرات اقتصادی در کشور به وجود بیاورد.
سایر اخبار این روزنامه
مافياي گراني را لاپوشاني نكنيد؛ نمي‌شود
ایران و آمریکا به آتش‌بس رسیده‌اند نه توافق
بازنگری قانون اساسی ضرورت مقابله با قتل‌های ناموسی
اعتدال در انتظار ليدر جديد
بسته سياسي ايران اميدوار كننده است
فرمان تهاجم ترکیبی در مقابل تهاجم ترکیبی دشمن
طعنه‌هاي برجامي كار ساز نيست
رقباي انرژي از ايران سبقت گرفتند
آمار ابتلای کارگران جنسی به HIV از کجاست؟!
قتل ناموسی یا صیانت از ناموس!
برجام و مخالفان دو طرف
حال بد اقتصاد و افزایش سرقت
