جنگ اوکراین، تنها جنگ آینده نخواهد بود

حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه نماینده ادوار مجلس واقعیــت این است که الان، عملا کارشناسان نظامی به این نتیجه رسیده‌اند که فقط یک احتمال وجود دارد که جنگ اوکراین شکل گیرد، آنهم زمانی است که آمریکا و ناتو یک یادداشت رسمی به روس‌ها بدهند که طبق این یادداشت عملا برای اولین‌بار گسترش ناتو به سمت شرق متوقف شود. اما از این نظر بایدن، آمریکا و اروپا درباره این یادداشت مقاومت می‌کنند که معنایش به رسمیت شناختن ابرقدرتی روسیه است. روسیه‌ای که از سال 1989 بعد از فروپاشی دیوار برلین، روزبه‌روز با شکست‌های متعدد مواجه شد. اصلاحات اقتصادی و اصلاحات سیاسی نه‌تنها منجر به گذر آرام شوروی سابق به دوران جدید نشد بلکه منجر به فروپاشی اقتصادی و از طرفی فروپاشی جغرافیای سیاسی روسیه شد که ایالت‌های مختلف تحت عنوان کشورهای جدید از روسیه جدا شدند و از همه مهمتر در قالب طرح مشارکت برای صلح ناتو و بعد از آن در قالب پیوستن به ناتو، خیلی از این کشورها، چه ایالت‌های جدا شده از روسیه و چه کشورهای جزو بلوک شرق سابق و اروپای مرکزی و اروپای شرقی به عضویت ناتو درآمدند. اگر آمریکا و ناتو چنین یادداشتی را رسمی به روسیه دهند، روسیه‌ای که خیلی‌ها فکر می‌کردند مثل عثمانی ابتدای قرن بیستم، روسیه امپراتوری بیمار انتهای قرن بود، عملا در ابتدای قرن جدید به عنوان یک قدرت جدید یا ابرقدرت جدید خودش را نشان می‌دهد. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود روسیه آنچه را که می‌خواهد از غرب دریافت نکند، امکان اقدام نظامی در اوکراین و یا جلوگیری اقتدارآمیز از گسترش ناتو وجود داشته باشد. اما مسأله‌ای که در این یادداشت می‌خواهم به آن بپردازم این است که اگر احیانا جنگ صورت بگیرد، چه اتفاقی می‌افتد و آیا این جنگ فقط محدود به اوکراین می‌ماند و یا جنبه‌های مختلف دیگری را دربر می‌گیرد؟ واقعیت این است که موضوع اوکراین و جنگ احتمالی در اوکراین یک تاریخ جدید را رقم می‌زند. بعد از سه دهه که کشورها فکر می‌کردند عملا جنگ روزبه‌روز نقش و جای خودش را به عنوان ابزاری برای پیشبرد سیاست خارجی کشورها، از دست داده، اگر روسیه به اوکراین حمله کند و تجربه الحاق کریمه را تکرار کند، آن موقع خیلی از چالش‌های حل نشده در سایه دود برخاسته از آتش اوکراین شکل بگیرد. ممکن است در جنوب دریای چین شاهد تحولاتی باشیم. ممکن است تحولاتی در منطقه خاورمیانه را شاهد باشیم و به هر حال حتی این امکان که چالش‌هایی مثل چالش بین ایران و اسرائیل در سایه دود برخاسته از اوکراین جنبه‌های تازه‌ای به خودش بگیرد یا در خلیج‌فارس و چالش‌های مربوط به آنجا اتفاقات تازه‌ای به‌وجود بیاید، وجود دارد. معتقدم آمریکایی‌ها که به ظاهر اعلام می‌کنند مخالف جنگ هستند ولی اولین بازیگری که هنوز از قبل از اینکه جنگ شکل بگیرد، بازی خودش را دارد پیش می‌برد، آمریکاست. همین که آمریکایی‌ها بخشی از پول ملت افغانستان را برای خونخواهی یازده سپتامبر که در اوج نیاز اقتصادی افغانستان برداشت کردند و یک دزدی آشکار را صورت دادند، بخشی از این کار بود. استقرار هواپیماهای اف22 آمریکا در امارات متحده بخش دیگری از این سیاست و یک چراغ سبـــز به روس‌ها بود مبنی بر اینکه آمریکایی‌ها حتی اگر اقدام نظامی صورت بگیرد حاضر به مقابلـــه نظامی نیستند بلکه منافع خلیج فارس برایشان مهمتر است. اینها جنبه‌های مشکوک این قضیه است ولــی اتفاقی که خواهد افتاد این است که اگر روسیــه به اوکراین حمله کند، آن موقع عملا شاهد توقف یا حداقل تعلیق دیپلماسی در جاهای مختلف در دنیا خواهیم بود. معتقدم روس‌ها زیرکانه تحولاتی همچون مذاکرات وین را طول دادند. در وین امکان توافق وجود داشت ولی روس‌ها سعی کردند کماکان توجه دیپلمات‌های دنیا به وین و مذاکرات مربوط به احیای برجام جلب شود برای اینکه در جای دیگر سیاست خودشان را پیش ببرند. اگر جنگ در اوکراین شکل بگیرد، حداقل در حوزه دیپلماسی یکی از بازندگان دیپلماسی جهانی، ایران خواهد بود که با یک وقفه جدی مواجه خواهد شد و از طرف دیگر در سایه این جنگ ممکن است در مناطق چالشی مثل حوزه‌های چالش بین ایران و اسرائیل شاهد یکسری رویدادها باشیم که می‌تواند جنبه خطرناک به خودش بگیرد. بسیار خوب بود و خوب هست که ایران و اعضای برجام در وین بتوانند به نتیجه دلخواه برسند وگرنه بعد از جنگ احتمالی اوکراین، دنیا شاهد تحولات تازه‌ای خواهد شد. کاربرد زور جای دیپلماسی را تا حد زیادی و در بلندمدت اشغال خواهد کرد و این موضوعی است که خبرهای ناگواری برای دنیا دارد. دنیایی که نتوانست در مقابل ویروس کرونا به یک جبهه واحد برسد عملا با جنگ منافع در یکی از مناطق جنگ سردی گذشته یعنی جنگ بین روسیه و بلوک غرب، دنیای تازه‌ای را شاهد خواهیم بود که در آن عملا کشورها و ملت‌ها دیگر به هم رحم نخواهند کرد. جمهوری اسلامی ایران در این شرایط باید آمادگی لازم را داشته باشد. باز هم معتقدم که بهتر است برجام قبل از تحولاتی مثل جنگ احتمالی اوکراین به نتیجه برسد و اگر هم این اتفاق نیفتد که یک نتیجه ناگوار به حساب می‌آید به هر حال ایران باید این آمادگی را داشته باشد که در سایه دودی که از اوکراین بپا خواهد خاست، چالش امنیتی و نظامی تازه‌ای برای کشور به‌وجود نیاید.