لطفا سواحل را به حال خود رها نکنید
کاری که دولت محترم برای آزادسازی سواحل و تسهیل در دسترسی مردم به سواحل انجام داد، کار بسیار شایسته‌ای بود. این فرآیند در دولت‌های پیشین هم مطرح شده بود، ولی به هر دلیلی نتوانستند آن را اجرایی کنند. آزادسازی سواحل از نظر اینکه مردم بتوانند به دریا به عنوان یکی از مواهب طبیعی دسترسی پیدا کنند، اقدام بسیار خوبی است و مردم هم همه از این تصمیم اظهار رضایت می‌کنند.
ما اگر نگاهی عمیق‌تر به این موضوع داشته باشیم، در واقع بخش‌های عمده‌ای به جاذبه‌های گردشگری کشور اضافه شده است. به بیان دیگر، سایت‌های گردشگری مردم کیلومترها بیشتر شده و آنها با محیط‌های جدیدی از نظر بهره بردن از ساحل دریا روبه‌رو شده‌اند. این کار بسیار ارزنده است؛ چراکه ما در جاذبه‌های گردشگری فضا و مساحت را بیشتر کردهایم. این فرصت برای مردم طلایی است، به ویژه در دوران کنونی که ما دو سال همه‌گیری کرونا را پشت سر گذاشته‌ایم و به واسطه بیماری و محدودیت‌های سفر و بحث‌های معیشتی ممکن است تاب‌آوری مردم کم شده باشد. حالا مردم می‌توانند در تعطیلات پیش رو به راحتی از سواحل آزاد شده استفاده کنند.
از منظر دیگر، زمانی که محیط‌های این‌چنینی آزاد می‌شود و به مردم می‌گوییم آزادانه می‌توانند از آن استفاده کنند، مدیریت و ساماندهی این محیط‌ها بسیار اهمیت پیدا می‌کند. به طور کلی سایت‌ها و فضاهای گردشگری بدون مدیریت نمی‌تواند مطلوبیت لازم را برای بهره‌مندان به جای بگذارد. همانطور که در هیچ کشوری نمی‌بینیم که سایت‌ها اعم از گردشگری، فرهنگی و طبیعی به حال خودشان رها شوند و گفته شود مردم به هر طریقی بخواهند می‌توانند از آن استفاده کنند.
این اهمیت در مورد سواحل دوچندان است. سواحل به صورت بالقوه آمادگی برای تبدیل شدن به فضاهای ضد محیط زیستی دارند و اگر به حال خود رها شوند و مدیریتی بر سواحل آزاد شده نداشته باشیم ، خطرات زیست‌محیطی به شکل تصاعدی افزایش می‌یابد.
تجربه کشورهای دیگر به این صورت است که یا این سایت‌ها را به شهرداری‌ها محول می‌کنند و از طریق شهرداری یا از طرق دیگر بخش‌های خصوصی مدیریت این اماکن را بر عهده می‌گیرند. مدیریت نه از این جهت که محدودیت ایجاد کنند؛ بلکه مدیریت در اینجا به مفهوم ساماندهی برای استفاده بهتر است. در سواحل معروف دنیا این اتفاق رایج است که بخش خصوصی قطعه‌هایی را اجاره می‌کند؛ رستوران، کافی‌شاپ و وسایل تفریحی کودک فراهم کرده و از آن طرف هزینه‌های تامین بهداشت و ایمنی را خودش برعهده می‌گیرد. در این شرایط مردم اگر نخواهند از این امکانات و سرویس‌های ارائه شده استفاده کنند، صرفا از فضای ساحل و دریا بهره‌مند می‌شوند؛ ولی نه دریای آزاد شده و رها شده بلکه سواحل مدیریت شده با برنامه.
ما هم در کشورمان باید از این تجارب استفاده کنیم. ما با این گستردگی سواحلی که داریم، متاسفانه استفاده درستی در این سال‌ها نکرده‌ایم. بخش‌هایی که پیش از این در اختیار دستگاه‌های دولتی بود، برای خودشان برنامه‌هایی داشتند، اما مردم به شکل آزاد نمی‌توانستند از آنها استفاده کنند.
بنابراین در این مرحله اگر قرار است سواحل آزاد شده به شهرداری‌ها واگذار شود، سوال مهم این است که آیا شهرداری‌ها با وضعیت نیروی انسانی و مشکلات مالی که در حال حاضر دارند، قادر هستند این سواحل گسترده را مدیریت کنند؟ زیرا ساماندهی سواحل هزینه می‌خواهد؛ باید نیروی انسانی به کار بگیرند و طرح و برنامه داشته باشند.
زمانی که محیط‌های این‌چنینی آزاد می‌شود و به مردم می‌گوییم آزادانه می‌توانند از آن استفاده کنند، مدیریت و ساماندهی این محیط‌ها بسیار اهمیت پیدا می‌کند. به طور کلی سایت‌ها و فضاهای گردشگری بدون مدیریت نمی‌تواند مطلوبیت لازم را برای بهره‌مندان به جای بگذارد. همانطور که در هیچ کشوری نمی‌بینیم که سایت‌ها اعم از گردشگری، فرهنگی و طبیعی به حال خودشان رها شوند و گفته شود مردم به هر طریقی بخواهند می‌توانند از آن استفاده کنند.
با این حال، در وضعیتی که ما در همه نهادها با مضیقه‌های بودجه و اعتبارات مواجه هستیم، آیا شهرداری‌ها این توانایی را دارند یا خیر؟ اگر این توانایی وجود ندارد باید شرایطی فراهم شود تا بخش خصوصی بتواند وارد عمل شود. البته نباید این تصور اشتباه را داشته باشیم که بخش خصوصی آمد جای بخش دولتی را گرفت و دوباره حصارکشی‌ها تکرار می‌شود.
منظور از پای کار آمدن بخش خصوصی یعنی استفاده از سرمایه‌های خصوصی برای مدیریت سواحل آزاد شده برای مردمی که می‌خواهند از سرویس‌های رفاهی و تفریحی استفاده کنند یا مردمی که صرفا می‌خواهند از ساحل استفاده کنند. وقتی محیطی به بخش خصوصی اجاره داده می‌شود، در قبال آن انتظار می‌رود که سرویس عمومی به مردم داده شود.
اگر از مدیریت و ساماندهی سواحل در اولین فرصت غفلت شود، همه زحمات هدر می‌رود. معتقدم اگر سواحل به حال خودشان رها شوند، ما در آینده‌ای نزدیک شاهد میدان‌های وسیع زباله در سواحل دریا هستیم که دیگر نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. بنابراین لازم است دولت محترم در گام دوم آزادسازی یا پساآزادسازی سواحل، با همکاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری برنامه‌ای برای ساماندهی اجرا کند. چرا این وزارتخانه؟ زیرا 90 درصد بهره‌مندان، در محیط گردشگری خودشان را می‌بینند. پس در گام بعدی، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت کشور و بخش‌های دیگر باید ستاد مدیریت و ساماندهی استفاده از سواحل را تشکیل بدهند و این ستادها بتوانند امور را مدیریت کنند و نظارت داشته باشند.
در غیر این صورت، هر مکانی باشد چه دریا چه پارک جنگلی اگر بدون برنامه باز شود و در اختیار همه مردم قرار بگیرد، دچار تخریب محیط زیستی خواهد شد. از آنجایی که سفر به سواحل جزو سفرهای با تقاضای بالاست، در ایام تعطیلات فراتر از ظرفیت این مکان‌ها مسافر روانه سواحل شمال و جنوب می‌شود. من 6 ماه قبل این پیش‌بینی را کردم که ما در نوروز 1401 سونامی سفر خواهیم داشت؛ زیرا مردم بیش از دو سال است با محدودیت‌های کرونا مواجه بوده و تاب‌آوری آنها به حداقل رسیده است. هیچ عاملی نمی‌تواند نوروز پیش رو مردم را در خانه نگه دارد. تصور کنید حجم انبوه مردم طالب سفر را در جاده‌ها خواهیم دید. اکثر آنها هم بدون برنامه مشخص به جاده می‌زنند و از فرصت سواحل آزاد شده استفاده خواهند کرد.
اگرچه فرصت کم است ولی در این مرحله هم نیاز به یک تصمیم ضربتی وجود دارد. همانطور که رئیس‌جمهوری در دستوری فوری ضرب‌الاجل 20 روزه برای آزادسازی سواحل را به استانداری ابلاغ کرد، اینجا هم تنها یک برنامه ضربتی دو هفته‌ای برای تشکیل ستادها و ساماندهی استفاده از سواحل دریاها می‌تواند کارساز باشد تا پیامدهای گام اول را بهتر و رضایتمندی مردم را بیشتر کند و ضمنا طبیعت هم آسیبی نبیند.
