روزنامه آرمان ملی

برداشت گاز از منابع مشترک با قطر حق مسلم ماست

نعمت احمدی حقوقدان قطر صاحب سومین میدان‌‌های گازی جهان است. چنین برآورد شده است که در مخازن گاز قطر 890 تریلیون فوت مترمکعب گاز موجود است که 15درصد از ذخایر کل جهان است. 450تریلیون از این منابع در میدان گازی که قطری‌ها از آن به گنبد شمال و ایران از آن به پارس‌جنوبی یاد می‌کند، جای دارد. یعنی هفت و نیم درصد از کل ذخایر گاز جهان در منطقه مشترک با ایران در پارس‌جنوبی است. یعنی نیمی از ذخایر گازی قطر با ایران مشترک است. قواعد خاصی بر میادین مشترک حاکم نیست. میادین مشترک به مثابه ظرفی می‌مانند که صاحبان آن در دو طرف ظرف نشسته‌اند و هرکس به قدر توان و امکانات خود از آن ظرف برداشت می‌کند. هم اکنون قطر بزرگ‌ترین صادرکننده گاز مایع در جهان است.  اگر نگاهی به نقشه توپوگرافی قطر داشته باشیم مشخص می‌شود که قسمتی از قطر مانند کله قندی است که از دریا سر برآورده و یا بهتر است بگوییم شبه جزیره‌ای است که در دریا محصور شده و همین نقشه طبیعی انتقال گاز را از طریق لوله از گنبد‌شمالی یعنی پارس‌جنوبی به داخل قطر مشکل کرده است. هزینه ایجاد خط لوله از زیر دریا تا خشکی، زیاد است. به همین اعتبار قطر روش فروش گاز مایع را با تانکرهای عظیم در پیش گرفته است و گاز را به صورت ال‌جی صادر می‌کند. مشتری‌های قطر علاوه بر کشورهای اروپایی، هند و چین و کره جنوبی در آسیا هستند. گفتیم که قانونی بر نحوه برداشت از میادین مشترک نفت و گاز وجود ندارد و شریکی که امکانات بیشتری دارد با تکیه بر امکانات موجود خود هرچقدر که توان داشته باشد، برداشت می‌کند. خبرگزاری مهر از قول یکی از مقامات رسمی که نخواسته نامش فاش شود اعلام نموده؛ میدان گازی پارس جنوبی که 70 درصد گاز ایران را تامین می‌کند و در حال ورود به نیمه دوم عمر خود است، تا چهار سال دیگر هر سال به اندازه 28 میلیون مترمکعب در روز از تولید آن کاسته می‌شود و علت اصلی روند افت فشار مخزن پارس جنوبی شتاب قطر در برداشت گاز از حوزه مشترک است. درحالی که قطر با شتاب از میدان گازی مشترک اضافه برداشت دارد که به گفته آقای جواد اوجی، وزیر نفت ایران امسال تولید گاز در کشور افزایش نخواهد یافت و خبر از کاهش 200 میلیون مترمکعب گاز در روز داده است. اتفاقی که ایران را مجبور ساخت راه مذاکره با ترکمنستان را برای کسری گاز در زمستان در مقابل تهاتر کالا با گاز در پیش بگیرد. موضوعی که ظاهرا تا کنون به نتیجه نرسیده است. درحالی که ادامه توسعه بخش جنوبی میدان پارس جنوبی در شرایط تحریم با چالش روبه‌رو شده است شرکت ملی نفت و گاز قطر مشغول حفاری‌های جدید در این میدان گازی است. برابر برآوردهای رسمی 40 تا 50 درصد از کل ذخایر گازی ایران چیزی معادل 14 تریلیون مترمکعب در بخش ایرانی این میدان قرار دارد که اگر حفاری‌های طرف قطری با همین سرعت ادامه پیدا کند و از طرفی ایران به لحاظ محدودیت‌های  منابع مالی و نیز تحریم نتواند در این رقابت کاری از پیش ببرد، عملا این دولت قطر است که بر روی گنج بادآورده میدان گازی پارس جنوبی کمین زده و هر روز کشتی‌های حامل گاز مایع از قطر سینه دریا را می‌شکافند و حسرت را به دل ایرانیان می‌گذارند. شروع کار قطر در برداشت از منابع گازی مشترک به سال 1990 یعنی 32 سال پیش برمی‌گردد. ایران اما شروع اولیه حفاری در این منطقه را با 10 سال تاخیر در دولت اصلاحات شروع کرد و برآورد می‌شود قطر تاکنون دو ونیم برابر ایران از این میدان مشترک گاز برداشت کرده است. ایران سال‌هاست که تلاش می‌کند فازهای باقیمانده پارس جنوبی را را‌ه‌اندازی و تکمیل کند اما موانع تحریمی موجود اجازه رسیدن به این هدف را نمی‌دهد. گفته می‌شود 5 فاز پارس جنوبی در حال تکمیل است و توسعه فاز 11 هنوز آغاز نشده است. اضافه برداشت قطر که منجر به افت برداشت گاز در شمال منطقه پارس جنوبی در بخش ایران شده است، علاوه بر اضافه برداشت طرف قطری، بکارگیری تکنولوژی جدید احداث سکوهای عظیم 20هزار تنی در کف دریا است که قطر را قادر ساخته است کمپرسورهای بزرگ را بر روی چاه‌های خود نصب و مانع افت برداشت شود. سنگین‌ترین سکوی فعلی ایران در این میدان 1500 تا دوهزار تن وزن دارد. و تنها به اتکای فشار طبیعی خود میدان، گاز تولید می‌شود. تناسب 200 تن تا 20هزار تن وزن سکو اختلاف فاحش برداشت بین ایران و قطر را می‌رساند. وقتی برجام در شش سال پیش امضا شد، شرکت توتال فرانسه، کنسرسیومی با شرکت سی‌ان‌پی‌سی چین با سرمایه نزدیک به پنج میلیارد دلار با ایران امضا کردند که فاز 11 یعنی جنوبی‌ترین فاز در بخش ایرانی را با تکنولوژی جدید و نصب سکوی 20هزار تنی با کمپرسورهای عظیم راه‌اندازی کنند. برآورد اولیه این بود که بین هشت تا 12 سکوی عظیم و کمپرسورهای پرقدرت لازم است که حوزه گازی ایران دچار افت فشار نشود. قیمت هر سکو به همراه کمپرسورهایش حدود دو و نیم میلیارد دلار برآورد شده بود که در زمان اندکی سرمایه اولیه به‌اضافه سود آن برگشت داده می‌شد. پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا و نگاه او به برجام و مهمتر از آن ایجاد مانع برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های آمریکایی موضع ایران را در قبال تهدیدات ترامپ ضعیف ساخت و با خروج آمریکا از برجام، کنسرسیوم توتال و شرکت چینی قرارداد خود را با ایران ادامه ندادند و ظاهرا سرمایه‌گذاری در طرف قطری را به صلاح دانسته و عملا قطر پرقدرت‌تر از سابق با نصب سکوهای 20هزار تنی سهم ایران را هم از آن خود ساخت. ایران با داشتن منابع عظیم گازی که 35 تا 40 تریلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود در کنار روسیه، یکی از دو دارنده بزرگ ذخایر گازی است اما قطر توانسته به رغم منابع کمتر گازی، بیش‌ترین برداشت را از آن خود کند و روسیه نیز به‌رغم لاف دوستی، همه هوش و توان خود را به کار برده که انحصار بازار مصرف گاز اروپا را از آن خود نگه دارد و اجازه ندهد ایران سهمی از این بازار داشته باشد. ایران دارنده دومین ذخایر گاز جهان هم اکنون در میان کشورهای تولیدکننده گاز، تولیدکننده کم خطر و کوچکی است که زیر سایه روسیه و قطر سهمی از بازار جهانی ندارد. و حتی تراز منفی تولید و مصرف گاز داخل کشور را پیش‌رو دارد. تراز منفی که طی چهار ماه آخر سال به 30 میلیون مترمکعب رسید. تولید روزانه گاز طبیعی ایران هشتصد مترمکعب در روز ارزیابی می‌شود که اگر سرمایه‌گذاری جدیدی برای توسعه استخراج گاز صورت نگیرد، با توجه به رشد 10 تا 15 درصدی مصرف گاز داخلی در آینده، کشور ایران خود به واردکننده گاز تبدیل می‌شود. دو کشور ترکیه و عراق که واردکننده گاز از ایران هستند به لحاظ اینکه در بعضی از فصول گاز این کشورها قطع می‌شود، دنبال مشتری باثباتی‌اند. به این آمار هم توجه کنید. روسیه به عنوان اولین دارنده ذخایر گازی جهآنکه تنها اندکی بیش از ایران گاز دارد در ژانویه 2021 حدود 1688 تریلیون فوت مکعب ذخیره گازی‌اش تخمین زده می‌شود. به همین اعتبار تولید گاز خود را با توجه به خطوط لوله نورد استریم یک و احداث خط لوله نورد استریم دو به 22 و نیم تریلیون مترمکعب رسانده است و با این پشتوانه به کشورهای مصرف کننده این نوید را می‌دهد که فروشنده باثباتی است. هدف روسیه تحکیم موقعیت این کشور به عنوان قدرت جهانی صادرکننده گاز است و بنابر سند راهبردی توسعه تولید و صادرات تا سال 2035 طرح‌های متعدد برای متنبه کردن نوع و نحوه صدور گاز را در برنامه خود دارد. عمده سرمایه‌گذاری روسیه بر تولید گاز مایع ال‌جی در بازارهای جهانی است که امکان حمل آن چه با لوله چه با تانکرهای غول پیکر میسر است. به موجب این سند راهبردی روسیه اعلام نموده است تا سال 2024 میلادی صادرات گاز مایع را به 5/4 تا 800/4 تریلیون فوت مکعب و تا سال 2035 به 300/8 تا 600/9 تریلیون فوت مکعب در سال می‌رساند درحالی که ایران عملا از تامین گاز مصرف داخلی ناتوان است. و به پشتوانه این برنامه‌ها، روسیه را قادر ساخته است که چین بزرگ‌ترین مصرف کننده گاز طبیعی قراردادی 25 ساله را با روسیه امضا کند. هرچند هنوز خط لوله نورداستریم دو که از بستر دریای بالتیک گاز روسیه را در کنار خط لوله نورداستریم یک به آلمان می‌رساند، به لحاظ مسائل سیاسی و مرزی اوکراین به‌‌رغم سرمایه‌گذاری 15 میلیارد دلاری افتتاح نشده است اما سرمای اروپا و انحصاری بودن گاز در دستان روسیه به هر حال آلمان را وادار به خرید گاز با ثبات از روسیه و انتقال آن از خط لوله نورداستریم دو می‌نماید و روسیه با درآمد حاصل از انتقال گاز از خط لوله نورداستریم دو درصدد است در نواحی قطبی و شبه جزیره یامال و خلیج اوبی، منطقه سیبری را در کانون توسعه قرار داده و ضمن افزودن بر تولید سالانه گاز طبیعی، سیطره خود را بر قطب شمال که آن را ادامه خاک سرزمینی خود می‌داند، به رخ جهانیان بکشاند. برآورد ذخایر گازی ایران هم قابل توجه است. ذخایر‌گازی ایران بالغ بر 1200 تریلیون فوت مکعب معادل 34 تریلیون مترمکعب است که 17 درصد مجموع ذخایر گازی جهان است. درحالی که ایران تنها روزانه به طور متوسط هشتصد میلیون مترمکعب گاز تولید می‌کند که از این میزان حدود 790 میلیون مترمکعب گاز طبیعی در داخل مصرف می‌شود. یعنی 110 میلیون مترمکعب گاز مازاد داریم که میزان قابل توجهی برای صادرات نداریم. یعنی دارنده دومین ذخیره گازی جهان تنها می‌تواند 110 میلیون مترمکعب گاز اضافه بر مصرف را مصرف داخلی داشته باشد. مصرف گاز در بخش خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده 604 میلیون مترمکعب، صنایع عمده 92 میلیون مترمکعب و نیروگاه هم 95 میلیون مترمکعب است. توقع این است که آقای رئیس‌جمهور در سفر به قطر مسأله گاز خصوصا اضافه برداشت گاز طرف قطری از میدان گازی پارس جنوبی و نصب سکوهای 20هزار تنی و کمپرسورهای غول پیکر که باعث افت برداشت گاز در قسمت ایرانی شده است را مورد مذاکره قرار دهد تا اگر برجام به سرانجام رسید و ایران توانست سرمایه‌گذار در بخش استخراج گاز در حوزه نفت و گاز مشترک پارس جنوبی پیدا کند مواجه با قحطسالی برداشت گاز آن‌چنان که سعدی بزرگوار در قحط‌سالی دمشق گفته است، آسمان بر زمین و اینبار آسمان بر آب‌های اطراف پارس جنوبی بخل نورزد و دومین دارنده ذخایر گاز جهان هم حرفی برای گفتن داشته باشد. حرفی که باید شعار «گاز حق مسلم ماست» را بر هر کوی و برزن ندا بدهیم.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
درباره بزرگ‌ترین کشتار آنلاین و دگرگونی‌های اجتماعی‌اش (یادداشت روز) (کيهان) خواب روحانی، کابوس ملت! (جوان)سیمای غرب وحشی در غزه (شهروند)
سایر اخبار این روزنامه
جنجال صیانت؛ تصویب در 45 دقیقه؟ برجام روحانی ايراد داشت؛ الان ندارد! لحظه‌های سرنوشت ساز در وين حل كسري بودجه با درآمد واقعي يا فيك؟ پرونده حقابه هیرمند با میانجی حل شدنی است گاز طبیعی شکل‌دهنده آینده انرژی جهان است «اخراج ها» را قبول کنیم یا «انتصاب‌های فامیلی»؟ سه دهه نامه‌نگاری بی‌پاسخ برای ساخت یک‌پل جزئیات جدید از فایل صوتی خبرساز! طرح صیانت، خلاف حقوق شهروندی جایگاه ایران در تعیین قیمت گاز برعکس نهند نام... واقعا صیانت؟ برداشت گاز از منابع مشترک با قطر حق مسلم ماست فرصت قطر برای ایران