سم ویلانشینان به جان کشاورزی

طرح آزادسازی سواحل و حریم رودخانه‌ها در یک پروسه کوتاه‌مدت با ضرب‌الاجل رئیس‌جمهور به سرانجام رسید. حریم‌های اختصاصی در سواحل دریا برای حضور شهروندان آماده‌سازی می‌شود و قرار است تابستان سال آینده مردم بدون هیچ محدودیتی به سواحل برسند. در بحث کوه‌خواری و جنگل‌خواری و تغییر کاربری‌ها موضوع متفاوت‌تر و مهم‌تر است. حالا لازم است رئیس دستگاه اجرایی کشور به همراه دستگاه قضایی برای ویلا‌های رنگ‌رنگارنگی که در بکرترین اراضی کشاورزی قارچ‌گونه ساخته شده و در حال سبز شدن هم هستند، چاره‌ای اساسی انجام دهند.
کشاورزی در اقتصاد کشور تأثیر و ضریب بالایی دارد. برخی کشور‌ها مانند هلند که مساحت‌شان به اندازه یک استان حاصلخیز شمالی ایران هم نیست و شرایط آب و هوایی تقریباً مشابهی دارد، ولی چندین برابر ما تولیدات کشاورزی دارد. تقریباً همه کارشناسان متفقند که کشاورزی دارای مؤلفه‌های تأثیر‌گذار در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است.
در یکی دو دهه از بین رفتن زمین‌های حاصلخیز که سال‌ها تأمین‌کننده معاش مردم بومی و نیاز‌های سایر شهر‌ها بوده شتاب بسیاری گرفته‌است. کافی است سری به استان‌های شمالی یا همین اطراف تهران دماوند و فیروز کوه بزنید؛ از دور و نزدیک، ویلا‌ها در اراضی کشاورزی خوش آب و هوا و حاصلخیز خودی نشان می‌دهند.
از بین رفتن اراضی کشاورزی با تغییر کاربری‌های گوناگون سبب شده‌است که روستانشینان هم از این تغییرات تأثیر بپذیرند. وقتی زمین‌های مولد کشاورزی از بین می‌رود، این روستا‌های مولد هستند که در معرض نابودی قرار می‌گیرند. روستاییان با فروش زمین‌های حاصلخیز کشاورزی نه‌تن‌ها کار اصلی خود را از دست می‌دهند، بلکه ناخواسته به اقتصاد کشاورزی کشور لطمه می‌زنند و خودشان از مقام تولیدکنندگی به جمع مصرف‌کنندگان می‌پیوندند. به وفور مشاهده شده اهالی‌ای که نسل به نسل به کاشت و داشت و برداشت مشغول بوده‌اند، حالا با فروش زمین و تغییر کاربری اراضی کشاورزی یا بیکار شده‌اند یا به خدمت ویلانشینان درآمده‌اند.


از بین رفتن این اراضی ضربه جبران ناپذیری به روستاییان و کشاورزی وارد ساخته‌است. ضرری که با گذشت زمان خسارت‌های آن در اقتصاد کشور نه‌تن‌ها قابل جبران نیست، بلکه آثار منفی فزاینده خود را در دراز مدت نشان خواهد داد. افزایش مهاجرت روستاییان به شهر‌های کوچک و بزرگ، افزایش حاشیه‌نشینی، افزایش کاذب قیمت ویلا‌ها و اراضی تغییر کاربری شده، چشم و هم‌چشمی برای تخریب اراضی حاصلخیز همجوار ویلا‌های ساخته شده و برهم خوردن ریخت‌شناسی و آمایش سرزمینی اراضی کشاورزی و روستایی بخشی از تبعات ویلاسازی و تغییر کاربری اراضی حاصلخیز کشاورزی است.
ورود به آزادسازی اراضی کشاورزی و تغییر کاربری‌های غیرقانونی می‌تواند علاوه بر جلوگیری از بین رفتن این اراضی استراتژیک، بخشی از کشاورزی را احیا کند و به ایجاد اشتغالی پایدار و مولد هم کمک شایانی کند. آزادسازی هر یک متر از اراضی کشاورزی یعنی یک گام به تولید محصولات مهم کشاورزی نزدیک‌تر شدن و یک گام به سمت اشتغالزایی و قطع وابستگی برداشتن. سلامت و امنیت غذایی یک کشور مستقیماً به تولیدات بخش کشاورزی وابسته است و هر گونه اختلالی در روند تولید این بخش می‎تواند به طور مستقیم امنیت غذایی و حتی سیاسی آن کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد.
رها‌سازی اراضی کشاورزی یعنی تولید محصولات متنوع کشاورزی که می‌تواند چرخ صنایع وابسته را نیز به گردش درآورد. ورود به این عرصه مهم و پیگیری آن در سطح کلان به کشاورزی کشور جان و رمق دوباره می‌بخشد.
معمولاً در پشت ویلاسازی‌هایی که در نقاط خوش آب و هوا در یک زمان کوتاه رخ می‌دهد، باند‌های مافیایی در یک زنجیره به هم متصل کارسازی و کار چاق‌کنی انجام می‌دهند. عمده‌ترین متصرفان اراضی ملی و ساحلی در طرح آزادسازی «غیر‌خصوصی» بودند، اما در اراضی کشاورزی عمده‌ترین متصرفان «خصوصی»‌ها هستند.
روند رسیدگی به پرونده‌ها در این زمینه بسیار کند و زمانبر است. هر روز بر تعداد ویلا‌های رنگارنگ در اراضی کشاورزی افزوده می‌شود و به کسی و دستگاهی هم بر نمی‌خورد که ساخت و ساز این ویلا‌ها و تغییر کاربری‌ها چه بر سر اراضی حاصلخیز و اقتصاد بنیادی کشور می‌آورد.