آگاهانه به استقبال جهان پیچیده فردا برویم

در همین حین که ما منفعلانه در حال کشمکش برای قانونمند ساختن و مدیریت شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی هستیم، شاهد اوج‌گیری فناوری‌های جدید و شتاب بالای آن‌ها برای درنوردیدن ابعاد گوناگون زندگی بشر هستیم و اندیشمندان از جهان فردا می‌گویند که دیگر شباهتی به این روز‌ها نخواهد داشت.
متاورس یکی از همین فناوری هاست که به قول سازنده آن نسل آینده اینترنت را با محیط‌های مجازی سه بعدی آنلاین برای انسان‌ها به ارمغان آورده و در پی آن است از طریق هدست‌های واقعیت مجازی، عینک‌های واقعیت افزوده، اینترنت را همچون جهانی سه بعدی پیش روی ما بنا سازد تا خیلی واقعی و ملموس از دریچه گوشی‌های هوشمند، رایانه‌های شخصی و کنسول‌های بازی رد شویم و قدم در آن بگذاریم. از همین حالا آنالتیکس پیش‌بینی کرده که ارزش بازار جهانی متاورس تا سال ۲۰۲۶ به ۴۲میلیارد دلار می‌رسد و به گفته گارتنر، تا سال ۲۰۲۶ حدود ۳۰ درصد سازمان‌ها و مؤسسات جهان، محصولات و خدماتی در متاورس ارائه می‌کنند. همین گزارش می‌گوید تا سال ۲۰۲۶ بیش از ۲۵ درصد انسان‌ها حداقل روزانه یک ساعت در متاورس خواهند بود و در پی همین احتمالات باشگاه منچستر سیتی پیش‌دستانه ورزشگاه خود را در متاورس بنا کرده و حالا یورونیوز هم خبر داده است که مدرسه‌ای در ایالت فلوریدای امریکا درنظر دارد از ماه اوت سال ۲۰۲۲ کلاس‌هایی مجازی را در متاورس برگزار کند. مسئولان این مدرسه در نظر دارند هدست‌های ویژه متاورس را در اختیار حدود ۱۳۰۰ دانش‌آموز بگذارند تا آن‌ها بتوانند در کلاس‌های دنیای واقعیت‌مجازی شرکت کنند؛ اینگونه دانش‌آموزان می‌توانند برای مثال در کلاس تاریخ به روم باستان یا اتاق بیضی شکل کاخ سفید بروند یا در کلاس نجوم و علوم سیاره‌های مختلف را در متاورس از نزدیک تماشا کنند.
هوش مصنوعی نیز از سوی دیگری در حال قبضه کردن جهان است و حتی فریاد نگرانی‌ها از ربوده شدن فرصت‌های شغلی از سوی ربات‌های هوشمند کارگر که کارآمدی بیشتری هم نسبت به انسان‌ها دارند، بلند شده است و نتایج نظرسنجی جدید Clifford Chance از سیاست‌گذاران و کارشناسان فناوری ایالات متحده، بریتانیا، آلمان و فرانسه، نشان می‌دهد که آن‌ها درگیر نگرانی‌ها و چالش‌هایی برای وضع قانون و سیاست برای مدیریت هوش مصنوعی و خط و مشی‌های آن با جهان واقعی هستند و آسیب‌های این فناوری به عدالت را جدی می‌بینند. نگرانی‌های آن‌ها بر اساس آمار به دست آمده که وب‌سایت «هوشیو» آن را به فارسی گزارش کرده، عبارت است از: امنیت سایبری: ۹۴درصد؛ حریم خصوصی، محافظت و اشتراک داده: ۹۲درصد؛ سوءاستفاده و استثمار جنسی کودکان: ۹۰ درصد؛ اطلاعات نادرست: ۸۶درصد؛ مشارکت اقتصادی: ۸۱درصد؛ استفاده اخلاقی از هوش مصنوعی: ۷۸درصد؛ ایجاد فضای امن برای کودکان: ۷۸درصد؛ آزادی بیان در فضای مجازی: ۷۶درصد؛ رقابت عادلانه شرکت‌های فناوری: ۷۵درصد؛ سوگیری و شفافیت الگوریتمی: ۷۱درصد؛ تعدیل محتوا: ۷۰درصد؛ رسیدگی به اقلیت‌ها و محرومین: ۷۰درصد؛ سلامت عاطفی: ۶۵درصد؛ سلامت عاطفی و روان‌شناختی کاربران: ۶۲درصد؛ رفتار با نیرو‌های آزادکار: ۶۲درصد و خودآزاری: ۵۳درصد.
این موارد در کنار احتمالاتی که از تأثیر جهان متاورس بر سبک‌زندگی انسان‌ها داده می‌شود که می‌تواند تمامی نهاد‌های اقتصادی، تربیتی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی را دگرگون کند و اختلالات هویتی‌ای که ممکن است با رفت‌وآمد‌های دائمی انسان‌ها بین جهان دلخواه و خودساخته متاورس و جهان پررنج و درد واقعی به وجود بیاید، نگرانی‌هایی هستند که خیلی زود به انسان ایرانی نیز سرایت و او را درگیر ابعاد مختلف خود خواهد کرد. اندیشیدن فعالانه به این تأثیرات می‌تواند از همین امروز ما را برای استقبال آگاهانه از فناوری‌ها و فرهنگ‌سازی، آموزش، آگاهی‌بخشی و مهارت‌آموزی مناسب با جهان پیچیده پیش‌رو آمده سازد.
اگر ما از امروز به فکر استفاده بهینه و حداکثری از این فناوری‌ها نباشیم و زیرساخت آن را فراهم نیاوریم و بخواهیم باز هم منفعلانه صبر کنیم تا بعد از احاطه شدن کامل به خود بیاییم، خیلی زود تجربیات قبلی به شکلی غافلگیرانه‌تر برایمان تکرار می‌شود. آنگاه شاید تبعات منفی بر اثرات فراوان مثبت برتری یابد و باز هم مثل امروز، چالش‌ها همچون کلافی سردرگم مقابلمان قد علم کنند. پس بیایید تحولات جهان پیش‌رو را دریابیم و آگاهانه به استقبال آینده برویم.