روزنامه آرمان ملی
1400/12/08
ضرورت بازنگری در برنامه‌های درسی
حسین معافی مدرس دانشگاه فرهنگیان ﻣﻨﻈﻮر از ﺑﺎزﻧﮕﺮي اﺻﻼح، ﺗﮑﻤﯿﻞ و ﺑﺎزﻧﻮﯾﺴﯽ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ درﺳﯽ ﺑﺮ اﺳﺎس ارزشیابی‌ها، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و داده‌های ﻧﻮ، ﺗﻐﯿﯿﺮ روش‌ها، ﻣﺤﺘﻮا و اﻟﺰاﻣﺎت ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ، ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﺴﯿﺮ، ﺿﺮورت زﻣﺎن و ﻣﮑﺎن و ﻧﮕﺮش ﻧﻮ ﺑﻪ داﻧﺶ، ﻣﻬﺎرت و ﯾﺎدﮔﯿﺮي اﺳﺖ. هر یک از جوامع باتوجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی مختلف خود سیاست‌های خاصی را در آماده‌سازی معلمان برای ورود به عرصه تدریس و عمل اعمال می‌کنند. شیوۀ برنامه‌ریزی درسی و پیشینۀ تاریخی برنامه درسی در نظام آموزشی هر کشوری متأثر از رخدادها و نیروهای اجتماعی مؤثر در آن کشور است. برنامه درسی، واسط میان مربیان و زمینه‌های اجتماعی است. بخش عمده چالش‌های مهم برنامه‌های درسی در پاسخگویی به سیاست‌ها و گفتمان‌های جدید جهانی بروز می‌نماید. مطالعات در حوزه بازنگری برنامه‌های درسی بیانگر آن است که بازنگری برنامه درسی به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر در برنامه‌ریزی نظام‌های آموزشی باهدف ارتقاء کیفیت و پاسخگویی به نیازهای جامعه در حال تغییر انجام شده که باتوجه به انتظارات اجتماعی و اقتصادی هر یک از جوامع به شیوه‌ای متفاوت دنبال شده است. در عصر انفجار اطلاعات و ارتباطات و توسعه شتابان فناوری آموزشی در جامعه کنونی، پدیده تغییر، امری غیرقابل‌انکار است. ماهیت در حال تغییر جهان امروز باعث شده است یکی از مسائل مهم در آموزش کشور در قرن حاضر همگام‌سازی با این تغییرات باشد. در راستای این همگام‌سازی وجهی از تغییرات معطوف به ایجاد تغییر در ساختار سازمانی و مدیریتی مراکز آموزشی کشور و افزایش تعاملات بین‌المللی و جهانی می‌باشد در وجه دیگر اصلاح و بازنگری حوزه محتوایی و برنامه‌های درسی مطرح است. در چند دهه گذشته همگام با تغییرات سیاسی در ایران نظام آموزشی نیز دچار تغییروتحول شده است. با تأکید بر تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی، برنامه‌های توسعه کشور و همچنین با تدوین و تصویب اسناد تحولی شامل «سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش» و «مبانی نظری تحول در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی عمومی جمهوری اسلامی ایران» و «برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران» انتظار آن است که برنامه‌های درسی مطابق با آنها بازنگری و اصلاح شوند. ازاین‌رو در شرایط کنونی جامعه و نظام آموزشی کشور و باتوجه‌به تغییراتی که در سال‌های گذشته در آموزش کشور در دوران بیماری کرونا و گسترش فناوری‌های آموزشی و کاربرد اجباری آموزش‌های مجازی و غیرحضوری شاهد بودیم، بازنگری و تغییر در برنامه‌های درسی لازم و ضروری است. در بازنگری برنامه‌های درسی اهداف و مقاصدی مد‌نظر است که در ادامه به برخی از مهم‌ترین این موارد اشاره میشود: 1- روزآمدکردن برنامه‌های درسی باتوجه‌به تحولات دانش بشری برای گسترش مرزهای دانش و استفاده از تجربه آموزشی کشورهای دیگر. 2- غنی‌سازی برنامه های درسی، ارتقای کمی و کیفی مناسب نسبت به جایگاه فعلی علم و فناوری در جهان و جبران عقب ماندگی برنامه ها. 3- ارزش مداری برنامه های درسی باتوجه‌به فرهنگ و معارف غنی اسلامی. 4- کمک به تنظیم رابطه متقابل تحصیل و اشتغال، متناسب سازی سطوح رشته‌های تحصیلی با نقشـــه جامع علمی کشـــور و نیازهای تولید و اشتغال 5 - استانداردسازی برنامه‌های درسی با توجه به معیارهای علمی و قوانین و مقررات مربوطه6- نهادینــه کردن بازنگری مستمر برنامــه های درسی در آموزش‌وپرورش. 7- بازنگری برنامه درسی به صورتی که برنامه‌های درسی پاسخگوی دانش و مهارت‌های رشته باشد. 8- انطباق پذیری اجــزاء برنامه درسی مانند: نوع درس، شیوه اجرا و ارزشیابی با شیوه‌های نوین آموزشی. 9- تمرکز برنامه های درسی بر افزایش نگرش بین‌رشته‌ای، نوآوری، کارآفرینی و کار گروهی متمرکز بر حل مسأله. در سال‌های گذشته با توجه به گسترش بیماری کووید - 19 و ترس از شیوع آن در بیشتر کشورها آموزش ها در مدارس و حتی دانشگاه‌ها به‌صورت مجازی برگزار شد و کلاس‌های درس به‌صورت حضوری حذف شد و روزبه‌روز بر تعداد مدارس هوشمند برای استفاده از سامانه‌های آموزش آنلاین افزوده شد. ازآنجاکه انعطاف‌پذیری از اصول اولیه برنامه‌های درسی است؛ لذا ضروری است که در حال حاضر یک بازنگری کلی و اصولی در برنامه‌های درسی و محتواهای ارائه شده صورت پذیرد. یادگیرنده، دانش و جامعه سه منبع اصلی تعیین اهداف در برنامه‌های درسی هستند. برنامه درسی باید با توانایی‌های ذهنی و عقلانی یادگیرنده متناسب بوده و با علائق و نیازهای یادگیرنده نیز باید هماهنگ باشد. هماهنگی برنامه با توانایی ذهنی یادگیرنده در او شناخت به وجود می‌آورد و هماهنگی برنامه با علائق و نیازهای او گرایش ایجاد می‌کند. اهداف برنامه درسی باید با وضعیت و امکانات یادگیرنده نیز هماهنگ باشد و باتوجه‌به نیازهای آنی و آتی آنان تعیین شود. یکی از وظایف برنامه درسی، کمــک به تأمین نیازهای جامعه است. در بررسی جامعه هم به نیازهای آنی و هم به تغییرات و تحولات مستمر، به‌ویژه تحولات ناشی از پیشرفت علوم و فناوری باید توجه نمود و اهداف برنامه درسی را در ارتباط با تغییرات اساسی که در جامعه در حال وقوع است، انتخاب نمود و همواره آن را با نیازهای گوناگون زندگی اجتماعی انطباق داد؛ لذا اهداف برنامه درسی باید متناسب با شرایط و امکانات جامعه و باتوجه‌به نیازهای آن تعیین شود. با توجه با اینکه شرایط آموزش تغییر کرده و استفاده از آموزش‌های الکترونیکی گسترش‌یافته، نیازهای فراگیران و جامعه نیز دچار تغییر شده است. آموزش‌وپرورش نیز باید در تنظیم محتوای کتاب‌های درسی تجدیدنظر کند و این محتواها باتوجه‌به شرایط آموزش‌های نوین و ترکیبی، تدوین گردد. تنظیم کتاب‌های درسی طوری باشد که حالت خودآموز داشته باشند و از ارائه محتواهای انتزاعی و سنگین پرهیز کنند و بیشتر به سمت دانش‌آموز محور بودن حرکت کند. ازآنجاکه در آموزش‌های مجازی و ترکیبی ( حضوری + غیر حضوری) کتاب درسی تنها منبع آموزشی نیست، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی می‌تواند در صورت ادامه و گسترش آموزش‌ها به‌صورت مجازی، در کنار چاپ کتب درسی، محتوی الکترونیکی نیز تولید کرده و در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد. با تولید محتوایی‌های آموزشی الکترونیکی می‌توان گام مهمی در تولید محتوی آموزشی محلی برداشت و برخی از محتوی دروس را باتوجه‌به شرایط محلی هر منطقه و استان تألیف کرد که این امر می‌تواند جذابیت‌های لازم را برای فراگیران به دنبال داشته باشد و شرایط را برای آموزش‌های زمینه - محور فراهم کند.
سایر اخبار این روزنامه
احتمال آتـش بس قـوت گرفت
روس‌ها نگذاشتند برجام قبل از حمله به اوكراين امضا شود
كمبود دارو؛ افزايش مرگ بيماران خاص
ايران جايگزين انرژی اروپا؟ -اصلا نمی‌گذارند
نوبت سوم واكسن را همه بزنند
شوراي نگهبان دربرابر صيانت، موضعي ندارد
كادر درمان ديگر «نا» ندارد...
چالش مجوز تجمع مقابل سفارت روسيه
ز«پوتین» نجوید کسی مردمی!
رمزگشایی از مناقشه روسیه و اوکراین
لزوم عقلانيت در بحران اوكراين و برجام
مدیریت مشعشع در حفاظت از جان ایرانیان!
ضرورت بازنگری در برنامه‌های درسی
