تخلیه مرکز آموزشی زیر نگاه اشک‌آلود کودکان کار

حمیرا حیدریان
خبرنگار
انتشار فیلم تخلیه تجهیزات آموزشی و میز و صندلی‌های یک مرکز آموزشی کودکان کار در زمانی که کودکان در روز یکشنبه هشتم اسفند ماه برای آموزش در کلاس‌ها حاضر شده بودند، موجی از انتقادات نسبت به نحوه اجرای این حکم قضایی را متوجه مسئولان اوقاف و بهزیستی استان کرمان کرد. بنا به تصاویر فیلم های منتشر شده، مجریان حکم در حالی تجهیزات ساختمان مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده «بچه‌های آفتاب» کرمان را پشت وانت می‌ریختند که مدیرمر کز آموزشی و معلمان گریه می‌کردند و کودکان با چشمان اشک آلود، بهت زده شاهد این صحنه بودند. توضیحات مسئولان کرمانی درباره این اتفاق، خبر از کشمکش حقوقی در پرونده‌ای 26 ساله می‌دهد که قضیه ابعاد دیگری نیز دارد و حکم نهایی قضایی آن از چهار سال پیش صادر شده اما به دلایل مختلف اجرا نشده است.
این مدرسه در خیابان 17 شهریور کرمان قرار دارد و مکانی برای آموزش و نگهداری از کودکان کار محسوب می‌شود. در این ملک حداقل سه ساختمان مورد استفاده قرار داشته است؛ یکی ساختمانی مربوط به آموزش کودکان که بیشتر کودکان اتباع بیگانه آنجا آموزش می‌دیدند، یک واحد سرایداری و بخش دیگر هم محل نگهداری برخی کودکان خیابانی، کار یا بدسرپرست که البته این بخش مربوط به نگهداری کودکان هنوز تخلیه نشده است. طبق اسناد، سنگ بنای آن 80 سال پیش گذاشته شده است.


مدیرکل دفتر امور اجتماعی، فرهنگی استانداری کرمان در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: این مؤسسه با هدف نگهداری کودکان بی‌سرپرست قبل از انقلاب از محل بودجه دولتی و توسط استانداری و شهرداری وقت ساخته شده است و بعد از انقلاب نیز به بهزیستی واگذار شده است. پس از اختلاف بین بهزیستی و اوقاف و امور خیریه کرمان، هشتم اسفندماه، ضمن تعطیل کردن مرکز حمایتی آموزشی «بچه‌های آفتاب» توسط متولی موقوفه مشتاقیه، این مکان تخلیه شد.
احمد دهقانی با بیان اینکه در پی این اتفاق، شهرداری کرمان برای ادامه تحصیلِ «بچه‌های آفتاب» به‌طور موقت ملکی را در اختیار این مرکز قرار داده است افزود: بخشی از این ملک تخلیه شده است و بخش دیگری همچنان در اختیار بهزیستی قرار دارد. اما اینکه مالکیت این موقوفه متعلق به سازمان اوقاف است از سوی دادگاه محرز شده است.
وی با اشاره به اینکه روند تخلیه همچنان ادامه دارد اظهار داشت: سازمان اوقاف تمامی مستندات لازم برای ثابت کردن مالکیت خود را دارد و حکم داده شده از سوی دادگاه حکم نهایی و لازم‌الاجرا ست اما آنچه باعث حساسیت افکار عمومی و ایجاد خدشه به عواطف کودکان این خانه امن شده است نحوه اجرای حکم است که به طور صحیح انجام نشد. نباید تخلیه این مکان آنهم با جنجال جلوی چشم کودکان صورت می‌گرفت که متأسفانه گرفت.
این مسئول با بیان اینکه این خانه یک مرکز آموزشی برای کودکان کار بوده است تصریح کرد: خانه آفتاب در واقع مکانی برای اسکان موقت کودکان کار به جهت آموزش در نظر گرفته شده است و این کودکان دارای خانواده هستند و نیازی به اسکان شب ندارند بلکه بیشتر آموزش و تحصیل آنان مدنظر است که در حال حاضر شهرداری پس از این اتفاق مکان موقتی را برای این کودکان مهیا کرده و ان شاءالله بزودی مکان مناسب و دائمی را در نظر خواهد گرفت.
 دادگستری کرمان: مکان نگهداری کودکان نا امن بود
دادگستری کرمان با اعلام قانونی بودن تخلیه موقوفه مشتاقیه که کودکان زیرپوشش بهزیستی آنجا نگهداری می‌شوند و آموزش می‌دیدند اقدام اوقاف را در این زمینه قانونی خواند و تأکید کرد که نگهداری کودکان در این مکان ۵۰ ساله و ناایمن نیز به صلاح نیست.
رئیس کل محاکم عمومی و انقلاب کرمان با اشاره به اینکه حکم قطعی درباره موقوفه مشتاقیه در سال ۱۳۹۶ صادر شده است گفت: این موقوفه که از آن به‌عنوان محل نگهداری کوتاه مدت تعدادی از کودکان تحت پوشش بهزیستی استفاده می‌شده، براساس قانون تخلیه شده است.
حجت‌الاسلام محمدامیر ابراهیمی توضیح داد: قبل از سال ۹۶ پرونده به طرفیت اداره کل بهزیستی تشکیل شده که خواهان پرونده موقوفه مشتاقیه بوده است. وی ادامه‌ داد: در سال ۹۶ پرونده مذکور به اجرای احکام رفته و با توجه به صدور حکم به نفع موقوفه مشتاقیه، اداره کل بهزیستی بارها استمهال خواسته و دادگاه نیز با این درخواست موافقت کرده است.
رئیس کل محاکم عمومی و انقلاب کرمان اظهارداشت: بارها تأکید شده که اجاره‌نامه‌ای از سوی اداره کل بهزیستی با موقوفه مشتاقیه بسته شود که این اقدام نیز انجام نشده و در مجموع هیچ یک از تفاهمات و توافق‌هایی که در پی آن بودیم، به‌دلیل عدم همکاری اداره کل بهزیستی استان اجرا نشد.
وی تأکید کرد: اداره کل بهزیستی استان کرمان ساختمان‌های بسیار مجهز و مناسبی برای نگهداری از کودکان در اختیار دارد و اینگونه نیست که این مرکز ناامن تنها مرکز برای نگهداری این تعداد اندک از کودکان باشد و در این زمینه باید توجه داشت که اداره کل اوقاف نیز آمادگی خود را برای نگهداری از این کودکان در مجموعه دیلمقانی (پرورشگاه متعلق به اوقاف در محله زریسف شهر کرمان) اعلام کرده بود.
رئیس کل محاکم عمومی و انقلاب کرمان با اشاره به اینکه کودکان در این مرکز به مدت بسیار محدود نگهداری می‌شوند، تصریح کرد: با توجه به وضعیت ساختمان این موقوفه احتمال می‌رفت که با وقوع زمین لرزه یا حادثه‌ای شاهد ایراد خسارت‌های جانی دربین کودکان مستقر در آن نیز باشیم.
وی عنوان کرد: در پی عدم توافق بین خواهان و خوانده این پرونده جلسه‌ای با حضور رئیس کل دادگستری استان و رئیس کل محاکم عمومی و انقلاب کرمان برگزار و مقرر شد طرفین طی ۱۰ روز نسبت به توافق با یکدیگر اقدام کنند اما در پی عدم همکاری و پیگیری بهزیستی و با توجه به اینکه حکم قطعی به نفع موقوفه صادر شده بود، با دستور قاضی اجرای احکام دادگستری، این حکم به مرحله اجرا درآمد.
رئیس کل محاکم عمومی و انقلاب کرمان یادآور شد: مرحله بعدی نیز تخریب ساختمان این موقوفه و جمع‌آوری آن است.
حجت‌الاسلام ابراهیمی گفت: اداره کل بهزیستی همچنین درخواست خود برای اعمال ماده ۴۷۷ را نیز پیگیری کرده اما در نتیجه، خلاف بیّن شرع بودن حکم صادره از سوی دادگاه ثابت نشده است. وی با اشاره به طرح برخی مسائل درباره نداشتن وقفنامه برای این موقوفه نیز تأکید کرد: احراز مالکیت و سند تک برگ موقوفه صادر شده است و دادگاه بر اساس مستندات موجود نسبت به صدور رأی اقدام کرده؛ در این زمینه دادگاه تجدیدنظر نیز حکم صادره را مورد بررسی و تأیید قرار داده است.
واکنش سرپرست بهزیستی کرمان به اجرای حکم تخلیه یک موقوفه
سرپرست اداره کل بهزیستی استان کرمان در واکنش به اجرای حکم قضایی تخلیه یک موقوفه که محل فعالیت برای مرکز آموزشی و حمایتی کودکان زیرمجموعه بهزیستی بوده روز دوشنبه در نشست خبری اجرای حکم قضایی تخلیه مرکز آموزشی و حمایتی کودکان آفتاب کرمان (مؤسسه‌ای غیردولتی زیرنظر بهزیستی) توضیحاتی ارائه داد.
علیرضا وحیدزاده اگرچه تصریح کرد که نیت مسئولان اوقاف نیز خیر و در عمل به نیت واقف و اجرای صحیح امور وقف بوده اما همزمان افزود که انتظار نداشته به این شکل و در این زمان تخلیه انجام شود.
وی که بتازگی طی چندماه اخیر در این مسئولیت مشغول به کار شده گفت: در حوزه‌های اجتماعی و قانون حمایت از اطفال و کودکان، وظایف دستگاه‌ها کاملاً مشخص شده است و اگر بخواهیم مسأله‌ای را مدیریت کنیم باید با یکدیگر همکاری کنیم و ظرفیت‌های بلا استفاده برای خدمت‌رسانی به مردم در اختیار بهزیستی قرار گیرد.
وی با اشاره به سابقه قدیمی محل آموزش و پرورشگاه کودکان اظهار داشت: روی دیوار موقوفه مشتاقیه نیز حتی کلمه پرورشگاه درج شده است و در این ۲ مرکز، مؤسسات خیریه بواسطه بهزیستی فعالیت می‌کردند که هیچ گونه انتفاعی برای این سازمان ندارد و مسئولیت خدمت‌رسانی به بچه‌های بی‌سرپرست و بد سرپرست به‌صورت نگهداری شبانه روزی و خدمات حمایتی و آموزشی را ارائه می‌کردند.
سرپرست اداره کل بهزیستی استان کرمان تصریح کرد: بحث پیگیری‌های آموزشی، مهارت آموزی، خدمات‌رسانی به خانواده‌ها و بچه‌ها به اشکال مختلف تحت قانون حمایت از کودکان و اطفال انجام می‌شود و ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و اطفال بهزیستی را ملزم و مکلف کرده است تا تمامی امور مربوط به کودکان و اطفال از شناسایی و پذیرش تا توانمند‌سازی انجام دهد؛ حداقل ۲۰ دستگاه دیگر نیز مکلف به همکاری به بهزیستی شده‌اند. وی با اشاره به صدور حکم دادگاه برای جابه جایی مرکز آموزشی کودکان کار آفتاب تأکید کرد: جابه جایی مراکز بهزیستی در شرایط مالی فعلی و پایان سال کار ساده‌ای نیست و طی نشستی با مقام عالی قضایی استان و مسئولان اداره اوقاف، توافق شد که با تعامل ۲ طرفه، طی یک فرایند زمانی، زمینه‌سازی برای جابه جایی مرکز انجام شود.
وحید‌زاده ادامه داد: باید محل جایگزین فضایی باشد تا با شرایط کودکان، نوع و جنس خدمت متناسب باشد و در این فاصله هم با مسئولان اوقاف چندین مرتبه در تماس بودیم تا مراحل تخلیه توسط بهزیستی انجام شود. وی گفت: هم اکنون این مرکز آموزشی و حمایتی کودکان تخلیه شده اما خدمات‌رسانی به کودکان تعطیل نشده است و همچنان ادامه دارد و باید تأکید کنم که مسئولان اداره اوقاف هم در قضیه پیش آمده نیت خیر دارند و قصد عمل به نیت واقف و اجرا شدن صحیح امور وقف را دارند. وی اظهار داشت: مستندات قانونی را با دستگاه‌هایی که با این مرکز ارتباطات داشتند به اشتراک گذاشتیم و اسناد جدید حکایت از بازنگری در حکم قبلی قضایی دارد که این ملک می‌تواند به اوقاف تعلق داشته باشد و در ضمن وقفنامه‌ای نیز وجود ندارد.
بهزیستی همکاری نکرد
فخرالدین مهدوی مدیر موقوفه مشتاقیه کرمان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایرنا می‌گوید که حتی طی حدود یکماه گذشته جلسه‌ای با حضور مسئولان قضایی برای کمک به حل این مشکل برگزار شد و با وجود آنکه حکم صریح قضایی وجود داشت، اوقاف برای کمک به تخلیه و حمایت از کودکان وعده تأمین مبلغی برای اجاره یک محل دیگر یا حتی انتقال و نگهداری کودکان یتیم و بدسرپرست در پرورشگاه خودش را داد اما مسئولان بهزیستی همکاری و اقدام نکردند. به گفته وی اوقاف حتی حاضر شد برای هر دو بخش محل نگهداری و آموزش مبالغی را برای اجاره در ساختمانی دیگر کمک کند.
البته این درحالی است که مسئولان بهزیستی نیز می‌گویند که حکم قضایی را وارد نمی‌دانند و تلاش‌هایشان برای تغییر حکم صادره همچنان ادامه دارد.
مدیر موقوفه مشتاقیه که این موقوفه زیر مجموعه آن قرار دارد به ایرنا گفت: سال ۷۴ حکم بدوی به نفع اوقاف صادر و چندماه بعد از آن هم حکم تجدیدنظر و قطعی اعلام شد که اعتراض‌ها به حکم قطعی هم نتیجه نداشت زیرا براساس مستندات متقن حکم قضایی صادر شده است.
به گفته مهدوی، حتی در حکم دیگری بهزیستی محکوم به پرداخت اجرت‌المثل نیز شده است اما تا سال‌ها و با وجود آنکه سند ملک وقفی موجود است و دادگاه نیز اعتراض‌ها به حکم قضایی را وارد ندانسته، ملک تخلیه نشده و هرسال موقع اقدام برای تخلیه با توجیه اینکه ساختمان محل نگهداری کودکان کار است اعتراض‌ها شروع می‌شود و هربار با وساطت یکی از مدیران یا شخصیت‌ها و باتوجه به فضاسازی‌های رسانه‌ای، از تخلیه جلوگیری شده است.
این مسئول اوقاف کرمان افزود: در جلسه‌ای که اخیراً با مسئولان قضایی، بهزیستی و اوقاف برگزار شد، با وجود آنکه اوقاف حکم قضایی داشت، پذیرفت که برای حل مشکل نگهداری کودکان نیز مساعدت کند تا این مشکل چندساله حل شود و برای همین دو پیشنهاد؛ پرداخت مبلغی برای اجاره یک ساختمان دیگر یا نگهداری کودکان در پرورشگاه متعلق به اوقاف را داد اما بهزیستی همکاری نکرد زیرا مدعی است که باید مالکیت ساختمان در اختیار این سازمان قرار گیرد. وی گفت: نکته قابل تأمل اینکه براساس نیت وقف، درآمدهای این ملک باید صرف نگهداری از کودکان یتیم و بدسرپرست در پرورشگاه اوقاف شود و ما معتقدیم می‌توان کودکانی که اینجا نگهداری می‌شوند را هم به پرورشگاه اوقاف انتقال داد تا از امکانات آنجا بهره ببرند و زندگی کنند.
همچنین مصطفی بساوند مدیر اوقاف و امور خیریه منطقه ۲ کرمان گفت: تثبیت موقوفه بودن این ملک و صدور سند مالکیت پس از طی فرایندهای قانونی و اداری انجام گرفته و دادگاه نیز براساس مستندات حکم صادر کرده است. به گفته وی درآمدهای این موقوفه نیز باید در پرورشگاه دیلمقانی واقع در خیابان زریسف زیر نظر اوقاف صرف کودکان یتیم شود و هرچه تأکید کرده‌ایم که کودکان این مکان به پرورشگاه مذکور منتقل شوند، مسئولان بهزیستی قبول نکرده‌اند.

نیم نگاه

مدیرکل دفتر امور اجتماعی، فرهنگی استانداری کرمان: سازمان اوقاف تمامی مستندات لازم برای ثابت کردن مالکیت خود را دارد و حکم داده شده از سوی دادگاه حکم نهایی و لازم‌الاجراست اما آنچه که باعث حساس شدن افکار عمومی و ایجاد خدشه به عواطف کودکان این خانه امن شده است نحوه اجرای حکم است که به طور صحیح انجام نشد. نباید تخلیه این مکان آن هم با جنجال جلوی چشم کودکان صورت می‌گرفت که متأسفانه گرفت