روزنامه ایران
1400/12/12
زلنسکی اشتباه محاسباتی رهبران گرجستان را مرتکب شد
روسیه در کشورهای بازمانده از شوروی که آنها را به‌عنوان کشورهای «خارج نزدیک» نامگذاری کرده، برای خود حقوق ویژه‌ای قائل بوده است. روسیه «جمهوری‌های پیشین شوروی» را به‌عنوان «حوزه منافع حیاتی» خود مطرح کرده و در مورد آنها حساسیت ویژه‌ای نشان داده که اوکراین یکی از این کشورهاستالهه کولایی استاد دانشگاه تهران در گفتوگو با ایرنا با اشاره به رفتار رئیس‌جمهور اوکراین در مواجهه با روسیه گفت: زلنسکی دچار همان اشتباه محاسباتی ساکاشویلی رئیس‌جمهور گرجستان در سال ۲۰۰۸ شده است که موجب حمله سنگین روسیه به این کشور شد.
کولایی با اشاره به تحولات اخیر اوکراین و شرایطی که منجر به اقدام نظامی روسیه در این کشور شد، اظهار کرد: روسیه در کشورهای بازمانده از اتحاد شوروی که آنها را به‌عنوان کشورهای «خارج نزدیک» نامگذاری کرده، در سه دهه گذشته برای خود حقوق ویژه‌ای قائل بوده و آن را بارها اعلام و بر آن اصرار کرده است. روسیه «جمهوری‌های پیشین شوروی» را به‌عنوان «حوزه منافع حیاتی» خود مطرح کرده و در مورد آنها حساسیت ویژه‌ای نشان داده که اوکراین یکی از این کشورهاست. استاد دانشگاه تهران ادامه داد: اوکراین دومین قدرت در میان جمهوری‌های بازمانده از فروپاشی اتحاد شوروی است که در کناره دریای سیاه و در جایگاه بسیار مهمی در منطقه حائل بین روسیه و کشورهای عضو ناتو قرار گرفته است.
گسترش ناتو در شرق اروپا بعد از انحلال پیمان ورشو
وی در پاسخ به این سؤال که عضویت اوکراین در ناتو چقدر جدی بوده و چه خطراتی برای روسیه داشته، توضیح داد: روسیه در مورد مسأله ناتو سال‌هاست این مسأله را مورد تأکید قرار داده که این کشورها نباید عضو ناتو شوند و انتظار داشته که در پاسخ به انحلال پیمان ورشو از سوی آن، امریکا و اروپا هم ناتو را منحل کنند ولی این اتفاق نیفتاد. ناتو نه تنها منحل نشد، بلکه به سوی شرق اروپا گسترش پیدا کرد، کشورهای این حوزه را درون خود جای داد و به سوی جمهوری‌های پیشین اتحاد شوروی حرکت کرد.
کولایی یادآور شد: حتی زمانی که روابط بسیار خوبی بین روسیه و کشورهای غربی وجود داشت، در سال‌های نخست بعد از فروپاشی اتحاد شوروی و در دوران یلتسین، روسیه اعلام کرده بود که عضو ناتو میشود. بعد با افزایش اختلاف‌ها، همه توافق‌های روسیه و ناتو مشروط به این بود که ناتو وارد جمهوری‌های پیشین روسیه نشود. این مسأله از ۲۵ سال پیش همواره مورد تأکید روسیه قرار داشته است.
انقلاب‌های رنگی و پیوستن اوکراین و گرجستان به ناتو
این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل خاطرنشان کرد: این در حالی است که در تحولات ۲۰۰۳ و بعد از انقلاب‌های رنگی و تحولات سال‌های بعد که تنش میان این کشورها با روسیه شکل گرفت و تنش روسیه با غرب شدت پیدا کرد، تلاش ناتو و همچنین کشورهایی مانند اوکراین و گرجستان برای پیوستن به ناتو بیشتر شد که همیشه با مخالفت روسیه روبه‌رو بوده است. کولایی اضافه کرد: در واقع آن چیزی که ما امروز در حمله نظامی روسیه به اوکراین شاهد هستیم، تداوم تلاش‌هایی است که روسیه برای جلوگیری از پیوستن اوکراین به بلوک غرب چه از بُعد اقتصادی و چه از جنبه سیاسی و امنیتی که در حال شکل‌گیری است، دارد و منجر به این شده که روسیه به آخرین ابزار دیپلماسی خود که در میان ابزارهای دیپلماسی روسیه همیشه جایگاه ویژه‌ای داشته، یعنی ابزار نظامی متوسل شود. وی ادامه داد: ناتو در حرکت به سوی شرق در برابر تقاضای پیوستن گرجستان و اوکراین و حتی تقاضاهایی که گاه از سوی جمهوری آذربایجان مطرح می‌شد، برنامه‌هایی را به مرحله اجرا گذاشت.
غرب‌گراهای روس معتقد بودند ناتو دشمن روسیه نیست!
این کارشناس مسائل روسیه با اشاره به تغییرهای روسیه در فاصله سال‌های بعد از فروپاشی شوروی تا سال‌های اخیر، گفت: غرب‌گرایانی که در سال‌های اول بعد از فروپاشی در روسیه حاکم بودند، معتقد بودند که روسیه دشمن ندارد و ناتو دشمن روسیه نیست. ناتو هم مأموریت‌ها و کارکردهایش در فضای پس از جنگ سرد در دهه ۹۰ بویژه تحولات جدی را تجربه کرد. از دید مسکو هم ناتو به سوی سیاسی - امنیتی شدن تا نظامی - امنیتی بودن حرکت می‌کرد. بنابراین در سال‌های اول بعد از فروپاشی اتحاد شوروی، روسیه چندان مخالفتی با فعالیت‌های ناتو نداشت و حتی شورای روسیه - ناتو تشکیل میشود و همکاری‌های گسترده‌ای بین روسیه و ناتو وجود داشته است. کولایی اضافه کرد: بتدریج که شکاف و اختلاف‌نظر بین روسیه با امریکا و کشورهای اروپایی افزایش پیدا می‌کند، دیدگاه روسیه هم نسبت به ناتو تغییر می‌کند؛ تا جایی که در آخرین آیین امنیتی روسیه و در سندهای سیاسی - نظامی این کشور، ناتو به‌عنوان دشمن و عامل تهدید برآورد و معرفی میشود. وی ادامه داد: بنابراین برای کشوری مثل اوکراین که برای روسیه از نظر هویتی و تاریخی و نیز اقتصادی، سیاسی و استراتژیک و ژئوپلیتیک بسیار مهم است، پیوستن به یک «نهاد دشمن» برای روسیه غیرقابل قبول بود.
اشتباه محاسباتی زلنسکی برای پیوستن به «نهاد دشمن»
استاد دانشگاه تهران در پاسخ به این سؤال که آیا رهبران اوکراین محاسبه چنین برخوردی از سوی مسکو را نداشتند و در زمینه حمایت غرب دچار اشتباه محاسباتی شدند، گفت: به نظر می‌رسد مانند موردی که در سال ۲۰۰۸ در گرجستان به وجود آمد و حمله سنگین نظامی روسیه به گرجستان که یک کشور کوچک در کنار دریای سیاه است، همین اشتباه محاسباتی بار دیگر از سوی زلنسکی رئیس‌جمهور اوکراین اتفاق افتاده است؛ بویژه اینکه او پیش‌تر تجربه گرجستان را هم دیده بود. کولایی گفت: ساکاشویلی رئیس‌جمهور گرجستان مدتی در اوکراین در سمت فرمانداری حضور و ارتباط نزدیکی با رهبران اوکراین داشت، ولی رهبران اوکراین از سرنوشت ساکاشویلی و برخورد بسیار خشونت‌آمیز و سنگین نظامی روسیه درس نگرفتند. آنها تصور کردند با حمایت مؤثر امریکا و اروپا، می‌توانند در برابر فشارهای روسیه مقاومت کنند. البته بر اساس چنین رویکردی به مقاومت در برابر روسیه ادامه می‌دهند.
روسیه گاز صادر نکند، اروپا آسیب می‌بیند
وی در ادامه در خصوص واکنش اروپایی‌ها به تحولات اوکراین و اینکه چقدر احتمال دارد اروپا تبدیل به محل منازعه امریکا و روسیه شود و نیازهای انرژی اروپا اظهار کرد: واقعیت این است که اروپا بسیار نسبت به انرژی و گاز طبیعی که از روسیه دریافت می‌کند، آسیب‌پذیر بوده است. بویژه آلمان در سال‌های گذشته در این زمینه، در حوزه انتقال انرژی در ساخت خط لوله‌ها با گازپروم همکاری بسیار نزدیکی داشته است. کولایی ادامه داد: برای خود روسیه هم که از سال ۲۰۰۰ به بعد و با بالا رفتن قیمت نفت و گاز در بازارهای جهانی خود را به‌عنوان «ابرقدرت انرژی» مطرح کرده، مسأله انرژی و پر کردن بازار انرژی در اروپا و تأمین گاز طبیعی این کشورها، به‌عنوان «اهرمی برای دیپلماسی» آن مورد توجه قرار گرفته است. استاد دانشگاه تهران یادآور شد: در دو دهه گذشته اهرم انرژی و فروش گاز طبیعی برای روسیه جایگاه بسیار ویژه‌ای در روابط خارجی آن داشته است. اروپا می‌تواند به محل رویارویی ژئواکونومیک امریکا و روسیه تبدیل شود. اروپا بویژه با توجه به راهبردها و برنامه‌هایی که برای دسترسی به انرژی پاک دارد، تلاش‌های خود را برای تأمین منابع انرژی ادامه خواهد داد.
وی با اشاره به رویارویی امریکا و روسیه برای پر کردن بازار گاز طبیعی اروپا گفت: امریکا خود را آماده کرده به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان، وارد بازارهای اروپایی شود. از این جهت به نظر می‌رسد امریکا در این رویارویی‌ها، بر پایه ایجاد فرصت‌های مناسب برای صادرات گاز از امریکا و منابع انرژی به اروپا خیلی جدی وارد شده است.
کولایی در پاسخ به این سؤال که اروپا در صورت تداوم بحران در اوکراین، منابع انرژی خود را از کجا تأمین خواهد کرد، گفت: کشورهای اروپایی در تأمین انرژی خودشان یکپارچه نیستند. بخش‌های مختلف اروپا بخصوص اروپای غربی و کشورهایی مانند انگلستان منابع متنوع‌تری برای تأمین انرژی خودشان دارند. آنها از بازارهای مدیترانه‌ای و جنوب مدیترانه، شمال آفریقا و غرب آسیا برای تأمین منابع خودشان استفاده می‌کنند. اما نکته بسیار مهم چشم‌انداز حضور امریکا به‌عنوان یک صادرکننده بزرگ جهانی است. بعد از موفقیت‌هایی که امریکا در بهره‌برداری از فناوری نفت شیل داشته، تلاش کرده‌اند در این بازار حضوری مؤثر داشته باشند. وی ادامه داد: به نظر می‌رسد این مسأله در حوزه اروپا و تأمین منابع انرژی در این کشورها هم به‌طور کلی تأثیرگذار باشد. بخشی از منازعه فعلی را هم باید در زمینه رقابت‌های امریکا با روسیه مورد توجه قرار داد.
ناتو به‌دنبال نفوذ امنیتی در غرب آسیا و خلیج فارس است
استاد دانشگاه تهران در پاسخ به سؤال دیگری در خصوص توسعه و گسترش ناتو به شرق و تهدیدات ناشی از آن گفت: موضوع گسترش ناتو به سوی شرق در اروپا بیشتر مصداق پیدا می‌کند. ناتو به‌عنوان یک سازمان امنیتی - نظامی دوران جنگ سرد، پس از جنگ سرد با توجه به تحولات بالکان و تحولاتی که در اروپا و شرق اروپا شکل گرفت، دگرگونی‌های بسیار جدی در مأموریت‌ها و کارکردهای خود به وجود آورده است.
وی اضافه کرد: در اسناد جدید ناتو که در دهه ۱۹۹۰ و پس از آن تصویب شده، با توجه به تحولات عمیق در مفهوم امنیت بین‌المللی و منطقه‌ای، حوزه‌های غیر نظامی و غیر امنیتی و نیز حوزه‌های سیاسی و بویژه زمینه‌های مختلف اجتماعی مورد توجه قرار می‌گیرد.
کولایی یادآور شد: سازمان ناتو در واقع تحولات جدی را به‌دلیل تحول در محیط بین‌المللی مورد توجه قرار داده و گفت‌وگوهایی را با کشورهای مختلف در شرق مدیترانه، غرب آسیا و خلیج فارس آغاز کرده و تلاش می‌کند مسأله تأمین امنیت را با توجه به تحول در مفهوم امنیت در مناطق مختلف جهان دنبال کند. اما در مورد اروپا و به هر حال فضایی که در این منطقه به وجود آمده، بویژه در شرق اروپا به طور طبیعی همچنان مسأله سخت‌افزارها و «قدرت سخت» برای این سازمان در کنار توجه به ابزارهای «قدرت نرم» از اهمیت و اعتبار ویژه‌ای برخوردار است.
ناتو، روسیه و رفتارهای قابل پیش‌بینی
وی در پاسخ به سؤال دیگری درباره بی‌عملی اروپا در قبال تحولات اخیر اوکراین و اینکه آیا علت این وضعیت اختلاف‌نظر و تشتت بین اعضا بوده، گفت: در میان کشورهای عضو ناتو و رهبران ناتو اختلاف‌نظری که این سازمان را دچار پراکندگی مؤثر بکند، قابل توجه نیست.
این کارشناس مسائل بین‌الملل اظهار کرد: رویکرد ناتو در مورد مسأله اوکراین و تقاضای گرجستان، ارتباط مستقیم با جهت‌گیری‌های دولت روسیه داشته است. به نظر می‌رسد اقدامی که ناتو در برابر روسیه انجام داده، ناشی از شکاف در میان اعضای ناتو نبوده است، بلکه این سازمان بر اساس رویکردها و روش‌های مورد تأیید اعضا، بویژه در تنظیم رابطه با کشورهای شرق اروپا و حتی کشورهای پیشین اتحاد شوروی، سیاست و رفتار خود را تنظیم می‌کند.
کولایی در پاسخ به این سؤال که بی‌عملی غرب در تحولات اخیر اوکراین چه تأثیری در برنامه‌ریزی‌های کشورهای واقع در شرق اروپا خواهد داشت، گفت: کشورهای پیشین اردوگاه سوسیالیسم که تجربه حضور ارتش سرخ را داشتند، مانند چک، اسلواکی، مجارستان و لهستان بسیار مشتاق و جدی برای پیوستن به ناتو بودند. همکاری‌های امریکا و ناتو در جهت برآورده کردن نیازهای امنیتی این کشورها و درخواست‌های آنها با توجه به تغییر در سیاست‌های روسیه باید مورد توجه قرار بگیرد.وی با تأکید بر اینکه عدم حمایت از اوکراین، ارتباطی با تحولات در این کشورها پیدا نمی‌کند، گفت: همکاری‌های امریکا و کشورهای ناتو با کشورهای شرق اروپا که خود به اعضای ناتو تبدیل شده‌اند، باید در چهارچوب مقررات ناتو ارزیابی شود ولی مسأله ناتو و اوکراین فراتر از موضوع این کشورهاست و باید در درون مرزهای «اتحاد شوروی فروپاشیده» و علایقی که مسکو در ارتباط با جمهوری‌های پیشین اتحاد شوروی مطرح کرده است، بررسی شود.کولایی تصریح کرد: از دیدگاه رهبران ناتو این کشورها می‌توانند به‌عنوان اعضای جدید ناتو، در صورت حل مشکلات سیاسی امنیتی و نظامی خود برآیند اما از دید روسیه کشورهای پیشین عضو شوروی، نباید به‌عنوان اعضای جدید ناتو به این سازمان راه پیدا کنند یا پذیرفته شوند. این دو مقوله را باید از یکدیگر جدا کرد.
سایر اخبار این روزنامه
عشق به ایران در قله شخصیت دهخدا می‌درخشد
سلفی فرهاد با رکوردها
یارانه ثروتمندان حذف میشود
8 فرمان برای ساماندهی خودرو
ایستگاه پایانی
تاوان سنگین اعتماد به آدم‌های مجازی
گرد و غبار دوساله کرونا
300 هزار تن برنج خارجی تا 20 روز دیگر در راه بازار
کنترل سرعت رشد پایه پولی بعد از 24 ماه
زلنسکی اشتباه محاسباتی رهبران گرجستان را مرتکب شد
جنگ آنگونه که هست
آماده سازی پایگاه جامع رفاه ایرانیان
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با سیدحسن نصرالله دیدار کرد
