روزنامه وطن امروز
1400/12/15
حاشیه‌های پررنگتر از متن در جنگ اوکراین
فرزانه دانایی: حمله روسیه به اوکراین و ادامه این درگیری و بحران، یکی از مهم‌ترین اخبار سال 2022 میلادی است؛ خبری که دنیا را تقریبا به ۲ قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده و احتمالا می‌تواند باعث شکل‌گیری جنگ سرد دوم در جهان باشد. این خبر به اندازه‌ای بزرگ و غافلگیر‌کننده بود که می‌تواند تا سال‌ها بحث و تحلیل و تبادل نظر در جامعه آکادمیک روابط بین‌الملل به وجود بیاورد. سوالات زیادی همچنان وجود دارد که باید دید در آینده می‌توان به پاسخ آنها رسید یا نه. سوالاتی از این قبیل که دلایل و ریشه‌های واقعی بحران اوکراین و تصمیم پوتین برای حمله به این کشور چه بود؟ دلیل بی‌تفاوتی آمریکا و ناتو نسبت به مردم اوکراین و مقابله نکردن با روسیه در این جنگ چه بود؟ آیا در صورت ادامه یافتن جنگ می‌توان این پیش‌بینی را داشت که اوکراین به افغانستان یا ویتنام روسیه تبدیل خواهد شد یا اینکه آمریکا و ناتو این کشور را به باتلاق روسیه تبدیل می‌کنند؟ تاثیر بحران اوکراین بر روابط چین و تایوان چگونه خواهد بود و آیا چین به دنبال پیروی از الگوی روسیه برای تایوان خواهد بود؟ اینها، پرسش‌های واضح و بسیار مهمی هستند که برای پیش‌بینی وضعیت در آینده باید برای آنها پاسخ‌های درست و قانع‌کننده‌ای داشت. با این حال بحران اوکراین دارای حاشیه‌هایی است که شاید در وهله اول از نظر رسانه‌های غربی و گردان‌های جنگ رسانه‌ای غرب علیه روسیه، بخوبی دیده نشوند و درباره آنها تحلیلی نشود اما در نهایت می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی افکار عمومی مردم دنیا داشته باشد و نوع نگاه مردم به غرب بویژه در کشورهای حوزه آسیایی را دچار تغییر و تحول کند. نکته جالب درباره جنگ اوکراین این است که مردم در هر منطقه‌ای از دنیا به دلایل مختلف پیگیر اخبار این جنگ هستند. مردم شرق آسیا از اینکه ماجرای درگیری چین و تایوان و رقابت‌های اقتصادی و سیاسی آمریکا با پکن بتواند بحرانی اینچنینی را در منطقه به وجود بیاورد، نگرانی دارند. مردم غرب آسیا اما با توجه به تجربه‌ای که از جنگ‌های چند دهه‌ای با آمریکا داشته‌اند و به وضوح دیده‌اند ایالات متحده با چه بهانه‌هایی دست به نابود کردن کشورها و زیرساخت‌های‌شان در منطقه زده است، همچنان آمریکا را مسؤول جنگ فعلی دانسته و بر بدگمانی‌های خود نسبت به قدرت‌های جهانی می‌افزایند. مردم اروپا در انتظار و ترس از جنگ سوم جهانی یا قطع شدن گاز و افزایش قیمت‌ها به سر می‌برند و مردم آمریکا نیز با اروپاییان کنسرت همنوازی را اجرا می‌کنند. مباحث در آفریقا و آمریکای لاتین تا حد زیادی متفاوت است. کشورهای حوزه آمریکای لاتین بویژه دولت‌هایی که طعم تحریم آمریکایی را چشیده‌اند با کنجکاوی تغییر شاخص‌های اقتصادی در روسیه را دنبال می‌کنند و می‌خواهند به دنبال راهی برای تقویت جبهه تحریمی‌ها در مقابل آمریکا باشند. در آفریقا اما مسائل همچنان حول محور تبعیض نژادی می‌گردد. اوکراین و بحران نظامی موجود در این کشور از این منظر بشدت برای جهانیان قابل توجه است اما محورهای اصلی‌ای که می‌تواند حاشیه‌های این جنگ را از متن آن پررنگتر سازد شامل مواردی است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: تعجب افکار عمومی جهان از نوع مواجهه و تبعیض نژادی موجود در دولت و مردم اوکراین که باعث میشود سیاه‌پوستان و دانشجویان خارجی بویژه رنگین‌پوستان را به قطارها راه ندهند و مانع خروج آنها از اوکراین به سمت کشورهای اروپایی شوند. این مساله به همراه نوع رفتار رسانه‌های غربی با مساله پناهجویان اوکراینی نشان داده است مساله تبعیض نژادی، مساله‌ای حل نشده در جهان و در عین حال ریشه‌دار در ساختار اجتماعی و سیاسی کشورهای اروپایی است. غیر از دولت‌ها، مردم اروپا نیز با این ادبیات همراهی دارند که چشم‌آبی‌ها، مانند خاورمیانه‌ای‌ها نیستند و باید برای پناه دادن به آنها در کشورهای اروپایی فکری شود. این در حالی است که در همین چند روز گذشته که جنگ در اوکراین ادامه داشته است، درگیری‌های نژادپرستانه در سرزمین‌های اشغالی همچنان ادامه داشته و به شهادت و جراحت چندین نوجوان و جوان فلسطینی منجر شده است. در پاکستان نیز بمب‌گذاری در مسجد شیعیان تاکنون باعث شهادت 56 نمازگزار از جمله چند کودک شده است. این اخبار اما در لابه‌لای اخبار اوکراین گم میشود؛ همان‌طور که اخبار حمله ددمنشانه به یمن و کشتار کودکان یمنی با سلاح جنگی و سلاح ایجاد قحطی همچنان در این کشور ادامه دارد. حاشیه‌های بحران اوکراین تنها به همین مسائل نیز ختم نمی‌شود. یکی از حاشیه‌های مهم که باعث میشود خاطره آن تا سال‌ها با مردم اروپا و سایر کشورهای جهان باقی بماند، حمله مردم به داروخانه‌ها در پایتخت‌های اروپایی و تهیه قرص ید برای مقابله با تشعشعات اتمی است. پروپاگاندای رسانه‌ای آمریکا و کشورهای اروپایی علیه روسیه و تلاش برای اینکه نشان دهند نیروگاه‌های هسته‌ای اوکراین در خطر قرار دارد یا اینکه روسیه احتمالا با بمب اتم، سراغ مقابله با اوکراینی‌ها می‌رود، باعث شد مردم حتی در بلژیک و آلمان نیز به داروخانه‌ها رفته و قرص ید تهیه کنند زیرا اینطور شایعه شده است که این قرص می‌تواند از فرد در برابر تشعشعات هسته‌ای محافظت کند. برای مردمی که در داستان‌های تاریخی خود همواره مساله نشت اتمی از تاسیسات چرنوبیل را به یاد دارند و به تازگی نیز سریال کوتاهی درباره همین حادثه در کل جهان منتشر و دیده شده، هیچ راهی برای خطرناک نشان دادن روسیه جز استفاده از ترس مردم از «پدر همه بمب‌ها» وجود ندارد. این ایجاد هراس غیر از اینکه اروپاییان را به مرز عصبانیت و جنون از روسیه یا هر قدرت اتمی دیگری در دنیا می‌رساند، مهم‌ترین وسیله برای بالا بردن میزان محبوبیت بایدن یا رؤسای اروپایی در کشورهایی مانند فرانسه و انگلستان است. تا پیش از حمله روسیه به اوکراین و تشدید تنش‌ها توسط آمریکا و سران اروپایی، افرادی مانند بایدن، امانوئل مکرون، بوریس جانسون و حتی جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا در پایین‌ترین میزان محبوبیت خود از نظر مردم و رسانه‌ها قرار داشتند. حالا با بحران اوکراین و تحریم‌هایی که این کشورها هر روز علیه روسیه اعمال می‌کنند تا بلکه خود را در مقابل پوتین قدرتمند جلوه دهند، میزان محبوبیت بایدن بالا رفته، جانسون از خطر برکناری رهایی پیدا کرده، ترودو در غفلت رسانه‌های بین‌المللی، اعتراض کامیونداران کانادایی را در نطفه خفه کرد و مکرون نیز توانسته با خیال راحت‌تری برای انتخابات ریاست‌جمهوری فرانسه، نامزد شود. جنگ اوکراین شاید برای مردم این کشور به بحرانی جدی و کابوسی تاریخی تبدیل شود اما هیات حاکمه در آمریکا و کشورهای اروپایی در حال سود بردن از این بحران به نفع خود و باقی ماندن در قدرت هستند! اینجاست که شومی جنگ برای مردم اوکراین و خوش‌یمنی‌اش برای سوداگران قدرت در آمریکا و اروپا مشخص میشود.
