روزنامه شرق
1400/12/17
برجام؛ نه يك توافق، يك افق!
برجام؛ نه يك توافق، يك افق! حسین حقگو . کارشناس اقتصادی چرا در حالی كه با وجود برخی مشكلات و مخالفت‌ها (دلواپسان داخلی و خارجی) احیای برجام قریب‌الوقوع به نظر می‌رسد، شاهد شور و شوق در جامعه نیستیم؟! تمام اخبار از امضای توافق حكایت می‌كند، اما بر‌خلاف سال 94 كه نبض جامعه با ضربان این مذاكرات می‌زد، جز بالا و پایین‌شدن چند‌صد‌تومانی دلار و طلا یا چند‌درصدی بورس، كمتر جنبش و حركتی را در سطح جامعه مشاهده می‌كنیم. چرا؟! البته این روزها و پس از تجاوز روسیه به خاك اوكراین، فضای ذهنی جامعه معطوف به این حادثه بسیار تلخ و هولناك است، اما قبل از آن نیز مذاكرات برجام كمتر توجه جامعه را برمی‌انگیخت و عمدتا تیتر رسانه‌ها و موضوع سخنان مقامات و تحلیل كارشناسان بود. این در حالی است كه به هر حال مهم‌ترین دستاورد این توافق، گشایش‌های اقتصادی است كه اكنون مهم‌ترین معضل جامعه است. تقریبا كمتر كسی است كه هنگام خرید مایحتاج روزانه از افزایش عجیب‌و‌غریب قیمت‌ها دچار سرگیجه نشود و به دلیل ناتوانی در هماوردی در این میدان، سپر نیندازد و كالا و خدماتی را از سبد زندگی خود حذف نكند؛ از گوشت و مرغ گرفته تا كفش، لباس، سفر، میهمانی‌رفتن و میهمانی‌گرفتن و خوردن یك ساندویچ همراه خانواده. این البته وضعیت طبقات متوسط جامعه است؛ و‌الا مگر اجاره‌خانه یا هزینه‌های یك بیماری و دوا و درمان ساده و... رمقی برای فكركردن به كفش، لباس، سفر و... برای گروه‌های بزرگی از اقشار و طبقات كم‌درآمد جامعه به‌جا می‌گذارد؟! شرایطی آنچنان حاد كه بالاترین مقامات و از‌جمله رئیس دولت را هر روز به صدور دستوراتی برای رفع فقر و كاهش قیمت كالاها و خدمات و اجاره‌خانه و... وامی‌دارد! اما چرا توافق برجام كه می‌تواند با رفع تحریم‌های نفتی، افزایش توان صادراتی، آزادسازی دارایی‌های بلوكه‌شده كشور و... به افزایش درآمدهای ارزی و ریالی و توان مالی دولت منجر شود، چندان مورد توجه و استقبال جامعه نیست؟! شاید چند پاسخ بتوان به این پرسش داد:- تصور و تحلیل جامعه از زودگذر‌بودن این اتفاق و موقتی‌دانستن این توافق با توجه به سرنوشت برجام اول.
- باورنداشتن به اینكه ثمره این توافق بتواند در زندگی مردم به‌عنوان یك شهروند عادی تأثیر‌گذار باشد و بخشی از این ثروت‌های آتی را روانه بهبود كار و زندگی مردم و خانواده‌هایشان كند.
- وجود معضلات دیگر اجتماعی و سیاسی هم‌قد‌و‌قواره مشكلات اقتصادی كه رفع تحریم‌ها و انجام توافق برجام، تأثیر مستقیمی در حل آنها ندارد و... .
به نظر می‌رسد باور اجتماعی چنین است كه توافق هسته‌ای به تنهایی نمی‌تواند سبب بهبود شاخص‌های زندگی در این سرزمین شود و «افق» نویی را بگشاید؛ افقی كه امید و روشنی را جایگزین ابهام و ناامیدی کند. اینكه مقداری پول‌های بلوكه‌شده كشور آزاد شود، گیریم 30 یا 40 میلیارد دلار (كه البته بخش مهمی از آنها قبلا پیش‌خور شده و بانك مركزی مابازای آن ریال منتشر كرده است) یا با افزایش فروش نفت و صادرات غیرنفتی ارز بیشتری روانه خزانه دولت شود -كه برف خواهد بود و آفتاب تموز در برهوت این چند‌ساله- نمی‌تواند افقی نو و امیدواركننده از نظر بسیاری از مردم باشد. به نظر می‌رسد اگر بخواهد چنین شود و برجام از یك توافق محدود سیاسی با ثمرات محدود اقتصادی خارج و پشتوانه دولت در برابر انبوه مشكلات و بحران‌های فعلی و آتی شود، لازم است:
- آزادی‌های اجتماعی و حقوق شهروندی در چارچوب عرف و هنجارهای جامعه ارتقا یابد و محترم شمرده شود. گشایش سیاسی در خارج و طرح صیانت در داخل با هم ناسازگارند.
- فضای سیاسی باز و امكان حضور نهادهای نمایندگی‌كننده مردم در احزاب سیاسی، صنفی، مدنی و... در عرصه تصمیم‌گیری‌ها فراهم و حاكمیت قانون برقرار و عفو عمومی اعلام شود.
- ضرورت حیاتی انجام اصلاحات ساختاری در اقتصاد با هدف كاهش تورم و افزایش رشد اقتصادی و اشتغال مولد و حذف انحصارات و رانت‌ها مرکز توجه قرار گیرد؛ كه این موارد جز در قالب یك برنامه و راهبرد مشخص و از طریق محور قراردادن علم اقتصاد و گماردن نیروهای كارشناس و شایسته در مراكز تصمیم‌گیری و امنیت سرمایه‌گذاری و رفع انحصارها و ایجاد فضای رقابتی ممكن نیست.
در واقع به موازات برجام خارجی و برقراری ارتباط و تعامل مثبت با جهان (همه جهان و نه یكی، دو قدرت خاص)، نیازمند برجام داخلی هستیم. باور به اینكه ثروت اصلی یك كشور، امید مردم آن به آینده بهتر و اعتماد و اطمینان به كارآمدی سیستم است و وظیفه حكومت‌ها فراهم‌كردن بسترهای لازم برای رشد و شكوفایی استعدادها و خلاقیت‌های مردم در جهت توسعه و پیشرفت سرزمین مادری‌شان؛ ورنه سرازیر‌شدن كوهی از دلار، ریال، كالا و... دردی را از جامعه دوا نمی‌كند و بر دردها نیز می‌افزاید؛ شاهد مثال، همین یك دهه قبل و دولت مهرورز و بر‌باد‌دادن صدها میلیارددلار و... و شلختگی در گفتار و رفتار سیاسی و تحمیل چند قطع‌نامه به كشور و تحریم‌ها و... و انداختن سنگی كه بیش از یك دهه است همه به دنبال درآوردن آن از چاه‌اند و... . احیای برجام، احیای یك قرارداد و توافق صرف نیست؛ ضرورت تغییر نگاه ما به جامعه و جهان است؛ احیای امید و آرزوهایی است كه سال 94 جوانه زد و در سال 96 با شركت بی‌نظیر مردم در انتخابات ریاست‌جمهوری گل داد و... آیا پژمرد؟!
سایر اخبار این روزنامه
سرنوشت نا جنبش‌ها
تشکیل کمیته ضد توافق
مرد آرام
منتظر شنیدن جزئیات درخواست روسیه‌ایم
تجلیل و قدردانی از رشادت و فداکاری یادگاران دفاع مقدس
ضرغامی با موتور آمد
تمرین دوومیدانی‌کاران زن با مربیان مرد ممنوع شد
پرونده‌های زن‌کشی در انتظار رسیدگی قانونی
تخریب هاشمی به بهانه جنگ اوکراین
تله انفجاری پوتین زیر میز مذاکرات وین
«جهاد تبیین» در میانه اکنون، گذشته و آینده
دیپلماسی قدرت نرم در پساتحریم و پساکرونا
برجام؛ نه يك توافق، يك افق!
