عبور از زمستان بدون کمبود گاز و خاموشی

دولت سیزدهم در شرایطی شروع به کار کرد که پیش بینی می شد روزانه تقریباً با ۲۵۰ میلیون متر مکعب کسری در زمستان مواجه خواهد بود و ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها 30درصد هم از سال گذشته کمتر شده بودند. همچنین در بحث مربوط به حمل و نقل و ترانزیت هم با مشکلات جدی روبه‌‌رو بودیم آن هم در شرایطی که امسال با یکی از سردترین زمستان‌های سال‌های اخیر مواجه بودیم به‌طوری که دمای هوا در ۲۸ استان زیر صفر و در بعضی مناطق تا ۲۰ درجه زیر صفر رسیده بود. در بحث مربوط به مصرف گاز خانگی و تجاری و صنایع غیرعمده رکورد با رقم ۶۹۲ میلیون مترمکعب در روز شکسته شده بود که این رقم معادل کل تولید پارس جنوبی است!
با همین شرایط زمستان سال گذشته خاموشی‌های گسترده ناشی از کمبود سوخت و افزایش مصرف اتفاق افتاد که با توجه به کمبود ۲۰۰ میلیون متر مکعبی گاز و همچنین کاهش ۲۵ درصدی ذخایر سوخت مایع نیروگاه‌ها انتظار می‌رفت این خاموشی‌ها در زمستان امسال نیز تکرار شود. اما خوشبختانه با اقداماتی که دولت سیزدهم و وزارت نفت قبل از بحران شروع سرما و در آذر ماه صورت دادند علاوه بر اینکه مشکلات ترانزیت به سرعت برطرف شد، در مدت زمان کوتاه سه چهار ماه آخر سال در بخش بالادست تولید گاز، کمپرسورهایی که از سه سال پیش باید اورهال و تعمیر اساسی می‌شدند به سرعت و ظرف مدت زمان کوتاهی (یک سوم زمان معمول) تعمیر شدند که منجر به بازگشت یک بخش بسیار جدی به مدار تولید کشور و شکسته شدن رکورد تولید گاز از پارس جنوبی با تولید 705 میلیون متر مکعب در روز شد.
وزارت نفت دولت سیزدهم با جایگزین کردن سوخت مایع به جای سوخت گاز موجب شد سوخت مایع نیروگاه‌ها به میزان یک میلیارد لیتر بیشتر از سال گذشته افزایش یابد و در شرایط فوق‌العاده بحرانی، صنایع عمده ما به صورت فول ظرفیت کار کنند.
همچنین با خنثی‌سازی تحریم‌ها، صادرات میعانات گازی ذخیره شده در نفتکش‌ها که مانع بسیار جدی برای تولید حداکثری ما بودند تا سه برابر افزایش یافت و در نهایت در هیچ نقطه‌ای از کشور نه تنها گاز قطع نشد، بلکه خاموشی نیز گزارش نشد.


از آنجا که در کشور ما بیشترین مصرف گاز در زمستان در بخش خانگی است (بیش از 70 درصد از گاز تولیدی) بنابراین از اقدامات مثبت وزارت نفت که موجب عبور از بحران در زمستان شد می‌توان به جریمه پرمصرف‌ها از ابتدای دی ماه اشاره کرد، به این صورت که سه پله اول مصرف (کم‌مصرف‌ها) را از هرگونه افزایش تعرفه معاف کرد. سپس از پله چهارم تا 12، تعرفه هر پله نسبت به پله قبلی 40 درصد افزایش یافت تا در پله 12 به حدود 2هزار تومان به ازای مصرف هر متر مکعب گاز برسد.
علاوه بر این اقدامات داخلی، برای عبور از زمستان، بدون قطعی و خاموشی عملیات سوآپ سه‌جانبه میان ترکمنستان، ایران و آذربایجان که هفتم آذرماه در حاشیه پانزدهمین نشست سران سازمان همکاری اقتصادی (اکو) امضا شده بود، ایران بر اساس قرارداد سوآپ، سالانه ۱.۵ تا ۲ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را به آذربایجان تحویل می‌دهد. علاوه بر اینکه با امضای این قرارداد گامی رو به جلو در مناسبات انرژی دو کشور برداشته شد، با ورود 5میلیون متر مکعب گاز به عنوان حق ترانزیت از انتهای شبکه توزیع گاز در شمال‌شرق کشور (که همواره با افت فشار مواجه بوده) به پایدار شدن شبکه گاز و افت فشار در این منطقه کمک و منجر به تأمین پایدار سوخت زمستانی استان‌های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، گلستان و سمنان شد.
بنابراین با اقدامات بموقع وزارت نفت در دولت سیزدهم، بر خلاف پیش‌بینی‌های صورت گرفته نه تنها جلوی افت شدید گاز در شبکه‌ کشوری گرفته شد و در بخش خانگی نیز با هیچ‌گونه قطعی مواجه نشدیم بلکه با از سرگیری ارتباطات گازی با همسایگان راهبردی مقدمه خروج ایران از انزوا و تبدیل شدن کشور به هاب گازی منطقه فراهم شد. پیرامون همین موضوع با دو تن از نمایندگان مجلس و کمیسیون انرژی مجلس به گفت‌و‌گو پرداختیم.
عبدالعلی رحیمی مظفری در همین خصوص گفت: متأسفانه دولت قبل به امید برجام و رفع تحریم‌ها در طرح‌های توسعه‌ای، سرمایه‌گذاری مطلوبی نداشت و این باعث شد طرح‌های توسعه‌ای خوب پیش نرود و شاهد کسری گاز در کشور شویم. ما در سال گذشته، 10 روز شاهد قطعی برق و گاز در کشور بودیم و پیش‌بینی شده بود که این قطعی در زمستان امسال هم رخ بدهد.
این نماینده مجلس ادامه داد: وزارت نفت در دولت سیزدهم در شرایطی کار را تحویل گرفت که حداکثر توان تولید در کشور حدود 830 میلیون متر مکعب بود در صورتی که در اوج سرما، حدود ۶60 میلیون متر مکعب مصرف غیرصنعتی، ۱۵۰ میلیون متر مکعب مصرف صنعتی، 200 میلیون متر مکعب مصرف نیروگاهی و 50 میلیون متر مکعب تعهد صادراتی داشتیم که با میزان تولیدمان همخوانی نداشت.
وی افزود: ما با اعمال یک‌سری محدودیت برای صنایع و همچنین استفاده از سوخت مایع برای بعضی از نیروگاه‌ها، توانستیم حدود ۶۶۰ میلیون مترمکعب از بخش‌های مختلف خانگی و تجاری را تأمین و ۲۳ میلیون از مخازن ذخیره گاز طبیعی استفاده کنیم. ماحصل این تدبیر، عدم قطعی گاز در زمستان امسال بود.
عضو هیأت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس با تأکید بر اینکه قرارداد سوآپ گاز با ترکمنستان از اول ژانویه آغاز شده است، بیان کرد: ایران در این قرارداد سهم گاز زیادی برداشت نمی‌کند. ما از اول ژانویه حدود 0,7 تا 0,8 میلیون متر مکعب گاز، از این سوآپ استفاده کردیم. این مقدار جبران صدرصدی کمبود گاز نیست اما توانسته است تا حدودی مشکل انتقال گاز را در حوزه شمالی کشور جبران کند و در افت فشار و قطعی آن مناطق مؤثر باشد.
رحیمی مظفری در پاسخ به این سؤالی که «وزارت نفت با افزایش تعرفه مشترکان پرمصرف خانگی بدون فشار به ۹۶ درصد مردم، اقدام به اصلاح الگوی مصرف مشترکان پرمصرف کرد؛ این اقدام وزارت نفت در اصلاح الگوی مصرف و عادلانه کردن یارانه انرژی تا چه حد مؤثر بوده است؟»، گفت: طرح تعرفه‌گذاری پلکانی تا حدودی بر کاهش مصرف اثر دارد و برای کاهش الگوی مصرف و کنترل آن باید اقدامات زیادی انجام دهیم که همه آن به مصرف مستقیم مردم برنمی‌گردد. در هر صورت عدالت اجتماعی برای مصرف انرژی در کشور باید رعایت شود و کسانی که مصرف بالایی دارند به نسبت مصرف‌، سهم‌شان را پرداخت کنند.
نماینده مردم سروستان و کوار و خرامه در مجلس شورای اسلامی در پایان اظهار کرد: به نظر بنده یکی از موفق‌ترین وزارتخانه‌ها، وزارت نفت است چرا که با توجه به مشکلات و هجمه‌های داخلی و خارجی و تحریم‌هایی که داشت، توانست با همکاری شرکت ملی گاز، وزارت صنعت، معدن و تجارت و وزارت نیرو این کمبود را کنترل کند.
فریدون عباسی دوانی، عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در گفت‌و‌گو با «ایران»  به بررسی عملکرد دولت دوازدهم در حوزه مدیریت گاز پرداخت و عنوان کرد: متأسفانه خستگی و سن بالای مدیران دولت گذشته، عامل بی‌توجهی آنان به مسائلی همچون کمبود گاز در کشور بوده است. همچنین امید بیش از حد به برجام، منجر به آن شد که در بحث تقویت تجهیزات و فشار گاز، اقداماتی صورت نگیرد. در نتیجه با توجه به کمبود گاز و همچنین سرمای بی‌سابقه در زمستان امسال، پیش‌بینی می‌شد که ما در زمستان شاهد قطعی گاز در کشور باشیم، در حالی که با مدیریتی که در وزارت نفت دولت سیزدهم حاصل شد، این مشکل پیش نیامد.
وی ادامه داد: اقدامات بسیاری در کنترل این کمبود و همچنین عدم قطعی گاز در کشور صورت گرفت که مهم‌ترین آن، کاهش گاز مصرفی در صنایع و کارخانه‌ها و تنظیم ساعات کاری آنان بود. این امر باعث شد گاز به اندازه کافی برای مصارف خانگی وجود داشته باشد و شاهد عدم کاهش فشار یا قطعی گاز در کشور نباشیم.
این عضو کمیسیون انرژی مجلس افزایش تعرفه مشترکان پرمصرف خانگی را یکی دیگر از عملکردهای مثبت وزارت نفت دانست و بیان کرد: هر چه کشور به سمت قیمت‌ واقعی حامل‌های سوخت برود، مطمئناً صرفه‌جویی بیشتری را شاهد خواهیم بود. با آغاز طرح پلکانی و بالا رفتن قیمت‌ها، مشترکین پرمصرف با یک شوکی روبه‌رو می‌شوند که این باعث می‌شود اگر اشتباهاتی در حوزه مصرف داشتند، درصدد اصلاح آن برآیند. یعنی ممکن است دستگاه‌های گازسوز خود را تعمیر یا تعویض کنند و هم صنایع خودشان را با این موضوع تطبیق دهند. این امر صرفه‌جویی را به دنبال خواهد داشت. عباسی دوانی در پاسخ به این سؤال که «آیا قرارداد سوآپ گازی ترکمنستان در عدم کاهش فشار یا قطعی گاز در شمال غرب کشور مؤثر بوده است؟»، گفت: حتماً نقش مؤثری داشته است؛ با تأمین گاز آن مناطق علاوه بر اینکه می‌توانیم شاهد عدم قطعی گاز و افت فشار باشیم، می‌توانیم حتی‌الامکان شاهد صادرات گاز از شمال غرب نیز باشیم. وی در پایان، عملکرد وزارت نفت دولت سیزدهم را مؤثر و مثبت ارزیابی و تأکید کرد: اقدامات وزارت نفت در سال اول فعالیت‌شان خوب بوده است و امیدواریم که بتوانند از همه متخصصان کشور بدون دخالت دادن سلیقه‌های گروهی و جناحی، استفاده و منابع جدیدی را کشف کنند و تعاملات خوبی برای انتقال تکنولوژی با سایر کشورها داشته باشند.