فناوری پرینتر سه‌بعدی در ساخت مجسمه حاج قاسم

حتماً موج تندیس‌سازی‌های بی‌کیفیت و گاهی توهین‌آمیز از سردار سلیمانی را که پس از شهادت ایشان رونمایی شد، به خاطر دارید. ماجرا آنقدر بالا گرفته بود که مجسمه‌ها به جای برانگیختن حس احترام، باعث اعتراض مردم و تمسخر مغرضان می‌شد. حمید کنگرانی‌فراهانی، هنرمند مجسمه‌ساز که مجسمه‌ای هایپررئال و بسیار زیبا از سردار سلیمانی ساخت، در این باره گفته بود: وقتی سفارش‌دهنده و ناظر قرارداد سختگیری نکنند، برخی هنرمندان هم کار درست تحویل نمی‌دهند. در حالی که طبق قرارداد، سفارش‌دهنده می‌تواند اثر بی‌کیفیت را تحویل نگیرد! بنابراین هم سفارش‌دهنده و هم هنرمند در ماجرای مجسمه‌های بی‌کیفیت مقصر بودند. مؤسسه مصاف ایرانیان اخیراً از ساخت تندیسی خبر داد که می‌توان گفت نمونه‌ای بسیار موفق و نزدیک به چهره سردار بود. به همین بهانه، سراغ مدیر واحد مهندسی این مؤسسه رفتیم تا درباره ساخت این تندیس بیشتر بدانیم. «جوان» با محمدرضا پاکروان، مدیر واحد مهندسی مصاف گفتگو کرده است. به نظر می‌رسد واحد مهندسی مؤسسه مصاف هنر و صنعت را باهم تلفیق می‌کند و افق‌هایی را که می‌بیند به نوعی جنبه تولید ملی و پوشش نیاز‌های کشور در تولید را دارد. کمی برایمان درباره فعالیت این مرکز بگویید.
راهبرد واحد مهندسی این است که بتواند در مباحثی که به نظر می‌رسد عرصه‌های معیوب است، راهگشایی کند. این واحد نمی‌خواسته در خیلی از مسائل وارد شود، چون نمی‌خواسته دست‌چندم باشد. نگاه‌مان این بوده است که اگر مشکلی در کشور ایجاد می‌شود و کاری از دست واحد مهندسی برمی‌آید، مشکل‌گشایی کنیم. نگاه اقتصادی در اولویت‌های چندم کارهایمان بوده است. خیلی وقت‌ها به راه‌اندازی یک خط تولید کمک و بعد کلاً آن را واگذار یا گاهی کارگاه‌های همکارمان را توانمند کرده‌ایم، مثلاً کارگاهی که برای ساخت تندیس جدید سردار سلیمانی با آن همکاری داشتیم، وقتی روند کار را دیدند، علاقه‌مند شدند و ما کارگاه‌شان را به پرینتر سه‌بعدی تجهیز کردیم. حالا خودشان هم برای ساخت محصولاتشان از این فناوری استفاده می‌کنند. چه شد که به فکر ساخت تندیس حاج‌قاسم افتادید؟
ما درباره مجسمه و سردیس حاج‌قاسم خلأ تولید کار‌های باکیفیت و در شأن این شهید را حس کردیم. پس از شهادت حاج‌قاسم، به علت علاقه‌ای که به ایشان وجود داشت، موج المان‌سازی شروع شد. مجسمه‌سازی هم یکی از رویکرد‌ها بود، اما مجسمه‌هایی که ساخته می‌شد، دچار ضعف‌های فنی زیادی بود و با آنچه باید، خیلی فاصله داشت. بعضی مجسمه‌ها بیشتر باعث تمسخر شده بودند تا اینکه در مؤسسه تصمیم گرفتیم این کار را انجام دهیم. ما اولین نمونه را که یک سردیس به ارتفاع دو متر بود، تولید کردیم. اکنون نمونه‌ای از آن در پارک قیطریه، محل کار حاج‌قاسم و نیز فدراسیون کشتی نصب شده است. در واقع با اعتماد و سفارش این مجموعه‌ها، نمونه اول را ساختیم. در مرحله بعد شهرداری کرمان (زادگاه حاج‌قاسم) این مجسمه تمام‌قد ۶متری را به ما سفارش داد. یک پیام رسانه‌ای و فرهنگی هم در این المان هست و آن، جهت اشاره دست حاج‌قاسم است؛ بیت‌المقدس. بناست این تندیس در سالروز تولد حاج‌قاسم (اول فروردین) در کرمان رونمایی شود، اما محل دقیق نصب آن را هنوز اعلام نکرده‌اند. چرا به جای واحد هنری، واحد مهندسی وظیفه ساختن این تندیس را بر عهده گرفت؟
هدف واحد مهندسی مؤسسه مصاف این بود که تکنولوژی را با ساخت هنری مجسمه تلفیق کند. ما فناوری پرینتر سه‌بعدی را در ساخت مجسمه دخیل کردیم و قسمت‌هایی را که حساس بود، پرینت سه‌بعدی کردیم، مثل چهره. ویژگی پرینت سه‌بعدی این است که بسیار دقیق و با جزئیات می‌توانید جسم را داشته باشید و آن مبنای قالب‌گیری می‌شود. ما می‌توانستیم هنگام طراحی، جسم را در نرم‌افزار ببینیم و اصلاحات را انجام دهیم. لازم نبود حتماً بسازیم، بعد اصلاح کنیم. در نتیجه بیشتر زمان ما صرف مرحله طراحی شد که بتوانیم تندیس را هر چه شبیه‌تر به واقعیت بسازیم، ضمناً این قابلیت وجود دارد که بر اساس طراحی انجام‌شده، تندیس را در ابعاد مختلف تولید کنیم. درباره مختصات فنی تندیس، بیشتر برایمان بگویید.


سعی کردیم مجسمه را از مواد سبک بسازیم که نصبش راحت‌تر انجام شود. از شاسی‌کشی و آهن‌بندی داخلی مناسب و مقاوم استفاده کردیم تا در برابر عوامل جوی و به مرور زمان، مشکلی برای مجسمه پیش نیاید. استفاده از پرینتر سه‌بعدی هم به شباهت بیشتر طراحی تا مرحله ساخت کمک می‌کند. در واقع طراحی با ساخت عینیت دارد. اولین سردیس را با شمایل مهربانانه ساختیم. آن طراحی را زیرنظر دو استاد آناتومی اصلاح کردیم و تندیس فعلی را با شمایل کمی عبوس و خشمگین ساختیم (به دلیل نشانه‌گیری و هدف حاج‌قاسم)، یعنی این دو استاد در کنار طراح، مرحله به مرحله چهره را چک کرده و ساخته‌اند. نکته دیگر، نصب راحت این مجسمه است، یعنی مجسمه با یک جوشکاری ساده و سریع در محل، نصب می‌شود. پرچم روی میله نیز قابل‌تعویض است و می‌توانیم بنا به مناسبت‌های مختلف، پرچم‌های مختلفی را بر آن برافرازیم. برنامه تولید انبوه این تندیس را در ابعاد کوچک‌تر برای فروش به مردم دارید؟
یکی دو سال پیش از همان سردیس دومتری در ابعاد ۱۵ سانتی‌متری (رومیزی) تولید کردیم و به دست افرادی که ثبت‌سفارش می‌کردند رساندیم، ولی اصلاً نگاه درآمدی در این زمینه نداریم، با این حال زمان‌هایی که آماده سفارش‌گیری باشیم، در کانال اصلی مصاف اطلاع‌رسانی می‌کنیم، اما در ابعاد بزرگ‌تر، چون بحث نصب در فضای مناسب (میدان‌ها و معابر) وجود دارد، سفارش‌ها باید ارگانی باشند که همین حالا هم پذیرای سفارش‌هایشان هستیم. درباره هزینه ساخت این مجسمه، بحث‌هایی در فضای مجازی در گرفته است. قیمت‌هایی که اعلام می‌کنند تا چه حد به واقعیت نزدیک است؟
راستش «یک کلاغ، چهل کلاغ» شنیده بودیم، ولی «یک کلاغ، ۱۲۰کلاغ» نشنیده بودیم! چون قیمتی که در فضای مجازی می‌گویند رقم عجیب و غریبی است. ما این تندیس را با رقمی بسیار کمتر از آنچه برای نمونه‌های مشابه در این ابعاد می‌پردازند، ساختیم، البته کیفیت این تندیس بسیار بیشتر از این نمونه‌هاست. به هر حال مؤسسه مصاف به زودی قرارداد ساخت این تندیس را منتشر می‌کند تا هزینه تندیس از طرف ما و شهرداری کرمان شفاف شود، اما خوب است که رسانه‌ها هزینه ساخت تندیس‌هایی را که حتی چند سال پیش قراردادشان بسته شده، بررسی کنند. بعد مردم می‌توانند مقایسه کنند که چه مجسمه‌هایی با چه کیفیت، چه ابعاد و چه هزینه‌هایی ساخته شده است. یکی از دلایل هجمه بر سر هزینه ساخت این تندیس، این است که برای مسئولانی که به سمت مصاف می‌آیند، حاشیه‌سازی کنند تا آن‌ها به سمت همکاری با ما نیایند. بسیاری از مسئولان به مصاف مراجعه می‌کنند و ما در راستای توانمندسازی مجموعه‌شان به آن‌ها مشاوره مدیریتی می‌دهیم. برنامه‌هایی که تاکنون مصاف به مسئولان داده عامل موفقیت و حتی محبوبیت‌شان شده است. وقتی عده‌ای حول اقدامات مصاف، حاشیه‌سازی می‌کنند، می‌خواهند هزینه ارتباط مسئولان با مصاف را بالا ببرند. برنامه بعدی واحد مهندسی چیست؟
پس از تحویل و نصب این تندیس، در بخش تحقیق و توسعه (R&D) و بنا به سفارش دوستانمان در حزب‌الله لبنان، تصمیم داریم مجسمه بزرگ‌تری از حاج‌قاسم را بسازیم و در جنوب لبنان نصب کنیم؛ در زاویه و جهتی که انگشت اشاره ایشان باز هم به سمت بیت‌المقدس باشد.