روزنامه ابتکار
1400/12/19
دلارزدایی پوتین به سلطه اقتصادی آمریکا پایان می‌دهد؟ مسکو و پکن علیه یوغ «دلار»
تحریم‌های سخت‌گیرانه اضافی علیه روسیه می‌تواند در کوتاه‌مدت به اوکراین کمک کند، اما خطر تسریع یک جنبش گسترده‌تر دلارزدایی را دارد که می‌تواند در بلندمدت اساساً رهبری جهانی ایالات متحده را تضعیف کند.به گزارش خبرآنلاین، زانگویان زو لیو عضو اقتصاد سیاسی بین‌الملل در شورای روابط خارجی و میحائیل پاپا استادیار توسعه پایدار و حکومت جهانی در مدرسه فلچر، دانشگاه تافتس در مقاله ای مشترک با عنوان محور ضددلار در نشریه فارن افرز به بررسی طرح مشترک چین و روسیه برای مقابله سلطه واحد پولی دلار آمریکا پرداختند. در مشروح این مقاله آمده است:
نیروهای روسیه اکنون در حال تصرف سرزمین های سراسر اوکراین هستند، اهداف نظامی و غیرنظامی را گلوله باران می کنند و به تصرف کیف، پایتخت نزدیکتر می شوند. واکنش بین‌المللی به حمله ولادیمیر پوتین، رئیس فدراسیون روسیه آتشین بوده است و متحدان ایالات متحده علیه این تهاجم متحد شده‌اند. جو بایدن، رئیس جمهوری ایالات متحده، جامعه بین‌المللی را در اعمال تحریم های تنبیهی بر نخبگان و شرکت‌های روسی به قصد فلج کردن اقتصاد روسیه و تغییر مسیر، رهبری کرده است. اما تاکنون، این اقدامات نتوانسته روسیه را مجبور به پذیرش آتش بس یا عقب نشینی کند.
باید دید که پوتین چه خواهد کرد و چه زمانی تحریم ها نارضایتی عمومی بیشتری را در روسیه بر خواهد انگیخت؛ البته اگر چنین کند. اما این تحریم های تنبیهی ممکن است از راه دیگری نیز نتیجه معکوس داشته باشد. قدرت‌نمایی اقتصادی آمریکا توسط بایدن تنها روسیه و سایر رقبای ایالات متحده، به ویژه چین را جسور می کند تا ایالات متحده را از قدرتی که تحریم‌ها را بسیار ویرانگر می کند، محروم کنند. روسیه و چین ابتکارات خود را برای «دلارزدایی» از اقتصاد خود تسریع خواهند کرد و موسسات و ساختارهای مالی جایگزینی را ایجاد خواهند کرد که هم از خود در برابر تحریم ها محافظت کنند و هم موقعیت دلار آمریکا را به عنوان ارز غالب جهان تهدید کنند. بدون اقدام هماهنگ، ایالات متحده برای معکوس کردن این جنبش و تضعیف جایگاه جهانی خود مبارزه خواهد کرد.
برتری دلار آمریکا در سیستم مالی جهانی، با حمایت بازارهای پر جنب و جوش ایالات متحده و قدرت نظامی بی بدیل ایالات متحده، هرگونه تحریمی را که توسط واشنگتن اعمال می شود، وحشتناک می کند. هیچ ارز دیگری، از جمله یورو و یوان، نتوانسته دلار را از جایگاه اصلی خود در اقتصاد جهانی و بازارهای مالی بین‌الملل تنزل دهد. دلار پرمصرف ترین ارز ذخیره شده در جهان است. این ارز، فاکتور اصلی در تجارت بین‌المللی و ارز پیش‌رو در بین موسسات مالی جهانی است. بر بازارهای سهام جهانی، بازارهای کالا، امور مالی توسعه، سپرده‌های بانکی و استقراض شرکت‌های جهانی تسلط دارد. در مواقع بحران، مردم در سراسر جهان به دلار به عنوان اولین انتخاب خود برای ارز امن روی می آورند. تحریم‌های ایالات متحده عملاً قدرت مالی یک متجاوز خارجی را قطع می‌کند و از افزایش سرمایه در بازارهای جهانی برای تامین مالی فعالیت‌هایش جلوگیری می‌کند.
روسیه ممکن است صریح الهجه ترین قهرمان دور انداختن یوغ دلار باشد، اما دستور کار آن در بین قدرت های بزرگ جذابیت زیادی دارد. تعهد چین به تنوع بخشیدن به ذخایر ارزی خود، تشویق تراکنش‌های بیشتر به یوآن و اصلاح نظام ارزی جهانی از طریق تغییرات در صندوق بین‌المللی پول، استراتژی روسیه را بیشتر تقویت می‌کند. بدتر شدن روابط ایالات متحده و چین، پکن را تشویق می‌کند تا با مسکو در ایجاد یک سیستم مالی معتبر جهانی که ایالات متحده را مستثنی می کند، بپیوندد. چنین سیستمی کشورهای تحت تحریم ایالات متحده را جذب خواهد کرد. حتی برای متحدان اصلی ایالات متحده که امیدوارند ارزهای خود را به ضرر دلار تبلیغ کنند، جذاب است. هنگام اعمال تحریم‌ها، دولت بایدن نه تنها باید در نظر بگیرد که این اقدامات چگونه جنگ در اوکراین را شکل می‌دهد، بلکه باید به نحوه تغییر سیستم مالی جهانی نیز توجه کند.
یوغ دلار
برای حداقل یک دهه، سیاستگذاران روسیه نسبت به برتری دلار محتاط بوده‌اند. در سال ۲۰۱۲، سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه، نگرانی روسیه را در مورد تسلط دلار در تجارت بین‌المللی ابراز کرد. پس از الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴، دولت اوباما تحریم‌های روسیه را که چندین بانک بزرگ روسیه و همچنین شرکت‌های انرژی، شرکت‌های دفاعی و حامیان ثروتمند پوتین را هدف قرارمی داد، گسترش داد. دولت روسیه متعاقباً برای جلوگیری از تحریم‌ها و حفظ استقلال مالی خود در صورت قطع ارتباط با سیستم ارتباطات مالی بین بانکی جهانی، که به نام سوئیفت نیز شناخته میشود، دو بخش حیاتی زیرساخت مالی راه‌اندازی کرد که به بانک‌ها اجازه می‌دهد پیام‌هایی را به یکدیگر ارسال کنند. یکی یک سیستم پرداخت ملی مستقل بود که به عنوان جایگزین روسی برای پلتفرم های پرداخت مانند ویزا و مسترکارت عمل می کرد. دیگری یک سیستم پیام رسانی مالی اختصاصی به نام «سیستم انتقال پیام های مالی» نسخه روسی سوئیفت بود.
این سیستم در سال ۲۰۱۷ به طور کامل عملیاتی شد و پیام های تراکنش را به هر ارزی ارسال می کرد. در دسامبر ۲۰۲۱، ۳۸ شرکت کننده خارجی از ۹ کشور داشت. تا مارس امسال، این سیستم بیش از ۳۹۹ کاربر دارد، از جمله بیش از ۲۰ بانک بلاروس، آرشیدبانک ارمنستان، و بانک قرقیزستان آسیا. شرکت های تابعه بانک های بزرگ روسی در آلمان و سوئیس، دو قطب مهم قدرت مالی در اروپا، به این سیستم دسترسی دارند. روسیه اکنون در حال مذاکره با چین برای پیوستن آن به این سیستم است. این زیرساخت مالی جایگزین، شرکت‌ها و افراد روسی را قادر می‌سازد تا با وجود تحریم‌ها، دسترسی، هرچند محدود، به بازارهای جهانی را حفظ کنند.
از سال ۲۰۱۸، بانک روسیه همچنین سهم دلار در ذخایر ارزی روسیه را با خرید طلا، یورو و یوان به میزان قابل توجهی کاهش داده است. همچنین بسیاری از ذخایر خود را از اوراق قرضه خزانه داری ایالات متحده خارج کرد. بین ماه مارس تا می ۲۰۱۸، بانک روسیه دارایی های خود در اوراق بهادار خزانه داری ایالات متحده را از ۹۶.۱ میلیارد دلار به ۱۴.۹ میلیارد دلار کاهش داد. در اوایل سال ۲۰۱۹، این بانک دارایی‌های دلاری خود را ۱۰۱ میلیارد دلار کاهش داد که بیش از نیمی از دارایی های موجود آن است. در سال ۲۰۲۱، پس از اینکه دولت بایدن تحریم‌های جدیدی را علیه مسکو اعمال کرد، روسیه تصمیم خود را برای حذف کامل دارایی‌های دلاری از صندوق ثروت ملی ۱۸۶ میلیارد دلاری خود، یک صندوق ثروت دولتی بزرگ، اعلام کرد.
از آغاز چهارمین دوره ریاست جمهوری خود در سال ۲۰۱۸، پوتین متعهد شد از حاکمیت اقتصادی روسیه در برابر تحریم های ایالات متحده دفاع کند و سیاست هایی را که اقتصاد این کشور را از دلار دور می کند، در اولویت قرار داد. او از آزاد شدن از بار دلار در تجارت جهانی نفت و اقتصاد روسیه حمایت کرد زیرا انحصار دلار آمریکا غیرقابل اعتماد و خطرناک بود. در اکتبر ۲۰۱۸، دولت پوتین از طرحی حمایت کرد که با استفاده از ارزهای جایگزین در معاملات بین‌المللی، قرار گرفتن روسیه در معرض تحریم‌های آتی ایالات متحده را محدود می‌کرد. از آن زمان، شرکت های بزرگ انرژی روسیه استفاده از دلار آمریکا را متوقف کرده اند. گازپروم نفت، سومین تولیدکننده بزرگ نفت روسیه، تمام صادرات خود را با استفاده از یوان به چین در سال ۲۰۱۵ فروخت. روسنفت، بزرگترین شرکت نفت و گاز روسیه، در سال ۲۰۱۹ تمام قراردادهای صادراتی خود را از دلار آمریکا به یورو تغییر داد. یورو قبلاً جایگزین دلار شده است. به عنوان ابزار اصلی تجارت بین چین و روسیه. داده های بانک روسیه نشان می دهد که تا پایان سال ۲۰۲۰، بیش از ۸۳ درصد از صادرات روسیه به چین به یورو تسویه شده است. ماه گذشته، روسیه و چین قراردادی ۳۰ ساله امضا کردند که در آن توافق کردند که از یورو در فروش گاز مربوط به خط لوله جدیدی که کشورهایی را که در دو تا سه سال آینده عملیاتی می‌شوند، به یکدیگر متصل کنند، استفاده کنند.
روسیه در حال حاضر در حال آماده شدن برای راه اندازی یک ارز دیجیتال با پشتوانه دولتی است که بتواند دلار را دور بزند. نهادهای تحریم شده روسیه می توانند مستقیماً با هرکسی که مایل به پذیرش روبل دیجیتالی است بدون تبدیل آن به دلار معامله کنند و در نتیجه سیستم مبتنی بر دلار را به طور کامل دور بزنند. بر اساس یک مقاله مشاور بانک روسیه در سال ۲۰۲۰ در مورد روبل دیجیتال، دولت از موسسات مالی غیربانکی مانند صرافی ها و موسسات اعتباری دعوت می کند تا به شبکه روبل دیجیتال بپیوندند. این اقدام می تواند بانک های روسی را با منبع جایگزینی برای دسترسی به نقدینگی بین المللی و کاهش آسیب پذیری آنها در برابر تحریم ها فراهم کند.
یک ائتلاف رو به رشد
ابتکارات یکجانبه روسیه برای فرار از کنترل دلار ممکن است ماهیت دفاعی داشته باشد، اما این کشور همچنین با سایر کشورها برای از بین بردن سلطه دلار همکاری کرده است. این ائتلاف ها تهدیدی بلندمدت برای نقش برجسته دلار در تجارت بین المللی و در نتیجه چالشی برای رهبری جهانی ایالات متحده است. تمایل مشترک برای کاهش وابستگی به دلار، روابط روسیه و چین را تقویت کرده است. سوآپ دوجانبه ارز بین دو بانک مرکزی به روسیه کمک کرد تا تحریم های ایالات متحده را در سال ۲۰۱۴ دور بزند و تجارت و سرمایه گذاری دوجانبه را تسهیل کند. در سال ۲۰۱۶، دیمیتری مدودف، نخست وزیر، خواستار هماهنگی سیستم های پرداخت ملی دو کشور شد و در مورد چشم انداز راه اندازی یک سیستم پرداخت مرزی جدید روسیه و چین برای تسویه حساب های مستقیم به یوان و روبل بحث کرد. در سال ۲۰۱۸، پوتین اظهار داشت که روسیه و چین علاقه خود را در استفاده فعال تر از ارزهای ملی در پرداخت های متقابل تایید کردند.
در سال ۲۰۱۹، چین روابط خود با روسیه را به مشارکت استراتژیک جامع هماهنگی برای یک دوره جدید ارتقا داد، که بالاترین سطح روابط دوجانبه چین است. پس از آن، بانک مرکزی روسیه ۴۴ میلیارد دلار در یوان سرمایه گذاری کرد و سهم خود را در ذخایر ارزی روسیه از پنج به ۱۵ درصد در اوایل سال ۲۰۱۹ افزایش داد. ذخایر یوان روسیه حدود ده برابر میانگین جهانی است و تقریباً یک چهارم ذخایر جهانی یوان را تشکیل می دهد. در سال ۲۰۱۹، چین و روسیه معاهده‌ای امضا کردند که استفاده از پول ملی مربوطه را در تجارت فرامرزی به ۵۰ درصد افزایش می‌دهد. در سال ۲۰۲۱، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه از چین خواست تا با روسیه برای کاهش وابستگی خود به دلار آمریکا و سیستم های پرداخت غربی همکاری کند. دولت روسیه به صندوق سرمایه گذاری روسیه اجازه داد تا در ذخایر یوان و اوراق قرضه دولتی چین سرمایه گذاری کند. سیاستگذاران چینی امیدوارند که مشارکت با روسیه به گسترش زیرساخت های مالی مبتنی بر یوان، از جمله رقیب چینی سوئیفت و سیستم پرداخت کارت بانکی رقیب کمک کند، در نتیجه وضعیت یوان به عنوان یک ارز ذخیره و استقلال مالی چین را تقویت کند.
پوتین به دنبال توسعه چنین زیرساخت های مالی جایگزین از طریق معاملات روسیه با سایر کشورها است. در سال ۲۰۱۹، ایران و روسیه سیستم‌های پیام‌رسان مالی خود را به هم متصل کردند و در نتیجه با دور زدن سوئیفت به بانک‌های هر دو کشور اجازه ارسال پیام‌های تراکنش‌های فرامرزی را دادند. روسیه و ترکیه درباره استفاده از روبل و لیر ترکیه در تجارت فرامرزی گفتگو کرده اند. روسیه نسخه سوئیفت خود را به بانک‌های اتحادیه اقتصادی اوراسیا (شرکت پنج کشور پس از فروپاشی شوروی) معرفی کرد و برای گسترش آن به کشورهای جهان عرب و اروپا ابراز علاقه کرد. روسیه تلاش کرده است تا در مجامع چندجانبه مانند گروه بریکس که متشکل از برزیل، چین، هند، روسیه و آفریقای جنوبی و سازمان همکاری شانگهای است، حمایت بیشتری از دلارزدایی به دست آورد. بانک توسعه جدید بریکس به عنوان بخشی از هدف خود برای «رهایی از استبداد ارزهای پرمبادله»، صندوق خود را با ارزهای محلی تامین کرده است. در سال ۲۰۲۰، اعضای سازمان همکاری شانگهای بر اهمیت استفاده از ارزهای ملی در تجارت بین یکدیگر تاکید کردند و در مورد ایجاد بانک توسعه و صندوق توسعه بحث کردند. روسیه و چین می توانند از این انجمن ها برای ایجاد یک ائتلاف گسترده دلارزدایی با وعده استقلال مالی بیشتر برای همه و کاهش وابستگی به دلار استفاده کنند.
سایر اخبار این روزنامه
دلارزدایی پوتین به سلطه اقتصادی آمریکا پایان می‌دهد؟
مسکو و پکن علیه یوغ «دلار»
ژوبین صفاری
تیغ دو لبه افزایش قیمت نفت
در بیست و دومین جلسه ستاد تنظیم بازار به ریاست معاون اول رئیس جمهوری
مجوز واردات روغن، گوشت گوسفندی و سیب زمینی صادر شد
آیا تغییرات بخش‌های خبری صدا و سیما می‌توانند منتقدان را مجاب کنند؟
بخش‌های خبری رسانه ملی روی خط تغییرات گسترده
ایران با مزایای اقتصادی احیای برجام چه می‌کند؟
مقابله با شوک‌های احتمالی تحریم در آینده
رئیس جمهوری در اجلاس خبرگان رهبری:
بسترهای فسادزای اقتصادی اصلاح می‌شوند
اجاره‌نشینان برای خرید خانه درنگ نکنند
مسکن آماده ورود به دوره رکود؟
رئیس قوه قضائیه:
جلوی تکرار صدور احکام خلاف شرع گرفته شود
بازتاب پرتاب ماهواره نور ۲ در رسانه‌های عربی
وزیر کشور:
فضای مجازی این روزها به دنبال گمراه کردن کودکان است
کرملین:
جهان مشتاق است بداند که در آزمایشگاه‌های بیولوژیکی اوکراین چه گذشته است
دستور رئیس قوه قضائیه و بخشنامه رئیس سازمان زندان‌ها؛
اعطای مرخصی نوروزی به مجرمین خطرناک ممنوع شد
اولیانوف:
روسیه مذاکرات وین را تحت الشعاع قرار نداده است
