لیلا مهداد- دیدن شهر از 12هزار و 500 فیت؛ رویایی تحقق‌یافته. پرواز بر فراز شهر؛ هیجانی که گره می‌خورد درنهایت بر زلف آرامش. «عماد» این رویا را بارها و بارها زیسته؛ بیش از2هزار و 300 بار، پرش بر فراز آسمان کشورهایی که تعدادشان از 20 می‌گذرد. جوان 31ساله‌ای که ماجراجویی‌اش با چتر و پرواز را از دوبی شروع کرد، وقتی 20سال بیشتر نداشت. هیجان از کودکی گره خورده با زندگی‌اش. هیجانی که همیشه از آن استقبال کرده. 15سال بیشتر نداشت که راهی دوبی شد برای درس خواندن و مدرسه رفتن. دوران خوش دانشجویی هم در همان دوبی برایش رقم خورد.

اما داستان سقوط آزاد و تجربه هیجان پریدن از هواپیما -این عدد بنابر شرایط  جوی متغیر است-  از آوریل 2012 برای او شروع شد. تابستان بود و هوای ایران به سرش زده بوده. راهی ایران شد برای گذراندن تابستانی دلنشین. برگشت به دوبی بعد از تعطیلات تابستانی و هیجان پرواز. «یکی از دوستانم اسکای‌ دایوینگ را شروع کرده بود.»

ورزشی که علاقه‌مندی شیخ حمدان -ولیعهد دوبی- گذرش را به دوبی انداخته بود. حوالی 2010 بود که علاقه ولیعهد دوبی -شیخ حمدان– به اسکای دایوینگ و سقوط آزاد، دو مکان برای پرش -دراپ زون- افتتاح شد. چند مربی از بهترین‌های دنیا هم به دوبی آمدند. « من سال 2012 این ورزش را شروع کردم.»

وقت‌هایی که سرحال نباشد یا دلخور باشد تنهایی می‌رود برای پریدن. سقوط آزاد برایش راهی است منتهی به آرامش. «می‌پرم تا آرام شوم.» از آن بالا همه‌چیز کوچک به نظر می‌رسد. خانه‌ها و برج‌ها می‌شوند قد یک انگشت‌دانه. هیچ‌چیز از آن ارتفاع قابل تشخیص نیست.

آموزش «عماد» هم از همان روزها شروع شد؛ روزهای خوشی که پریدن روزانه را تجربه می‌کرد. «رفتم، گفتم می‌خواهم آموزش ببینم.» حالا یکی از جوان‌ترین مربیان اسکای دایوینگ ایران است. شرایط فراهم بود و انگیزه و پشتکار «عماد» هم چاشنی‌اش شد. رسیدن به مرتبه مربیگری بین‌المللی تلاش بسیار می‌طلبید که در «عماد» مشهود بود. «می‌توانم بگویم امکانات دوبی در این ورزش در دنیا بی‌نظیر است.»

شرایط فراهم بود؛ اسکای دایوینگ در دوبی دایر بود و دو محل نزدیک‌ به هم برای پرش وجود داشت. «این شرایط باعث شد خیلی راحت‌تر و سریع بتوانم در اسکای دایوینگ پیشرفت کنم و مدارک مربیگری‌ام را بگیرم.»

کارش را در دوبی شروع کرده و بارها در کالیفرنیا، آلمان، کنیا، اسپانیا و … پریده. تصمیمش جدی بوده، بنابراین آموزش‌های به‌روز دنیا را پشت‌سر گذاشته. «در دوبی کار کردم؛ یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین مراکز سقوط آزاد دنیا.» سقوط آزاد در چند پلان؛ پریدن از هواپیما، سقوط، باز کردن چتر و چتربازی تا روی زمین. اسکای‎‌ دایوینگ می‌نامندش؛ ورزشی که هنوز معادل فارسی برای آن یافت نشده است. «سقوط آزاد و چتربازی متفاوت‌اند.» وقتی از چتربازی می‌گوییم پای رشته‌هایی همچون پاراگلایدر و پاراموتورها به میان می‌آید. اما سقوط‌ آزاد، ورزشی که وجه تمایزش پریدن است.

سقوط آزاد در چند پلان؛ پریدن از هواپیما، سقوط، باز کردن چتر و چتربازی تا روی زمین. اسکای‎‌ دایوینگ می‌نامندش؛ ورزشی که هنوز معادل فارسی برای آن یافت نشده است. «سقوط آزاد و چتربازی متفاوت‌اند.» وقتی از چتربازی می‌گوییم پای رشته‌هایی همچون پاراگلایدر و پاراموتورها به میان می‌آید. اما سقوط‌ آزاد، ورزشی که وجه تمایزش پریدن است.

*پریدن از هواپیما چه حسی دارد؟

– نمی‌توان از چیستی آن گفت. حسی است که در کلمات و جملات نمی‌گنجد و باید تجربه کرد.

چطور می‌شود برای کسی که تا به حال شنا نکرده، آب را برایش توصیف کرد؟ یا برای کسی که برف ندیده از راه رفتن روی برف گفت؟ «سقوط آزاد را باید تجربه کرد. تجربه‌ای که در هر فرد حس‌وحال متفاوتی دارد.»

*از آن بالا دنیا چه شکلی است؟

– خیلی باحال. شهر را مثل لِگو می‌بینم.

وقت‌هایی که سرحال نباشد یا دلخور باشد تنهایی می‌رود برای پریدن. سقوط آزاد برایش راهی است منتهی به آرامش. «می‌پرم تا آرام شوم.» از آن بالا همه‌چیز کوچک به نظر می‌رسد. خانه‌ها و برج‌ها می‌شوند قد یک انگشت‌دانه. هیچ‌چیز از آن ارتفاع قابل تشخیص نیست. «اغلب سقوط آزاد را هیجان می‌بینند، اما برای من آرامش است. حسی که شاید عمومی نباشد. با جرات می‌توانم بگویم یک‌جاهایی پریدن برایم عین مراقبه و مدیتیشن است. وقتی از آن بالا به زمین نگاه می‌کنید، می‌فهمید هیچ‌ مشکلی آنقدرها که تصور می‌کنید، بزرگ نیست.»

سقوط آزاد، ورزشی که در سیستم استاندارد جهانی و به‌روز دنیا مسابقات جهانی‌اش برگزار می‌شود. «جام‌جهانی‌اش سال گذشته در دوبی برگزار شد. یکی از مسابقات جهانی‌اش هم سه سال پیش در بوداپست.»

وقتی صحبت از سقوط آزاد در اشل جهانی می‌شود ورزشی است به مانند کشتی، فوتبال یا هر ورزش دیگری. نگاهی که هیچ‌گاه در ایران وجود نداشته و همیشه در حد و اندازه یک ورزش هیجانی پریدن از هواپیماست.  

*مرکزی برای سقوط آزاد در ایران داریم؟

– مرکزی با استاندارد‌های به‌روز وجود ندارد. تنها هرازچندگاهی به کمک بالگرد یا هواپیما رویداد برگزار می‌کنیم.

رویدادی که چند روزی علاقه‌مندان به سقوط آزاد را دور هم جمع می‌کند. «بعد از این رویدادها افراد متفرق می‌شوند. مرکزی که فرد بتواند هر روز بپرد، وجود ندارد.»

*دوره‌های آموزشی سقوط آزاد برگزار می‌شود؟

– چند مربی بین‌المللی هستیم که دوره برگزار می‌کنیم. من و دوست خوبم «رضا مرادی» و چند مربی بین‌المللی دیگر.

سال گذشته آسمان شوشتر شاهد (یکی از همین رویداد‌های) سقوط آزاد بود. «6 نفر از شاگردهایی را که داشتیم، سولو کردیم. علاقه‌مندانی که می‌خواهند سریع و با  استاندارد دوره بگذرانند، کشورهای حاشیه‌ای بهترین گزینه است.» البته تا زمانی که مدرسه اسکای دایوینگ استاندارد خودمان را داشته ‌باشیم.

آموزش در اشل جهانی یعنی دوره AFF که شامل هفت پرش در حدود 12هزار و 500 فیت است. شاگردانی با هفت پرش در این ارتفاع پریدن را می‌آموزند تا بعد از این تنها بپرند. «در پرش‌های با شا‌گرد و آموزشی تمام تمركز بر عملکرد شاگرد است.» پرش‌هایی که حدود 50ثانیه تا یک دقیقه سقوط را مزه‌مزه می‌کنند. «‌گواهینامه‌ها را از USPA انجمن چتربازی آمریکا صادر می‌کنیم. مدرکی که با آن هرکجای دنیا می‌توانند بپرند.»

و اما سقوط آزاد در اشل داخلی -روش بنددار- یعنی 15-10 بار پریدن از ارتفاع حدود 5هزار فیت. «این ارتفاع برای پریدن یعنی تنها باز شدن چتر. این پریدن یک، 3 تا 5ثانیه طول می‌کشد.»

اسکای دایوینگ؛ ورزشی که عده‌ای دوست دارند آن را بیاموزند و پرنده شوند. گروهی هم هستند که به چشم یک تفریح به آن نگاه می‌کنند و آن را یاد می‌گیرند.

*؛ اسکای دایوینگ نیاز به آمادگی جسمانی دارد؟

– کسانی که علاقه‌مند به پرش تفریحی -تندم- هستند و به عنوان تفریح به آن می‌پردازند، نیاز به آمادگی جسمانی ندارند.

«سعید ضروری» -ماجراجوی دارای معلولیت- سقوط آزاد را با «عماد» تجربه کرده. «سعید با من پرید یعنی حتی با معلولیت بسیار بالا -افرادی با محدودیت حرکتی بالا- هم می‌شود سقوط آزاد را تجربه کرد.»

تجربه سقوط آزاد در غالب تفریح نیازمند یکسری از پارامترهاست. یکی از محدودیت‌ها در این ورزش اضافه‌وزن بسیار بالاست. «نه اینکه ورزش قابلیتش را نداشته باشد. این محدودیت به دلیل نبود تجهیزات است. تجهیزاتی که بتوانند وزن خیلی بالای دو نفر را تاب بیاوردند.»

یکی از محدودیت‌های دیگر آزادی پروازی است که مربی پرش بتواند غالب باشد روی پرواز. «در این مبحث وارد تایپ‌های بدنی می‌شویم. تشخیص پراندن فردی با اضافه وزن به صلاحدید مربی بستگی دارد.»

*ماکزیمم وزن یک پرواز دو نفره؟

-405 پوند یا 192کیلو ماکزیمم وزنی است که چتر استاندارد پرواز دونفره تحمل می‌کند.

هواپیما که بر فراز شهر به پرواز درمی‌آید مجموعه وزنی که چترباز از هواپیما جدا می‌شود باید 192کیلو باشد. «وزن چتر را هم باید در این محاسبه لحاظ کنیم. به‌طور میانگین پرنده اگر 85کیلو باشد، میانگین بین 100 تا 110 کیلو نفر دوم  را در نظر می‌گیرم.»

«مربیانی هستند که خارج از این چارچوب کار می‌کنند؟ بله.» شرکت‌های سازنده چتر ماکزیمم وزن را روی چتر قید می‌کنند. یعنی هر شرکت سازنده وزنی که اجازه پریدن دارد، مشخص می‌کند. «شاید کسی سنگین‌تر از آن وزن را هم بپرانند و مشکلی هم پیش نیاید. اما در چارچوب‌ استانداردهای شرکت چترسازی باید فعالیت کرد.»

یک چتر دو نفره استاندارد با تجهیزات کامل حدود 15-14هزار دلار قیمت دارد.» قیمت‌ها در چترهای  تک‌نفره متفاوت است. «یک چتر خوب تک‌نفره باکیفیت  8 تا 12هزار دلار قیمت دارد.»

*چتر تولید داخل هم داریم؟

-یکسری چترها تولید داخل‌اند.

چترهای تولید داخل هنوز قدرت رقابت با وارداتی‌ها را ندارند، نه در اشل کیفیت و نه کارکرد. «کارکرد بسیار محدودی دارند. چترهایی که در چتربازی استفاده می‌شود تماما وارداتی هستند.»

*و اما قیمت چترها؟

-بسته به مدل متفاوت است.

چتر، چتربازی شاید کمی تشابه داشته باشد به ماشین. همان‌طور که پراید 15سال قبل در قیمت متفاوت است با بنز 2022 چترها هم تفاوت‌هایی دارند. «یک چتر دو نفره استاندارد با تجهیزات کامل حدود 15-14هزار دلار قیمت دارد.» قیمت‌ها در چترهای  تک‌نفره متفاوت است. «یک چتر خوب تک‌نفره (نوو) باکیفیت 8 تا 12هزار دلار قیمت دارد.»

در میان چترهای نو می‌توان ارزان‌ترها را هم یافت، شاید تنها با 6-5هزار دلار. دست‌دومی‌ها هم هستند که میان‌شان می‌توان چترهایی بین هزار تا 2هزار دلار هم یافت.

*نوع و قیمت چتر در سقوط آزاد چقدر تاثیر دارد؟

– در سقوط آزاد چتر خیلی تاثیر ندارد.

طراحی چتر اما تاثیرگذار است. طراحی‌هایی که گاهی اوقات به چترباز اجازه نمی‌دهند یکسری از کارها را انجام دهند. «چتربازی دنیای دیگری است. قطعا مدل، نوع و سایز چتر روی چتربازی تاثیر می‌گذارد.»

و اما ماجرای لذت‌بخش فرود. فرود و نشستن بر زمین تکیه دارد بر تجربه و حرفه‌ای‌بودن پرنده. گروهی در دایره‌ای به شعاع 50متر توانایی فرود دارند. باتجربه‌ها و حرفه‌ای‌ها اما در دایره‌ای به شعاع یک تا 3متر پا روی زمین می‌گذارند. «حرفه‌ای‌شدن برمی‌گردد به تعداد پرش و دوره‌های پیشرفته‌ای که پرنده‌ها می‌گذرانند. تعداد  پرش‌ها و گذراندن این دوره‌ها به پرنده اجازه می‌دهد تا با دقت بالا روی زمین بنشیند.»

چتر بر دوش از لبه هواپیما خودت را رها می‌کنی تا سقوط را تجربه کنی. سقوطی که شاید به بی‌وزنی تشبیه شود. ثانیه‌ها می‌گذرند و نوبت بازشدن چتر است. چتری که زندگی‌ات به باز شدن یا نشدنش بستگی دارد.

*دلشوره باز نشدن چتر به سراغت آمده؟

-بله. خیلی زیاد.

دلشوره‌ای که برای «عماد» در 50 تا 100 پرش اول تکرار شده. هرچند حالا با اطمینان از تجهیزات، تجربه و مکانی که برای پریدن انتخاب کرده، این دلشوره به حداقل رسیده. «دلشوره خیلی دیگر غالب نیست، چون می‌دانم دارم چه کار می‌کنم.»

سختگیری و دیزاین شرایط دشوار یکی از پارمترهای آموزش مربیگری سقوط آزاد است در سیستم جهانی. «در آموزش‌ها و دوره‌ها فرد با یک فشار هزار درصدی روبه‌رو است.» برای مربی سقوط آزاد شدن دوره  AFF (AFF Instructor Course) را باید پشت‌سر گذاشت. «مربی روی زمین یکسری فشار عصبی وارد می‌کند.

در هواپیما و زمان پرواز استرس‌ها و فشارهای دیگری وارد می‌شود. درنهایت در سقوط و در آسمان خطایی برنامه‌ریزی می‌شود و باید در صدم‌ثانیه درست‌ترین تصمیم از طرف پرنده گرفته شود.» و یک تجربه از این ثانیه‌های پراسترس. زمان‌هایی بوده چتر شاگردم در ارتفاع 5هزار فیت باز نشده و دستی چرتش را باز کرده‌ام تا جانش را نجات دهم. «اگر ما نتوانیم تمرکزمان را به صد برسانیم و ترس‌مان را به صفر نمی‌توانیم مربی‌گری در سطح بین‌الملل را بگیریم.»

چتربازی ریشه نظامی دارد. درواقع این ورزش قبل از اینکه در قالب ورزش و تفریح دربیاید در آموزش‌های نظامی ریشه داشته. «ما افرادی داشتیم که اغلب در قالب دوره‌های نظامی به‌روز آن دوره آموزش دیده‌اند.» آموزش در قالب سیستم بنددار. «این سیستم حدود 30 -20سالی می‌شود که تقریبا در هیچ‌جای دنیا آموزش داده ‌نمی‌شود و منسوخ شده است.»

*محدودیتی برای سقوط دارید؟

– قطعا محدودیت داریم.

قصد سقوط که داشته باشند باید محلی بیابند که از سطح آب‌های آزاد بالاتر نیست. به این دلیل که هم گرایش زمین و هم جی وارده در نقطه لندینگ متفاوت خواهد بود. از همه مهم‌تر اینکه از سطح آب‌های آزاد 13 تا 15هزار فیت هوا قابل تنفس داریم. «بالای 15هزار فیت باید با خودمان اکسیژن ببریم.»

و اما ماجرای لذت‌بخش فرود. فرود و نشستن بر زمین تکیه دارد بر تجربه و حرفه‌ای‌بودن پرنده. گروهی در دایره‌ای به شعاع 50متر توانایی فرود دارند. باتجربه‌ها و حرفه‌ای‌ها اما در دایره‌ای به شعاع یک تا 3متر پا روی زمین می‌گذارند. «حرفه‌ای‌شدن برمی‌گردد به تعداد پرش و دوره‌های پیشرفته‌ای که پرنده‌ها می‌گذرانند. تعداد پرش‌ها و گذراندن این دوره‌ها به پرنده اجازه می‌دهد تا با دقت بالا روی زمین بنشیند.»

*آخرین آموزش‌های استاندارد در ایران به چند سال قبل برمی‌گردد؟

– دقیق مطمئن نیستم، ولی فکر می‌کنم به بیش از چهار دهه پیش.

چتربازی ریشه نظامی دارد. درواقع این ورزش قبل از اینکه در قالب ورزش و تفریح دربیاید در آموزش‌های نظامی ریشه داشته. «ما افرادی داشتیم که اغلب در قالب دوره‌های نظامی به‌روز آن دوره آموزش دیده‌اند.» آموزش در قالب سیستم بنددار. «این سیستم حدود 30 -20سالی می‌شود که تقریبا در هیچ‌جای دنیا آموزش داده ‌نمی‌شود و منسوخ شده است.»

مربیانی که آموزش‌هایشان به آن دوره برمی‌گردد چتربازی را آموزش می‌دهند. «متاسفانه این مربیان با استانداردهای به‌روز فاصله معناداری دارند.» فاصله داشتن از استانداردها تلفات جانی و سانحه‌ها را افزایش داده تا عده‌ای از خطرناک‌بودن این ورزش بگویند. «با تکنولوژی 40سال پیش این کار را انجام می‌دهند. تجهیزات و فن پرش متاسفانه  به‌شدت نیاز به به‌روزرسانی دارد.»