ملیحه محمودخواه – صادق ستاری‌فرد، سخنگوی وزارت آموزش‌وپرورش همین چند روز پیش اعلام کرد که همه مدارس ملزم به ارایه آموزش حضوری هستند و گفته بود که اگر مدرسه‌ای از ارایه آموزش حضوری اهمال کند طبق ضوابط با آن برخورد می‌شود، از طرفی هم اگر هر دانش‌آموزی به مدرسه نیاید غیبت می‌خورد و آموزش آنلاین هم برای بچه‌هایی که نمی‌خواهند به مدرسه بروند، وجود نخواهد داشت.

به گفته بسیاری از کارشناسان ستاد ملی کرونا با دو استدلال اقدام به بازگشایی مدارس کرد. نخست شیب نزولی ابتلا و کاهش آمار مرگ‌ومیر بر اثر کرونا و دوم حجم قابل توجه تزریق واکسن. این دو استدلال همپای استدلال این سیاست جهانی حرکت کرد که مدارس باید آخرین جایی باشند که بسته می‌شوند و اولین جایی که باز می‌شوند.

هر چند که شواهد نشان می‌دهد که کرونا تا حدود زیادی فروکش کرده، آمارها کاهش پیدا کرده است و از روزهای اوج موج ششم تا حدود زیادی دور شده‌ایم. آمار فوتی‌ها به زیر 40 نفر رسیده و در بسیاری از ابرشهرها از جمله تهران آمار فوتی‌ها یک رقمی شده است، این ظواهر شرایط را برای بازگشایی مدارس مهیاتر کرده بود و تصمیم برای بازگشایی مدارس را منطقی‌تر نشان می‌داد. اما این همه ماجرا نیست، زیرسویه جدید اُمیکرون این روزها برخی از کشورهای جهان را درگیر کرده است و ورود این زیرسویه به ایران موضوعی بعید به نظر نمی‌رسد. این همان موضوعی است که برخی از منتقدان بازگشایی مدارس به آن اشاره می‌کنند و معتقدند که تصمیم برای بازگشایی مدارس تا حدودی شتابزده بوده است.

این بازگشایی از آنجا مورد انتقاد قرا گرفته که بحث فاصله‌گذاری اجتماعی که یکی از مهم‌ترین موارد رعایت پروتکل‌های بهداشتی از زمان شروع کرونا بوده، به یکباره حذف شده و این نگرانی‌ها را از شروع یک موج جدید بیشتر کرده است.

بر اساس آخرین آمارهای ستاد ملی کرونا در حال حاضر  ۲۴ شهرستان در وضعیت قرمز، ۶۸ شهرستان در وضعیت نارنجی، ۳۰۶ شهرستان در وضعیت زرد و ۵۰ شهرستان در وضعیت آبی قرار دارند. این نشان می‌دهد که اوضاع کرونا آنقدرها هم نگران‌کننده نیست.

این ترکیب رنگ نشان می‌دهد که بحران کرونا تا حدود زیادی از تب‌وتاب افتاده است، اما همین نقشه زنگ‌خطر را هم به صدا درمی‌آورد و می‌گوید اگر دقت نکنید اوضاع دوباره به حالت بحران بازمی‌گردد و باید نسبت به بسیاری از مسائل احساس خطر کرد.

تجربه دو سال زندگی با کرونا،‌ پوچی دلخوش‌بودن به آبی و زرد شدن شهرها را ثابت کرده است.

در حال حاضر مدارس در شرایطی بازگشایی شدند که رنگ نقشه ویروسی کشور زرد کم‌خطر است، اما این وضع می‌تواند با عدم‌رعایت پروتکل‌ها به‌راحتی تغییر کند.

در این چند روز منتهی به بازگشایی مدارس بحث آموزش حضوری دانش‌آموزان، بحث اول بسیاری از خانواده‌ها در دیدوبازدیدهای نوروزی به شمار می‌رفت. بسیاری از اینکه مدارس باز می‌شد و می‌توانستند یک نفس راحت بکشند، خوشحال بودند و برخی خانواده‌ها نیز از اینکه بعد از تعطیلات مدارس باز می‌شوند، اظهار ناراحتی و نگرانی از بازگشایی مدارس می‌کردند.

یکی از والدین به «شهروندآنلاین» می‌گوید: «به عنوان پدری که دانش‌آموز ابتدایی دارم، در وضعیتی که شرایط کرونایی خیلی از شهرها به صورت قرمز بوده و بیشتر مردم در مسافرت در شهرهای مختلفی بودند بازگشایی مدارس را  واقعا نادرست می‌دانم، زیرا دانش‌آموزان ابتدایی نمی‌توانند همانند بزرگسالان پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند و مدام ماسک رو صورت خودشان نگه دارند.»

اما نظر مادر دانش‌آموزی که امسال در پایه دهم درس می‌خواند کاملا متفاوت است. او بازگشایی مدارس را بهترین خبر امسال می‌داند و معتقد است که  فرزند دانش‌آموزش امسال را با استرس سپری کرده است و بازشدن مدارس می‌تواند استرس و نگرانی او را در سال‌های نزدیک به کنکور کاهش دهد.

معلم‌ها از بازگشایی مدارس احساس بهتری دارند، زیرا تعداد زیادی از آنها بر این باور بودند که تلاش‌شان در آموزش آنلاین بیشتر بوده، اما نتیجه آموزش کمرنگ‌تر.

خانم محمودی معلم کلاس سوم ابتدایی به «شهروندآنلاین» می‌گوید که روز 14 فروردین‌ماه همه 30 دانش‌آموز کلاس به جز دو نفر به مدرسه آمدند و آن دو نفر هم یکی‌شان علایم سرماخوردگی داشت و آن دیگری هنوز از مسافرت نیامده بود.

او تاکید می‌کند که روز اول مدرسه برای بچه‌ها مثل اول مهر بود و تلاش کردیم این روز برای بچه‌ها خسته‌کننده نباشد، اما حضوری‌شدن مدارس برای بچه‌ها بسیار مفیدتر است، متاسفانه در این دو سال گذشته که به صورت آنلاین بچه‌ها آموزش می‌دیدند سطح آموزش بچه‌ها بسیار نزول پیدا کرده بود. امیدواریم بتوانیم تا حدودی در این مدت باقیمانده از مدارس آن را جبران کنیم.

اما محمدی‌اصل معلم پایه پنجم از اصفهان با اینکه معتقد است همین چند مدت باقیمانده تا پایان سال تحصیلی هم برای بازگشایی مدارس مفید است، می‌گوید که نمی‌توان در این مدت میزان عقب‌افتادگی دانش‌آموزان را از آموزش جبران کرد، زیرا تنها یک‌ماه‌ونیم تا پایان مدارس زمان باقی است و این نمی‌تواند جبران‌کننده مشکلات دانش‌آموزان در آن سال تحصیلی باشد. تنها اتفاقی که می‌توان به آن امید داشت افزایش ارتباط اجتماعی دانش‌آموزان و تعامل آنها با یکدیگر است، اما در کل نمی‌توان گفت که بازگشایی مدارس در افزایش بهبود وضع آموزشی دانش‌آموزان موثر است.

اما حذف رعایت فاصله اجتماعی در کلاس‌های درس موضوعی بود که داد بسیاری از متخصصان حوزه سلامت را درآورد. همان‌هایی که معتقدند شرایط موجود نتیجه دو سال تلاش و کسب تجربه از اتفاقات تلخی بود که کرونا بر سرمان آورده است و حالا حذف یکی از مهم‌ترین ضلع‌های رعایت پروتکل‌ها می‌تواند شرایط را کاملا برعکس و این آرامش را به طوفانی سهمگین تبدیل کند. به اعتقاد آنها نمی‌توان

ادعا کرد که بچه‌ها با عدم‌رعایت فاصله اجتماعی در وضعیت ایمن قرار دارند. بسیاری از والدین نیز نگران همین نبود فاصله‌ها هستند، از جمله یکی از آنها که تجربه تلخی از پریدن بچه‌ها روی سروکول هم در موج‌های قبلی بازگشایی مدارس و مخدوش‌شدن پروتکل‌ها، چه در کلاس درس و چه در زنگ‌های تفریح دارد. او می‌گوید که شاهد بوده است که همکلاسی‌های پسرش دست دور گردن هم می‌انداختند و ماسک‌ها را به کناری زده، کیپ به کیپ همدیگر قصه، داستان و شرح‌حال به هم می‌گفتند که همین‌ها چند نفری از بچه‌ها را بیمار و چند نفرشان از جمله فرزند خودش را راهی بیمارستان کرد.

اهمیت اینکه مدارس باید بازگشایی شوند بر کسی پوشیده نیست و مهم‌ترین علت آن هم که بارها و بارها توسط مسئولان مختلف آموزش‌وپرورش فریاد زده شده، افت تحصیلی دانش‌آموزان و کم‌سواد بالا آمدن آنها است. همین دلیل کافی است که  بازگشایی کامل مدارس موضوعی اجتناب‌ناپذیر تلقی شده و به منزله راهی برای جبران عقب‌افتادگی‌های پیش‌آمده تلقی می‌شود. مگر می‌شود بازگشایی‌ها به طور کامل اتفاق بیفتد، اما توجه به شرایط ملی و جهانی کامل نباشد؟

موضوعی که دکتر حسین کرمانپور، مدیر اورژانس بیمارستان لقمان به آن اشاره می‌کند شکل‌گیری یک زیرسویه خطرناک در جهان است؛‌ زیرسویه‌ای از اُمیکرون که فعلا چند کشور جهان را درگیر کرده، ولی درجه اهمیتش به اندازه‌ای است که سازمان بهداشت جهانی نسبت به آن هشدار داده است. در واقع بحث بر سر یک ویروس نوترکیب است که حاصل ترکیب‌شدن دو زیرسویه اُمیکرون با هم است. به لحاظ علمی بحث این زیرسویه کمی پیچیده است، به این نحو که طبق گزارش آژانس امنیت بهداشتی بریتانیا، در حال حاضر سه سویه ترکیبی در حال گردش است که به نام‌های ایکس‌دی، ایکس‌اف و ایکس‌یی شناخته می‌شوند.

این پزشک در ادامه می‌گوید: «در کشور ما با تشکیل ستاد ملی کرونا  مدتی تجربه کسب و بعد از آن بر اساس این تجربه‌ها محدودیت‌هایی اعمال شد و در کنار آن بحث واکسیناسیون نیز قوت گرفت. اینها در کنار هم باعث شد که آمار به‌شدت تحت‌تاثیر قرار گرفت و کاهش پیدا کرد و این امر سبب شد که ستاد ملی کرونا محبوبیت زیادی بین مردم پیدا کند و در حال حاضر با یک تصمیم شتابزده می‌توان گفت همه این نتایجی که به دست آمده است، از بین برود. این در حالی است که نباید فراموش کرد برای رسیدن به جایگاهی که در حال حاضر در آن قرار گرفته‌ایم از چه مسیر پرپیچ‌وخم و با چه سنگلاخ ها و موانع وحشتناکی عبور کرده‌ایم.»

نباید فراموش کنیم که در این مسیر بر اساس آمارهای رسمی 140هزار نفر و بر اساس آمارهای غیررسمی حدود 500هزار نفر را از دست دادیم و این یعنی عزادارشدن بیش از میلیون‌ها نفر. در دوران کرونا صدها هزار نفر بدبخت شده و به فقر مطلق رسیدند، بسیاری از افراد مشاغل خود را از دست دادند و اینها بهایی بود برای رسیدن به امروز که بر چهار ضلع استوار بود. اول آنکه هر شهری که نارنجی و قرمز شد محدودیت‌ها در آن اعمال شود. ضلع دوم استفاده از ماسک برای همه. ضلع دیگر اینکه واکسیناسیون به صورت کامل انجام شود و ضلع چهارم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی  است که معنا و مفهوم آن این است که دو فرد برای آنکه به بیماری مبتلا نشوند فاصله یک‌ونیم تا دومتری حذف و از تجمع جلوگیری شود.

او تاکید می‌کند برای اجراشدن هر کدام از این اضلاع تلاش‌های زیادی شد تا در بین مردم نهادینه شد. بارها هر کدام از آنها نقد شدند. اما به راحتی چطور می‌توان یکی از این اضلاع را حذف کرد آن هم بعد از هجمه بالای ترددها و سفرها در دو هفته تعطیلات نوروزی که بنا به گفته مسئولان راهنمایی‌ورانندگی سفرها در نوروز 25درصد نسبت به سال‌های قبل افزایش داشته است.

به اعتقاد او در همین ایام نوروز در دیدوبازدیدها کار به جایی رسیده بود که ماسک‌دارها در میهمانی‌ها مورد تمسخر قرار می‌گرفتند و این همان خطر عادی‌انگاری بود که از اول شیوع کرونا بارها گریبان‌مان را گرفت و دوباره ورق کرونا را در کشور ما زیرورو کرده است.

او به این نکته اشاره می‌کند که حالا در چنین شرایطی مدارس هم باز شده است که عدم لحاظ بسیاری از مواردی که تا به حال برای آن زحمت کشیده شده است، آب پاکی را روی آن بپاشد. آن هم با حذف ضلع مهم فاصله‌گذاری اجتماعی که می‌تواند کل بنای پروتکل‌ها را در هم فرو بریزد.

کرمانپور بیشتر نگران بچه‌هاست، زیرا معتقد است که بیشتر بزرگسالان واکسن زدند و نسبتا به کرونا ایمنی بالایی پیدا کردند، اما نه ستاد ملی کرونا و نه خود آموزش‌وپرورش تلاشی برای آنکه دانش‌آموزان نیز به طور محکم به زدن واکسن ترغیب شوند، انجام نداد. زیرا هنوز هم تحقیقات منسجمی برای اثرات واکسن‌های موجود در کشور روی کودکان و نوجوانان انجام و نتیجه‌ای از آن حاصل نشده بود که بخواهد به صورت گسترده منتشر شود، به همین دلیل بحث واکسن‌زدن دانش‌آموزان منوط به اجازه والدین بود و بسیاری از خانواده‌ها از واکسن زدن به فرزندان‌شان سر باز زدند. به همین دلیل ممکن است کودکان این بار سخت‌تر از بزرگسالان به کرونا مبتلا شوند که این موضوع بسیار قابل تامل است.

او تاکید می‌کند که منطقی این بود که  آموزش‌وپرورش 14 روز بعد از تعطیلات نوروز صبر می‌کرد تا آمارها به طور کامل خودشان را نشان می‌دادند و در صورت کم‌خطر بودن و بالا نرفتن آمارها اقدام به بازگشایی مدارس می‌کرد، زیرا در حال حاضر با وجود سویه‌های جدیدی که دنیا را درگیر کرده ممکن است با موج جدیدی از کرونا روبه‌رو شویم که این بار مدارس می‌تواند کانون اصلی آنها باشد.

حمید سوری، اپیدمیولوژیست و رئیس کارگروه بهداشت و پیشگیری ستاد ملی مقابله با کرونا نیز به «شهروندآنلاین» می‌گوید که نگران وضعیت آینده شیوع ویروس در کشور است؛ آن هم در شرایطی که نه پروتکل‌های بهداشتی رعایت می‌شود و نه اقدامی برای کنترل شیوع صورت می‌گیرد.

او معتقد است که مدارس در حالی بازگشایی شد که میزان رعایت بهداشت فردی مربوط به کرونا به‌شدت کاهش داشته و بر اساس آمارها به زیر 53درصد رسیده است.

او توضیح می‌دهد که شواهد نشان می‌دهد در چند هفته اخیر، به‌دلیل تعطیلات یا دلایل دیگر، اقدامات موثر و معناداری برای مدیریت اپیدمی کرونا صورت نگرفته، این در حالی است که شواهد حکایت از چرخش ویروس در کشورهای مختلف دنیا دارد. هم‌اکنون زیرسویه BA۲ اُمیکرون، در دنیا مشکلاتی ایجاد کرده و باعث شده تا در برخی از کشورهای اروپایی پیک جدیدی رقم بخورد و این دور از انتظار نیست که این ویروس به کشور ما نیز ورود پیدا کند.

سوری توضیح می‌دهد که هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد اپیدمی در حال حذف یا ریشه‌کنی است. برای خاموش‌کردن اپیدمی باید روندی وجود داشته باشد، در ابتدا باید چرخش ویروس کنترل شود، بعد زنجیره انتقال قطع شود و پس از آن به سمت حذف اپیدمی رفت. پس از همه این مراحل باید مراقب بود که اپیدمی دوباره شعله‌ور نشود.

اما با بازگشایی مدارس، احتمال گردش ویروس در جامعه بیشتر هم می‌شود و احتمال طغیان بیماری وجود دارد. در هفته‌های آینده احتمالا شاهد خیز ویروس خواهیم بود.